Orkestar

Orkestar je podijeljen u sekcije, prema vrsti instrumenta. Orkestar s manjim brojem članova zovemo kamerni orkestar, a velike orkestre zovemo filharmonijski orkestar i simfonijski orkestar. Kamerni orkestar obično broji 30-50 članova a filharmonijski i simfonijski do 100 pa i više. Filharmonijski orkestar osnivaju članovi koji ga čine a članom simfonijskog orkestra postaje se putem konkursa. Orkestrom upravlja dirigent.

Etimologija riječi 'orkestar' potiče iz antičkog teatra u Staroj Grčkoj kojom se označavao prostor između scene i dijela rezervisanog za gledaoce. Taj prostor je koristio hor.

Tipični simfonijski orkestar sastoji se od četiri proporcionalne grupe/sekcije od kojih je svaka sastavljena od instrumenata srodnih po načinu izrade i sviranja. To su: drveni i limeni puhački instrumenti, udaraljke i žičani instrumenti. Orkestri, u zavisnosti od svoje veličine, okupljaju gotovo sve standardne instrumente. Broj instrumenata (i svirača) se povećavao tokom historije.

Limeni puhački instrumenti
4 roga
3 trube
3 trombona (2 tenora, 1 bas)
Tube

 

Drveni puhački instrumenti
Pikolo flauta
3 flaute
3 oboe
Engleski rog
Alt klarinet
Tenor klarinet
Bas klarinet
3 fagota
Kontrafagot

Udaraljke
Timpani
Doboš
Bas bubanj
Cimbala
Tam-tam
Triangl
Ksilofon
Vibrafon
Zvona

Klavijature
Klavir
Čembalo

Žičani instrumenti
Harfa
16 Prvih violina
14 Drugih violina
12 Viola
10 violončela
8 Kontrabasa

Porijeklo orkestara datira još iz Starog Egipta, tada su to bile grupe uličnih svirača. Nažalost, u vrijeme Rimskog Carstva muzičari i spontane muzičke skupine su bili zabranjeni(!) Moderni orkestri imaju svoje začetke u XV i XVI stoljeću kada kompozitori počinju stvarati djela za grupe svirača.

Veliki uticaj na sastav i muziciranje orkestara imali su Ludwig van Beethoven i Richard Wagner. Beethovenov genije je proširio klasični model orkestra dodavanjem više puhačkih instrumenata čime je obogatio spektar i punoću zvuka orkestra a te nove kvalitete su naročito zahtijevale njegove simfonije s mnogo dramatike, krešenda i potrebe za harmonijskom fleksibilnošću. Velikan muzike Wagner stvarao je djela koja su često bila veoma kopleksna; djelo 'Das Rheingold' iziskivalo je čak šest harfi. Wagner je isticao važnost tempa, dinamike i, samim tim, uloge dirigenta.

Post-revolucionarni simfonijski orkestar Persimfans osnovan je 1922. godine u bivšem SSSR-u. Posebnost ovog orkestra bila je u tome da su njegovi članovi smatrali da nema potrebe za dirigentom i njegovom diktatorskom palicom (vjerovali su u tvrdnju Karla Marksa da su svi ljudi jednaki). Umjesto toga, kao vođstvo imali su svoj odbor. Ovaj orkestar imao je samo djelomičan uspjeh (pa i zbog poteškoća kod promjene tempa) i djelovao je tek samo desetak godina dok Staljin (Josif Visarionovič Džugašvili) nije svojom politikom prema kulturi primorao ovaj orkestar na prestanak rada zbog nedostatka sredstava.

Orpheus Chamber Orchestra iz New Yorka je donekle uspješniji primjer orkestra bez dirigenta. U nekim drugim slučajevima, glavni je muzičar, obično prva violina, preuzimao ulogu umjetničkog direktora i rukovodio je probama.

Nekoliko kompozitora odlučilo se komponovati muziku čija je izvedba zahtijevala istovremeno sviranje nekoliko orkestara pod palicom više dirigenata od kojih je jedan bio glavni. Primjer veoma kompleksnog 'polisimfonijskog' muzičkog djela je Treća simfonija Evgenija Kosticina, sa devet dirigenata!

Osim gore navedenih vrsta orkestara postoje i drugi čiju namjenu objašnjava sam njihov naziv: plesni orkestar, zabavni orkestar, filmski orkestar, big band, sving orkestar itd.

• Klasična muzika
• Filmska muzika