Сон — працэс адпачываньня ў людзей і іншых жывёлаў, які адзначаецца той ці іншай ступеньню страты сьвядомасьці й зьніжаным узроўнем рэакцыі на навакольны сьвет.
Сон адбываецца цыклічна, з пэрыядам прыблізна 24 гадзіны, хаця ўнутраны біялягічны гадзіньнік чалавека звычайна мае пэрыяд 24,5—25,5 гадзінаў. Гэты цыкль рэстартуецца штодня (то бок кожныя 24 гадзіны) шляхам пэўных узбуджальнікаў, відавочны прыклад — сонечнае сьвятло. Цыкль сну таксама карэлюе з узроўнем мэлятаніну ў крыві — яго павышаная канцэнтрацыя выклікае санлівасьць.
У некаторых краінах ёсьць звычай спаць двойчы кожныя 24 гадзіны (пасьляабедзенны сон, сіеста).
Сон адзначаецца пэўнай ступеньню страты сьвядомасьці й адсутнасьцю ўсьведамленьня пра навакольле. Ёсьць і іншыя станы, якія маюць гэтую характарыстыку — кома і сьмерць. Але ў адрозьненьне ад іх, сон:
Сон чалавека звычайна падзяляюць на пяць стадыяў паводле электраэнцэлаграфічных (ЭЭГ) запісаў.
Сон адбываецца з чаргаваньнем фазы хуткага руху вачэй (REM) і фазы павольнага руху вачэй (NREM). Мы можам бачыць сны толькі падчас стадыі REM.
У розных жывёлаў працягласьць сну адрозьніваецца досыць моцна: ад 2 гадзінаў у дзень (жырафы) да 20 гадзінаў у дзень (кажаны). Агульнае правіла: чым большая вага целы, тым менш сну патрабуе арганізм жывёлы. Кошкі адныя зь нешматлікіх жывёлаў, якія сьпяць не адзін раз у содні, а даволі раўнамерна разьбіваюць свой сон на шмат кавалкаў. Марскія коцікі і дэльфіны «сьпяць» то адным, то другім паўшар’ем мозгу. Марскім коцікам гэта неабходна для таго, каб арганізм усплываў на паверхню за паветрам нават падчас сну. Сон характэрны ня толькі для сысуноў, але і іншых жывёлаў; сьпяць нават рыбы і мушкі-дразафілы.
Некаторыя жывёлы таксама ўпадаюць у зімовую сьпячку (гібэрнацыю). Існуе таксама эстывацыя — летняя сьпячка для таго, каб схавацца ад летняй сьпякоты (напрыклад, некаторыя віды салямандры).
Функцыя сну ў чалавека ўсё яшчэ зьяўляецца тэмай навуковых спрэчак. Раней лічылася, што асноўная функцыя ёсьць адпачынкам для цела і мозгу, але апошнія экспэрымэнты не пацьвярджаюць гэтага (што датычыць мозгу). Лічыцца, што адна з асноўных функцый сну — кансалідацыя і аптымізацыя памяці і ўспамінаў ў мозгу чалавека.
Недахоп сну прыводзіць да непаўнацэннага функцыянаваньня арганізму ў псыхалягічным і фізычным плянах. Недахоп сну накапліваецца кумулятыўна.
Сон — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Сон, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.