Picardu

• Indoeuropéu
  • Itálicu
    • Románicu
      • Románicu occidental
        • Galorrománicu
          • Oïl
            • Picardu

Otres denominaciones

El picardu (picard) tien otres denominaciones (dialeutos) como chti (o chtimi), patois du nord (patués del norte) o rouchi, esti postreru ye un dialeutu del picardu, consideráu de cutiu como una "fala de oïl" distintu, que ye falada nel Hainaut Occidental, ente Mons y la llinia Tournai-Soignes-Ath-Mouscron.

Distribución

Falar nes rexones franceses de la Picardía (dende'l sur del Oise, del Somme y del Aisne) y Nord-Pas de Calais (hasta la zona de Dunkerque, de fala neerlandesa flamenca y Bélxica na mayor parte de la provincia de Hainaut, hasta La Louvière al este (ente Mons y Charleroi).

Falantes

Ensin estadístiques globales nin fiables. Tan solo una encuesta fecha en Amiens (1980-1981), amosaba que'l 46 % de los homes y el 29 % de les muyeres nacíes en 1942 declaraben falar picardu.

Normativización

Ensin nenguna normativa aceptada. Aun así, dende un puntu de vista ortográficu, una parte importante de los autores tán d'alcuerdu nuna serie de principios que pueden tender a una cierta normativización:

• Continuación del códigu ortográficu francés, tou teniendo en cuenta les particularidaes fonétiques del picardu.
• Usu razonáu de les lletres mudes o variantes gráfiques pa dexar una correuta identificación de les pallabres. Esti usu puede tener un máximu ente los escritores tradicionales, más próximos a la ortografía francesa, y práuticamente sume ente los partidarios de métodos fonistas. Nuna situación entemedia atoparíase l'adaptación del sistema Feller pal picardu fecha por Fernand Carton.
• Enclín a borrar les particularidaes locales pa dexar una compresión cuanto más amplia meyor. Dellos autores lleguen al usu de archigrafías que faigan posible llectures múltiples.

Estatus llegal

Reconocida como llingua rexonal endóxena en Bélxica, según el decretu del executivu de la Comunidá Francesa adoptáu'l 1990. Ardíciase, sobremanera pol que fai la so presencia nos medios de comunicación, de les aiciones de la Oficina de les Llingües Rexonales Endóxenes.

En Francia nun se beneficia de nenguna llexislación a nivel xeneral y la ratificación de la Carta Europa de les Llingües Rexonales o Minoritaries ta bloquiada.

Educación

En Francia ye reconocíu de facto pol Ministeriu d'Educación Nacional y enséñase nes escueles de la rexón y puede estudiase de manera facultativa.

Fonoloxía

El picardu presenta elisiones vocáliques de vocales átones pretóniques, coles mesmes que epéntesis iniciales pa evitar los grupos consonánticos resultantes, esos dos cambeos fonolóxicos combinaos dacuando dan-y al picardu un aspeutu notoriamente distintu del francés estándar. Una traza notable ye que la /*k/ del proto-galorromance non se palataliza ante /æ/:

GLOSA	Llatín	Picardu	Francés antiguu	Occitanu Septentrional	Occitanu Meridional
'cabra'	CAPRA	kièvre	chievre	chevra, chavra	cabra
'quería'	CARA	kier	chier	cheira	cara
'perru'	CĀNIS	kien	chien	chen, chin	can
'casa de'	CASA	chiese	chas, chies	casa
'campu'	CAMPUS	camp	champ		camp

• Hola: Salut , Bojour , Salut ti z'aute ! , Bojour mes gins

!* Adiós: Adé , A l'arvoïure (hasta la vista).

• ¿Cómo te llames?: Kmint qu' el to t'apèles ?
• ¿Cómo tas?: Cha vo-ti ? (informal) , Comint qu' té vas ? , Comint qui va ?
• ¿Cuántos años tienes?: Quel age éq' t'vos ? , Queul age que t'as ?
• Tengo ... años: J' ai ... ans.
• Fales inglés?: Pérlez vos inglé ?
• ¿Qué ye esto?: Quoé qu' ch'est ?
• Ye ...: Ch' est ...

Númberos

Los númberos cardinales en francés del 1 al 20 son como sigue:

• Unu: un
• Dos: deus
• Trés: troés
• Cuatro: quate
• Cinco: chonc
• Seis: sis
• Siete: sèt
• Ocho: uit
• Nueve: neu
• Diez: dis
• Once: onze
• Dolce: dousse
• Trelce: trèsse
• Catorce: quatore
• Quince: tchinse
• Dieciséis: sèse
• Diecisiete: dis-sèt
• Dieciocho: dis-uit
• Diecinueve: dis-neu
• Venti: vint

Espresiones

De siguío compárense delles espresiones en picardu (sistema Feller-Carton y Normativa fonética) y francés estándar:

Ej t'arconnôs ti z'aute, t'es d'min couin ! (sistema Feller-Carton)
Èj t'ærkònnos tizòte, t'és d'mîn couîn ! (Normativa fonética)
Je te reconnaît toi, tu es de mon coin ! (en francés)

Inlève t'capiau, y a un Ch'ti qui passe.

Înlèvhe eùt'kapiauw, î å ûn Ch'tî quî påsse.
Enlève ton chapeau, il y a un Ch'ti qui passe.

Al a s'cu conme eune mante à prones !
Ål å s'cûh kôme eùne mante à prònes!
Elle a un cul comme une mande à prunes! (mande = petit panier)

Attind, té vas vir, té vas printe su t'guife !
Åttînd, te vås vîr, te vås prînte sûh t'guiffe !
Attend, tu vas voir, tu vas prendre (une claque) sur ta figure !

Car qui ione, i va lon

Car qui ione, i va lon
Un chariot qui grince, va loin

Chake poéyis chake mode, chake cu chake crote !
Chàke paÿs chàke coutûme, chàke cûh chàke cròtte !
Chaque pays chaque coutume, chaque cul chaque crotte !

Ch'ti-là y'a d'étoupes à s' quenouille

Ch'ti-là y'a d'étoupes a s' quenouille
Celui-là, il a des étoupes à sa quenouille (i.e. Serait-il cocu ??)

Ch'que té m'dis là assis, ej té l'éros bin dit dbout !
Ch'queû te m'dîs lå åssîs, èj te l'auros bîn dîs dd'boût !
Ce que tu me dis là assis, je te l'aurais bien dis debout !

Éch'ti qui parte àl' ducasse, i pièrd s' plache !

Éch'tî quî pårht àl' dûcàsse, î pièrhd eùss' plàche !
Qui va à la ducasse (fête du village), perd sa place !

Bibliografía

• (en francés) Jean Sibille, Les langues régionales, coll Dominos, Flammarion , ISBN 2-08-035731-X (2000)

Enllaces esternos

•   Consulta la edición de Wiki en picardu.
• Ch'lanchron.
• Ortografía del picardu (en francés).
• Chtimi=picard.com.
• Diccionaris picards.

Audiu

http://ches.diseux.free.fr/sons/d85.mp3
http://ches.diseux.free.fr/diri/dir85.htm
Centre de Ressources pour la Description de l'Oral (CRDO) ( http://www.language-archives.org/language/pcd )