Sarajevska Sinagoga: Sakralni objekat (sinagoga)

Izgrađena je 1902. godine. Oblik tog hrama je izgrađen sa ugaonim kupolama na visokim tamburima, a presvučen je plitkom pseudomaurskom dekorativnom plastikom. Nalazi se nedaleko od Latinske ćuprije i Drvenije, na lijevoj obali Miljacke. Izgrađena je po projektu Karla Paržika autora mnogih zgrada u Sarajevu. Građevinske radove je predvodio graditelj Ludwig Jungwirth, a unutrašnja obrada i oslikavanje sinagoge djelo je majstora Ludwiga Oisnera. Osvećenje sinagoge obavio je nadrabin dr. Samuel Vesel. Godine 1927. u povodu proslave 25-e godišnjice sinagoge, je temeljito obnovljena, a 1933. godine sa njene zapadne strane sagrađena je zgrada za smještaj administracije aškenaske jevrejske opštine, biblioteke, stana za rabina i ostale prateće službe.

Povodom obilježavanja 400-te godišnjice dolaska Jevreja u Bosnu i Hercegovinu, 1964-1965. godine, sinagoga je pregrađena po visini, tako da je gornji sprat osposobljen za religijski život, a prizemlje za društveni život zajednice. U ratu [1992-1995. teško je stradala.

Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 10. jula 2006. godine je donijela odluku da se Aškenaski hram u Sarajevu u vlasništvo Jevrejske vjeroispovjedne opštine aškenaskog obreda u Sarajevu proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik. Izmjenama i dopunama ove odluke iz 2019. god. štite se i bogoslužbene knjige (dvije Tore) koje su u upotrebi (košer) i čuvaju se u ovom hramu.

Objekat Aškenaske sinagoge u Sarajevu je projektovan i izgrađen u pseudomaurskom slogu, odnosno u mudejar stilu, koji se kao specifičan vid eklektičkog izraza javlja u Sarajevu samo nekoliko godina nakon ankesije od strane Austrougarske monarhije, krajem 19. vijeka. Dekorativno-plastični elementi koji su ponajviše i činili pseudomaurski slog za sve vrijeme njegova trajanja u arhitekturi Bosne i Hercegovine, preuzimani su prema afinitetima samih arhitekata u pojedinim projektima iz različitih faza razvoja islamske umjetnosti i njenih regionalnih škola (najviše sjevrnoafrička i španska maurska arhitektura, čiji su elementi bili najviše i zastupljeni) i transponirani su na nove objekte u Bosni i Hercegovini uobičajenom historicističkom eklektičkom metodom.

Pseudomaurski slog na aškenaskoj sinagogi u Sarajevu najuočljiviji je na reljefnim ornamentima fasada, prozorskim otvorima, formi lukova, te u zidnim slikarijama enterijera. Međutim, prostorni koncept je u potpunosti po uzoru na crkvenu arhitekturu zapadne Evrope – sinagoga je blago longitudalna, trobrodna dvoranska građevina sa konhom na istočnoj strani, sa tornjevima na četiri ugla pokrivenim kriškastim kupolama.

• Jevreji u Bosni i Hercegovini
• Aškenazi