Сацыяльныя Медыя

Нягледзячы на тое, што вызначэнне сацыяльных сетак выклікае цяжкасці ў сувязі з разнастайнасцю існуючых у цяперашні час асобных і ўбудаваных сэрвісаў, можна вылучыць некаторыя агульныя рысы:

1. Сацыяльныя медыя – гэта інтэрактыўныя вэб-праграмы, заснаваныя на тэхналогіі Web 2.0.
2. Жывой сілай сацыяльных сетак з'яўляецца карыстальніцкі кантэнт – тэкставыя паведамленні ці каментары, фатаграфіі ці відэаролікі, а таксама даныя, атрыманыя падчас інтэрактыўнага ўзаемадзеяння.
3. Карыстальнікі ствараюць на сайце або ў мабільнай праграме свае профілі, якія распрацоўваюцца і падтрымліваюцца арганізацыяй, якая займаецца сацыяльнай сеткай.
4. Сацыяльныя медыя спрыяюць развіццю анлайнавых сетак, звязваючы профіль карыстальніка з профілямі іншых людзей ці груп.

Тэрмін «сацыяльны» ў дачыненні да медыя прадугледжвае, што платформы арыентаваны на карыстальніка і забяспечваюць магчымасць сумеснай дзейнасці. Такім чынам, сацыяльныя медыя можна разглядаць як анлайнавыя пасярэднікі ці ўзмацняльнікі чалавечых «сувязяў-сетак», якія аб'ядноўваюць людзей і пашыраюць сацыяльныя сувязі.

Акрамя ўзаемадзеяння, сацыяльныя медыя выкарыстоўваюцца для дакументавання ўспамінаў, вывучэння і пошуку інфармацыі, самарэкламы і фармаванні сяброўскіх адносін, а таксама для развіцця ідэй, якія ўзнікаюць пры стварэнні блогаў, падкастаў, відэаролікаў і гульнявых сайтаў. Гэтыя пераменныя адносіны паміж людзьмі і тэхналогіямі знаходзяцца ў цэнтры ўвагі развіваючыйся вобласці тэхналагічных самадаследаванняў. Да ліку найбольш папулярных сацыяльных сетак, якія налічваюць больш за 100 млн. зарэгістраваных карыстальнікаў, адносяцца Twitter, Facebook (і звязаны з ім Messenger), WeChat, ShareChat, Instagram, QZone, Weibo, VK, Tumblr, Baidu Tieba і LinkedIn. У залежнасці ад інтэрпрэтацыі можна назваць яшчэ такія платформы, якія звычайна завуць сацыяльнымі медыясервісамі: YouTube, QQ, Quora, Telegram, WhatsApp, Signal, LINE, Snapchat, Pinterest, Viber, Reddit, Discord, TikTok, Microsoft Teams і іншыя. Прыкладам сумеснага стварэння кантэнту з'яўляюцца вікі.

Назіральнікі адзначаюць шырокі спектр станоўчых і адмоўных наступстваў выкарыстання сацыяльных сетак. Сацыяльныя медыя могуць садзейнічаць паляпшэнню пачуцця сувязі чалавека з рэальнымі або сеткавымі супольнасцямі, а таксама быць эфектыўным інструментам камунікацыі (або маркетынгу) для карпарацый, прадпрымальнікаў, некамерцыйных арганізацый, груп па абароне інтарэсаў, палітычных партый і ўрадаў. Назіральнікі таксама адзначаюць рост колькасці грамадскіх рухаў, якія выкарыстоўваюць сацыяльныя медыя ў якасці інструмента камунікацыі і арганізацыі ў перыяды палітычных хваляванняў.

Сацыяльныя медыя таксама могуць выкарыстоўвацца для чытання ці абмену навінамі, як праўдзівымі, так і ілжывымі.

