Юрый Карлавіч Алеша

Нарадзіўся ў збяднелай шляхецкай сям'і з роду Алешаў. Бацька пісьменніка — акцызны служачы, дамашняй мовай у сям'і была польская. Некаторы час сям'я жыла ў Гродна, дзе бацька працаваў кіраўніком гасцініцы. У 1902 годзе сям'я пераехала ў Адэсу. Тут Юрый паступіў у Рышальеўскую гімназію; яшчэ ў гады вучобы пачаў пісаць вершы. Верш «Кларымонда» (1915) быў апублікаваны ў газеце «Паўднёвы веснік». Скончыў гімназію (1917) і паступіў у Адэскі ўніверсітэт, два гады вывучаў юрыспрудэнцыю. Вядома, што Юрый Алеша добра гуляў у футбол на пазіцыі паўабаронцы, выступаў у адной дружыне з вядомым футбалістам зборнай Расіі Рыгорам Багемскім. У Адэсе ён разам з маладымі літаратарамі Валянцінам Катаевым, Эдуардам Багрыцкім і Іллёй Ільфам стварыў таварыства «Калектыў паэтаў». У гады Грамадзянскай вайны Алеша заставаўся ў Адэсе, у 1921 годзе пераехаў па запрашэнні У. Нарбута на працу ў Харкаў. Працаваў журналістам і друкаваў вершы ў газетах. У 1922 годзе бацькі Алешы эмігравалі ў Польшчу, аднак Юрый застаўся ў СССР.

У 1922 годзе Алеша пераехаў у Маскву, пісаў фельетоны і артыкулы, падпісваў іх псеўданімам Зубіла. У 1924 годзе Алеша напісаў свой першы вялікі празаічны твор — раман-казку «Тры таўстуны» (руск.: Три толстяка), пасля аўтар стварыў аднайменную п'есу, якая мела вялікі поспех на сцэне. У 1927 годзе ў часопісе «Чырвоная навіна» быў апублікаваны раман «Зайздрасць», адзін з лепшых твораў савецкай літаратуры пра месца інтэлігенцыі ў парэвалюцыйнай Расіі. У 1929 годзе аўтар напісаў па гэтым рамане п'есу «Змова пачуццяў» (руск.: Заговор чувств), па матывах якой быў зняты фільм «Cтрогі юнак».

Сітуацыя ў краіне і культуры ў часы сталінскага рэжыму аказвала на Алешу прыкметнае прыгнятальнае ўздзеянне. У 1930-х шматлікія сябры і знаёмыя пісьменніка былі рэпрэсаваны, галоўныя творы самога Алешы з 1936 году не друкаваліся і не ўпаміналіся афіцыйна. Алеша распавёў пра сябе ў сваёй апошняй аўтабіяграфічнай кнізе «Ні дня без радка» (апублікавана ў 1961 годзе, пасля смерці пісьменніка).

Пахаваны на Навадзявочых могілках.

Бабуля — Мальвіна Францаўна Гярловіч; маці — Вольга Уладзіславаўна Алеша (пам. 1963); бацька — Карл Антонавіч Алеша (пам. 194?); сястра — Ванда Карлаўна Алеша (1897—1919); жонка — Вольга Густаваўна Суок (1899—1978).

• «Гульня ў плаху» (аднаактовая драма, 1921)
• «Вершы» (зборнік, 1924)
• «Тры таўстуны» (1924)
• «Салют» (зборнік вершаў, 1927)
• «Зайздрасць» (1927)
• «Змова пачуццяў» (п'еса па матывах «Зайздрасці», 1929)
• «Вішнёвая костачка» (зборнік апавяданняў, 1931)
• «Спіс дабрадзействаў» (п'еса, 1931)
• «Ні дня без радка» (1965, пасмяротная публ.)

Раман «Зайздрасць» па-беларуску выйшаў у 1931 годзе ў Менску ў перакладзе Лукаша Калюгі.