Антон Васілевіч Баліцкі (4 верасьня 1891, вёска Балічы Гарадзенскага павету — 31 кастрычніка 1937, Менск) — беларускі дзяржаўны дзяяч, публіцыст.
Народны камісар асьветы БССР (1926—1929), адзін з актыўных дзеячоў палітыкі беларусізацыі.
Антон Баліцкі | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзіўся: | 4 (16) верасьня 1891 |
Памёр: | 31 кастрычніка 1937 (46 гадоў) |
Партыя: | |
Адукацыя: | |
Скончыў Сьвіслацкую настаўніцкую сэмінарыю (1910), потым працаваў настаўнікам. Паступіў у Віцебскі настаўніцкі інстытут, зь якога ў 1915 годзе яго мабілізавалі ў войска.
З 1916 году ваяваў на Румынскім фронце. Удзельнік Лютаўскай рэвалюцыі на фронце, старшыня салдацкага камітэту 300-га Заслаўскага пяхотнага палку ў складзе 75-й пяхотнай дывізіі, сябра гарнізоннага салдацкага камітэту ў Бэндэрах, ваенны камісар Бэндэрскага павету. Удзельнічаў у змаганьні супраць карнілаўшчыны.
У 1917—1920 гадох браў удзел у беларускім грамадзка-палітычным жыцьці — гуртаваў беларусаў-вайскоўцаў, арганізоўваў беларускія школы ў Адэсе. Быў памочнікам камісара і ўпаўнаважаным у нацыянальна-палітычных справах Беларускага нацыянальнага камісарыяту Адэсы, які вітаў абвяшчэньне незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі. Пазьней стаў сакратаром кансуляту БНР у Адэсе. У красавіку 1918 году выяжджаў у Кіеў, дзе працавала дэлегацыя Народнага Сакратарыяту БНР. У час выступу ў Кіеўскім унівэрсытэце ўпершыню агучыў лёзунг «Жыве Беларусь!» як палітычны нацыянальны заклік (што ў 1931 годзе паставіў яму ў віну Сямён Вальфсон).
У 1919 годзе навучаўся ў Адэскім сельскагаспадарчым інстытуце. У лістападзе 1919 году ўступіў ва Ўкраінскую партыю камуністаў-барацьбітоў (па ўсталяваньні савецкай улады ўлілася ў РКП(б)). Стварыў і ўзначаліў партызанскі аддзел, які дзейнічаў супраць дзянікінцаў у Прыднястроўі. З 1920 году сябра калегіі Адэскага губэрнскага аддзелу народнай асьветы (Беларуская секцыя), загаднік палітычнай асьветы, старшыня губэрнскага саюзу работнікаў асьветы.
У 1921 годзе вярнуўся ў Беларусь, з кастрычніка 1921 году быў намесьнікам наркаму, у 1926—1929 гадох наркам асьветы БССР. Адзін з творцаў і праваднікоў палітыкі беларусізацыі. Публікаваў артыкулы з пытаньняў нацыянальнай і культурнай палітыкі. Удзельнічаў у распрацоўцы і стварэньні сыстэмы сярэдняй і вышэйшай адукацыі. Быў правадзейным сябрам Інбелкульта, старшынём сэкцыі беларускай мовы і літаратуры. У 1929—1930 гадох быў сябрам ЦВК БССР.
У 1929 годзе з разгортваньнем кампаніі змаганьня з «нацыянал-дэмакратызмам» трапіў пад агонь несправядлівай крытыкі і публічнага цкаваньня. Арыштаваны ДПУ БССР 3 верасьня 1930 году ў Менску паводле сфабрыкаванай справы «Саюзу вызваленьня Беларусі». Асуджаны пастановай калегіі АДПУ СССР 18 сакавіка 1931 году за «антысавецкую дзейнасьць» да 10 гадоў канцэнтрацыйных лягераў. Этапаваны ў Беламорска-Балтыйскі лягер НКУС. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Антона Баліцкага прадугледжвалася «спальваць».
Пры паўторным разглядзе справы 30 кастрычніка 1937 году атрымаў ад Вайсковай калегіі Вярхоўнага суду СССР сьмяротны вырак. Расстраляны ў Менску. Па першым выраку рэабілітаваны судовай калегіяй па крымінальных справах Вярхоўнага суду БССР 14 чэрвеня 1988 году, па другім — 25 сакавіка 1958. Асабовая справа Б. № 20950-с з фатаздымкам захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.
Жонка — Т. Баліцкая, гадаваў дваіх дзяцей.
Імя Антона Баліцкага носіць адна з вуліцаў Горадні.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Антон Баліцкі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.