Ідэя аб тым, што сацыяльныя медыя акрэсляюцца іх здольнасцю аб'ядноўваць людзей, лічыцца занадта шырокай, паколькі гэта азначае, што такія прынцыпова іншыя тэхналогіі, як тэлеграф альбо тэлефон, таксама з'яўляюцца сацыяльнымі медыя. Тэрміналогія не зусім зразумелая: у сярэдзіне 2000-х гадоў некаторыя першыя даследчыкі называлі сацыяльныя медыя сацыяльнымі сувязямі або службамі сацыяльных сетак. У пазнейшым даследванні, якое выйшла ў 2015 годзе, быў праведзены агляд вядомай літаратуры ў гэтай галіне і выяўлены чатыры агульныя рысы, уласцівыя сучасным сацыяльным сеткам:

• Інтэрнэт-праграмы на Web 2.0

1. Карыстальніцкі кантэнт
2. Уласныя карыстальніцкія профілі
3. Сацыяльная сетка, утвораная сувязямі паміж профілямі, такімі як падпісчыкі ці групы

Хоць разнастайнасць асобных і ўбудаваных сэрвісаў сацыяльных медыя ускладняе іх азначэнне, спецыялісты па маркетынгу і сацыяльных сетках у цэлым згодныя з тым, што сацыяльныя медыя ўключаюць наступныя 13 тыпаў:

• Блогі (Huffington Post, Boing Boing)
• Дзелавыя сеткі (LinkedIn, XING)
• Сумесныя праекты (Mozilla)
• Карпаратыўныя сацыяльныя сеткі (Yammer, Socialcast)
• Форумы (Gaia Online, IGN Boards)
• Мікраблогі (Twitter, Tumblr)
• Абмен фатаграфіямі (Flickr, Photobucket)
• Агляд прадуктаў / паслуг (Amazon, Elance)
• Сацыяльныя закладкі (Delicious, Pinterest)
• Сацыяльныя гульні (Mafia Wars, World of Warcraft)
• Сайты сацыяльных сетак (Facebook, Google+)
• Відэахостынг (YouTube, Vimeo)
• Віртуальныя міры (Second Life, Twinity)

Паводле даных Statista, у 2022 годзе ў свеце налічваецца каля 3,96 млрд. чалавек, якія выкарыстоўваюць сацыяльныя медыя. Іх лічба павялічылася ў параўнанні з 3,6 млрд. чалавек у 2020 годзе і, як чакаецца, узрасце да 4,41 млрд. чалавек у 2025 годзе.

Самыя папулярныя сэрвісы сацыяльных сетак

Ніжэй прыведзены спіс найболей папулярных сацыяльных сетак па ліку актыўных карыстальнікаў па стане на студзень 2022 гады па дадзеных Statista.

Няроўнасць

Лічбавая няроўнасць – гэта мера няроўнасці ва ўзроўні доступу да тэхналогій паміж гаспадарствамі, сацыяльна-эканамічнымі класамі або іншымі дэмаграфічнымі катэгорыямі. Людзі, якія засталіся без прытулку, якія жывуць у беднасці, пажылыя людзі і жыхары сельскіх ці аддаленых раёнаў могуць мець абмежаваны доступ да камп'ютараў і Інтэрнэту, ці не мець яго зусім. У той час як прадстаўнікі сярэдняга і вышэйшага класа ў гарадах маюць вельмі высокі ўзровень доступу да камп'ютараў і Інтэрнэту. Іншыя мадэлі сцвярджаюць, што ў сучасным інфармацыйным грамадстве адны людзі вырабляюць інтэрнэт-кантэнт, а іншыя яго толькі спажываюць, што можа быць следствам няроўнасці ў сістэме адукацыі, дзе толькі некаторыя настаўнікі ўкараняюць тэхналогіі ў навучальны працэс і навучаюць крытычнаму мысленню. Хаця сацыяльныя сеткі маюць адрозненні паміж узроставымі групамі, даследаванне, праведзенае ў 2010 годзе ў ЗША, не выявіла расавых адрозненняў. Некаторыя праграмы з нулявым рэйтынгам прапануюць субсідаваны доступ да даных для пэўных вэб-сайтаў на недарагіх тарыфных планах. Крытыкі сцвярджаюць, што гэта антыканкурэнтная праграма, якая падрывае сеткавы нейтралітэт і стварае "агарод" для такіх платформаў, як Facebook Zero. Даследаванне 2015 года паказала, што 65% нігерыйцаў, 61% інданезійцаў і 58% індыйцаў згодныя са сцвярджэннем, што "Facebook – гэта Інтэрнэт", у той час як у ЗША з гэтым згодны толькі 5%.

