Кешенең йөклөлөгө (лат. graviditas) — ҡатын-ҡыҙҙың репродуктив ағзаларында эмбриондың йәки яралғының үҫешеүе.
Йөклөлөк инә һәм ата енси күҙәнәктәренең инәлек көпшәһендә ҡушылыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә, артабан 46 хромосомаһы булған зигота ярала. Күҙәнәктәр бүленеүе һөҙөмтәһендә бластоциста барлыҡҡа килә, етенсе көнгә инәлеккә инеп йәбешә. Йөклөлөктөң тәүге өс аҙнаһында (тәүге триместр) яралғы ағзалары һалына, 12-се аҙна аҙағына плацента өлгөрөп етә. Уның аша яралғы туҡлыҡлы матдәләр ала һәм бүлентеләре сығарып ташлана. Йөклөлөк осоро 9 ай бара, ул 40 акушер аҙнаһы тип атала (һуңғы күрем бөткән көндән һанала). Йөклөлөк аҙағында бала донъяға килә.
Кешенең йөклөлөгө | |
МКБ-10 | O00.-O99. |
---|---|
МКБ-9 | V22 |
Кешенең йөклөлөгө Викимилектә | |
Йөклөлөктөң уртаса дауамлығы аталанғандан алып бала тыуғанға тиклем 38 аҙна тәшкил итә(эмбриональ ваҡыт).Йөклөлөк осороһуңғы күрем бөткән көндән алып 9 ай бара, ул 40 акушер аҙнаһы дауам итә. Акушер аҙнаһы менән иҫәпләү медицинала нығыраҡ таралған, сөнки аталаныу ваҡытын ғәҙәттә билдәләү ауыр.
Кешенең инә ҡарынындағы үҫеше ике осорға бүленә: эмбриональ (ғоман орлоғо) һәм феталь (яралғы). Эмбриональ осор аталанғандан алып 8 аҙна аҙағына тиклем дауам итә (10 аҙна акушер срогы). Эмбриональ осорҙа аталаныу, бүленеү (күҙәнәктәрҙең күбәйеүе), имплантация ( инәлеккә урынлашыу), гаструляция ( ғоман орлоғо ҡатламдары барлыҡҡа килә), органогенез (ағзалар барлыҡҡа килеү), плацентация һәм башҡа процестар. Эмбриональ осорҙа ғоман орлоғо 0,1 мм-ҙан (аталанғантүл күҙәнәге) 3 см-ға (орлоҡ тышын һанамағанда) тиклем ҙурая. Башта ғоман орлоғо балаға оҡшамай, яйлап ҡына үҙгәреп, кеше һынына инә бара. Һуңғы эмбриональ аҙнала ҡайһы бер эмбриональ структуралар юҡҡа сыға (айғолаҡ дуғалары һәм аралыҡтары, ҡойроҡ, аллантоис кесерәйә).
Феталь осор 11-се акушер аҙнаһынан бала тыуғанға тиклем дауам итә. Феталь осор башына яралғының бар ағзалар системаһы формалашҡан була, һыны балаға оҡшай, яралғы бик тиҙ үҫешә һәм тән пропорциялары үҙгәрә.
Насар йоғонтоларға эмбриондың һәм яралғының һиҙгерлеге үҫкән һайын көсәйә бара. Эмбриональ осорҙа феталь осорға ҡарағанда йөклөлөк өҙөлөү хәүефе 10 тапҡырға арта.
Ҡатын-ҡыҙҙың йөклөлөк осорон «триместрҙарға» (өсәр айлап)бүлеп йөрөтәләр. Ярашлы рәүештә, беренсе, икенсе, өсөнсө осорҙар тураһында һүҙ алып барыла. Һәр триместҙың үҙ үҙенсәлектәре һәм хәүефтәре.
Пренаталь диагностика — яралғының үҫеш патологияларын диагнозлау — бер нисә этапта бара. 10-сы һәм 13-сө аҙналар араһында скрининг үткәрелә. УЗИ, биохимик маркерҙар буйынса Даун синдромы һәм Эдвардс синдромы хәүефе тикшерелә . 16-сы һәм 18-се аҙналарҙа ошо уҡ анализдарҙы, быларҙан тыш нерв көпшәләре дефекты хәүефенә лә өсләтә биохимик скрининг үткәрәләр. Өсләтә скрининг 14-се һәм 20-се аҙналар араһында ла үткәрелеүе мөмкин. Яҡынса 18-се аҙнала ҡабат бала табыусылар яралғының ҡыбырлағанын һиҙә, тәүгеләр - 20-селә. Шулай ҙа бер нисә аҙнаға айырмалар булырға мөмкин. Асҡаҡ ҡатындар тулы кәүҙәлеләрҙән яралғы ҡыбырлауын алдараҡ һиҙә.
20−24-се аҙнала яралғының ағзаларына УЗИ яңынан үткәрелә.
24-аҙнала плацентының кәмселектәре булыу ихтималын иҫкәртеү өсөн тикшергеләйҙәр, 26-сы аҙнала — гестациондиабетты иҫкәртеү маҡсатында глюкозотолерантлыҡҡа тестүткәрәләр .
28-се аҙнала - игеҙ (күп) балалар көтөлгәндә 30-сы аҙнала бер бала көтөлгәндә отпуск бирелә һәм алмаш карта тапшырыла, йөклө ҡатын уны бар ерҙә лә үҙе менән йөрөтәргә тейеш. .
30−34-се аҙналарҙа яралғының һәм плацентаның хәл торошон асыҡларға йәнә УЗИ яһала.
38 аҙнанан һуң тыуған бала етлегеп тыуған тип һанала. Ғәҙәттә бала 40-сы аҙнала донъяға килә, әммә 5 % ҡатындар ике аҙнаға алдарағ йә һуңғараҡ таба. 42 аҙнанан уҙған йөклөлөк артыҡ йөрөгән һанала.
Ҡалып:Күсереп яҙырға
Шикле (фараз) билдәләр:
Ихтимал билдәләр(тикшереп ҡарағанда табылған билдәләр)):
Йөклөлөк һәр саҡ ыңғай ғына бармай. Ҡатмарлашыуға түбәндәгеләр инә:
Инәлектән тыш йөклөлөк үҙе башҡа ҡатмарлашыу. Яралғы үҫешә алмай һәм төшә.
Күоп осраҡтарҙа медицина баланы һаҡлап ҡалырға мөмкинлек бирә.
Йөклөлөктө көйләп була. Контрацепция ҡулланыу һаҡланырға мөмкинлек бирә.
Йөклөлөк осоронда матдәләр алмашыныу, гормональ система эше үҙгәрә. Ҡатындарҙың витаминдарға һәм минералдарға ихтыяжы арта. Мәҫәлән, кальцийғәҙәттәгенән бер ярым тапҡырға; цинк, йод, В6 һәм В12 витаминдары — уртаса30 %-ҡа; ә тимер һәм фолий кислотаһы — ике тапҡырға артыҡ талап ителә.
Һиндостанда йөклөлөк ваҡытында шафран ҡулланыу баланың тиреһен асыҡландырыуы ихтимал тигән ышаныу бар, әммә юғары дозаларҙа шафран үҙенең уретеротоник үҙенсәлектәре арҡаһында бала төшөрөү хәүефе артыуына килтерә.
Ҡалып:Акушерская патология
Кешенең йөклөлөгө Викимилектә | |
Кешенең йөклөлөгө Викияңылыҡтарҙа |
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Кешенең йөклөлөгө, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.