Kupola

Kupola (od latinskog domus) je arhitektonski element sličan šupljoj gornjoj polovini sfere. Postoji značajno preklapanje sa terminom cupola, koji se također može odnositi na kupolu ili strukturu na vrhu kupole. Precizna definicija kupole bila je predmet kontroverzi i postoji širok spektar oblika i specijalizovanih termina koji ih opisuju.

Kupola se najviše gradi kao kalota ili polukugla od kamena ili opeke, a u novije doba od armiranog betona u konstrukciji tzv. ljuske.

Kupola se može izvesti direktno na zidovima prostora ili preko posebnih konstrukcija:

• trompa - ugaona sferna niša kojom se s kvadratne osnove prelazi na kružni oblik.
• pandantiv - sferični trokut kojim se s kvadratne osnove prelazi na sferični oblik.

Često se između kupole i pandantiva umeće cilindrični tambur. Najčešće se na vrhu kupole ostavlja otvor za svjetlo (oculus) ili tornjić (lanterna) s prozorima.

Najpoznatiji primjeri kupola u svjetskoj arhitekturi su: rimski Panteon, Aja Sofija u Carigradu, bazilika sv. Petra u Rimu, Tadž Mahal, Agra, Indija; Katedrala sv. Pavla, London, Engleska; Capitol, Washington, D.C., SAD, i mnoge druge.

Napredak u matematici, materijalima i proizvodnim tehnikama rezultirao je novim tipovima kupola. Kupole su se vijekovima gradile od blata, snijega, kamena, drveta, cigle, betona, metala, stakla i plastike. Simbolika povezana s kupolama uključuje mrtvačke, nebeske i državne tradicije koje su se također mijenjale tokom vremena. Kupole modernog svijeta mogu se naći iznad vjerskih objekata, zakonodavnih vijećnica, sportskih stadiona i raznih funkcionalnih struktura.

• Svod