Палітычная палярызацыя

Па даных Pew Research Center і іншых даследаванняў, большасць амерыканцаў хаця б часам атрымліваюць навіны з сацыяльных сетак. Паколькі алгарытмы сацыяльных сетак фільтруюць і адлюстроўваюць кантэнт навін, які хутчэй за ўсё адпавядае палітычным перавагам карыстальнікаў (так званая "бурбалка фільтрацыі"), патэнцыйны ўплыў атрымання навін з сацыяльных сетак уключае ў сябе павелічэнне палітычнай палярызацыі з нагоды выбарчага ўздзеяння. Палітычная палярызацыя – гэта сітуацыя, калі пазіцыя чалавека па якім-небудзь пытанні ў большай ступені вызначаецца яго прыналежнасцю да пэўнай палітычнай партыі ці ідэалогіі, чым іншымі фактарамі. Выбарчае ўздзеянне адбываецца, калі чалавек аддае перавагу інфармацыі, якая падтрымлівае яго перакананні, і пазбягае інфармацыі, якая супярэчыць ім. Даследаванне 2016 года, праведзенае Эвансам і Кларкам на прыкладзе выбараў у ЗША, выявіла гендэрныя адрозненні ў выкарыстанні Twitter у палітычных мэтах паміж кандыдатамі. У той час як у палітыцы дамінуюць мужчыны, у сацыяльных сетках сітуацыя выглядае супрацьлеглай: жанчыны абмяркоўваюць палітычныя пытанні часцей, чым іх калегі-мужчыны. Аўтары даследавання прыйшлі да высновы, што павелічэнне колькасці жанчын-кандыдатаў наўпрост карэлюе з ростам увагі да палітычных пытанняў, што можа прывесці да ўзмацнення палітычнай палярызацыі.

Стэрэатыпізацыя

Апошнія даследаванні паказалі, што сацыяльныя сеткі, ды і СМІ ў цэлым, здольныя пашыраць сферу дзеяння стэрэатыпаў не толькі ў дзяцей, але і ў людзей усіх узростаў. Абодва выпадкі стэрэатыпізацыі моладзі і пажылых людзей з'яўляюцца яскравымі прыкладамі эйджызму. Напрыклад, моладзь у сацыяльных сетках часта адлюстроўваецца як лянівыя, няспелыя людзі, у якіх часта адсутнічае імкненне і запал да іншай дзейнасці. Напрыклад, падчас пандэміі віруса COVID-19 у распаўсюджванні захворвання і ў лакдаўнах абвінавачвалі ў асноўным моладзь. Такія ілжывыя ўяўленні ўскладняюць моладзі і даказваюць яе няправасць, асабліва калі вялікая група людзей лічыць, што стэрэатыпы вельмі дакладныя. Улічваючы, што моладзь, якая прысутнічае ў сацыяльных сетках, часта знаходзіцца на новым этапе свайго жыцця і рыхтуецца прымаць лёсавызначальныя рашэнні, вельмі важна зменшыць стэрэатыпы, каб яны не адчувала сябе непаўнавартаснымі. Акрамя таго, стэрэатыпы часта ўзнікаюць у дачыненні да пажылых людзей, паколькі мяркуецца, што яны адносяцца да групы асоб, якія не ведаюць, як правільна функцыянаваць і выкарыстоўваць слэнг у сацыяльных сетках. Гэтыя стэрэатыпы часта накіраваны на тое, каб адхіліць прадстаўнікоў старэйшага пакалення ад удзелу ў трэндах або ўцягнуць іх у іншыя віды дзейнасці на лічбавых платформах.

Кантэнт сацыяльных сетак, як і большасць іншых матэрыялаў у Інтэрнэце, будзе захоўвацца да таго часу, пакуль карыстальнік не выдаліць яго. У сувязі з гэтым узнікае непазбежнае пытанне аб тым, што рабіць пасля смерці карыстальніка сацыяльных сетак, калі ён больш не мае доступу да свайго змесціва. Паколькі гэтая тэма часта застаецца без абмеркавання, важна адзначыць, што кожная сацыяльная платформа, напрыклад, Twitter, Facebook, Instagram, LinkedIn і Pinterest, распрацавала свае ўласныя правілы для карыстальнікаў, якія памерлі. У большасці выпадкаў платформы патрабуюць, каб бліжэйшы сваяк пацвердзіў факт смерці карыстальніка, а затым даюць яму магчымасць закрыць уліковы запіс або захаваць яго ў статусе «спадчына». У канчатковым выніку карыстальнікі сацыяльных сетак павінны прыняць рашэнне аб тым, што будзе з іх акаўнтамі ў сацыяльных сетках, да сваёй смерці і пераканацца ў тым, што іх указанні перададзены бліжэйшым сваякам.