Фундамэнтальныя Фізычныя Канстанты
Фундамэнта́льная фізы́чная канста́нта (пастая́нная) — фізычная велічыня, якая характарызуе не асобныя целы, а фізычныя ўласьцівасьці нашага сьвету ў цэлым.
Фундамэнтальныя фізычныя канстанты ўзьнікаюць пры матэматычным апісаньні навакольнага сьвету з дапамогай тэарэтычнай фізыкі. Часта сюды жа адносяць і некаторыя іншыя фізычныя канстанты, так або інакш зьвязаныя з пэўнымі целамі.
Слова «канстанта» разумее, што лікавае значэньне гэтай велічыні не зьмяняецца з часам. У рэальнасьці гэта можа быць і не так (напрыклад, у апошнія гады зьявіліся сьведчаньні ў карысьць таго, што канстанта тонкай структуры зьмяняецца падчас эвалюцый Сусьвету). Аднак нават калі гэтыя велічыні і зьмяняюцца з часам, то вельмі павольна, і колькі-небудзь прыкметныя зьмены варта чакаць толькі на маштабах парадку веку Сусьвету.
Варта адрозьніваць памерныя і беспамерныя фізычныя канстанты. Лікавае значэньне памернай велічыні залежыць ад выбару адзінак вымярэньня. Лікавае жа значэньне беспамерных канстантаў больш фундамэнтальнае, бо яно не залежыць ад сыстэмы адзінак.
Фундамэнтальныя фізычныя кастанты
| Велічыня | Знак | Значэньне | Зац. |
|---|---|---|---|
| хуткасьць сьвятла ў вакуўме | c | 299 792 458 м•с−1 | роўна |
| гравітацыйная канстанта | G | 6,67428(67)×10−11 м³•кг−1•с−2 | |
| канстанта Плянка (элемэнтарны квант дзеяньня) | h | 6,626 068 96(33)×10−34 Дж•с | |
| канстанта Дырака (або прыведзеная канстанта Плянка) |  | 1,054 571 628(53)×10−34 Дж•с | |
| элемэнтарны зарад | e | 1,602 176 487(40)×10−19 Кл | |
| магнітная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, магнітная пранікальнасьць вакуўму) | μ0 |  Н•А−2 | роўна |
| 1,256 637 061 4359… ×10−6 Н•А−2 | роўна |
Памерныя камбінацыі фундамэнтальных канстант
| Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
|---|---|---|---|
| планкаўская маса |  | 2,176 44(11)×10−8 кг | |
| планкаўская даўжыня |  | 1,616 252(81)×10−35 м | |
| планкаўскі час |  | 5,391 24(27)×10−44 с |
Канстанты, якія злучаюць розныя сыстэмы адзінак
| Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
|---|---|---|---|
| канстанта тонкай структуры |  | 7,297 352 5376(50)×10−3 | |
 | 137,035 999 679(94) | ||
| электрычная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, дыэлектрычная пранікальнасьць вакуўму) |  | 8,854 187 817 620… ×10−12 Ф•м−1 | роўна |
| атамная адзінка масы |  = 1 а. а. м. | 1,660 538 782(83)×10−27 кг | |
| канстанта Больцмана | k | 1,380 6504(24)×10−23 Дж•К−1 |
Некаторыя іншыя фізычныя канстанты
| Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
|---|---|---|---|
| маса электрона | me | 9,109 382 15(45)×10−31 кг | |
| маса пратона | mp | 1,672 621 637(83)×10−27 кг | |
| маса нэўтрона | mn | 1,674 927 211(84)×10−27 кг | |
| лік Авагадра |  ,  | 6,022 141 79(30)×1023 моль−1 | |
| канстанта Фарадэя |  | 96 485,3399(24) Кл•моль−1 | |
| газавая канстанта |  | 8,314 472(15) Дж•К−1•моль−1 | |
| удзельны малярны аб’ём ідэальнага газу (пры 273,15 Да, 101,325 кПа) | 22,413 996(39)×10−3 м³•моль−1 | ||
| стандартны атмасфэрны ціск | atm | 101 325 Па (роўна) | |
| бароўскі радыюс |  | 0,529 177 208 59(36)×10−10 м | |
| энэргія Хартры |  | 4,359 743 94(22)×10−18 Дж | |
| канстанта Рыдбэрга |  | 10 973 731,568 527(73) м−1 | |
| магнэтон Бора |  | 927,400 915(23)×10−26 Дж•Тл−1 | |
| магнітны момант электрона |  | −928,476 377(23)×10−26 Дж•Тл−1 | |
| g-фактар вольнага электрона |  | 2,002 319 304 3622(15) | |
| ядзерны магнэтон |  | 5,050 783 24(13)×10−27 Дж•Тл−1 | |
| магнітны момант пратона |  | 1,410 606 662(37)×10−26 Дж•Тл−1 | |
| гірамагнітнае дачыненьне пратона |  | 2,675 222 099(70)×108 с−1•Тл−1 | |
| канстанта Стэфана-Больцмана |  | 5,670 400(40)×10−8 Вт•м−2•К−4 | |
| першая радыяцыйная канстанта |  | 3,741 771 18(19)×10−16 Вт•м² | |
| другая радыяцыйная канстанта |  | 1,438 7752(25)×10−2 м•К | |
| стандартнае паскарэньне вольнага падзеньня на паверхні Зямлі |  | 9,806 65 м•с−2 (роўна) |
Заўвагі
Вонкавыя спасылкі
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Фундамэнтальныя фізычныя канстанты, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.