Irisarri
Mae Irisarri () yn bentref ac yn fwrdeistref yng Ngwlad y Basg, yn rhanbarth Nafarroa Beherea.
 | |
 | |
| Math | cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 913 |
| Cylchfa amser | UTC+01:00, UTC+2 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | canton of Iholdy, Pyrénées-Atlantiques, Nafarroa Beherea, arrondissement Baiona |
| Gwlad |  Gwlad y Basg  Ffrainc |
| Arwynebedd | 26.39 km² |
| Uwch y môr | 225 metr |
| Yn ffinio gyda | Hélette, Iholdy, Jaxu, Ossès, Suhescun |
| Cyfesurynnau | 43.2569°N 1.2336°W |
| Cod post | 64780 |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Maer Irissarry |
Daearyddiaeth
Amgylchedd naturiol
Mae afon Laka, sy'n llifo i afon Errobi, yn mynd trwy'r pentref. Hefyd rhai o lednentydd afon Laka: afonydd Elhur, Oihanhandia, Gatarri a Larhan.
Bwrdeistrefi sy'n ffinio ag Irisarri
- Heleta yn y gogledd
- Ortzaize yn y gorllewin
- Iholdi a Suhuskune yn y dwyrain
Tai a chymdogaethau
- Baigura
- Pagotzona
- Basaburu
- Otsateheta
- Etxalgi
- Oihanhandi
- Plaza
Hanes
Daeth pentref Irisarri i fodolaeth wrth adeiladu'r Ospitalea a sefydlwyd yn y 12g, tua'r flwyddyn 1150, gan Farchogion yr Ysbyty. Tua'r flwyddyn 1530 daeth dan reolaeth Urdd Malta.
Yn 1350, yr oedd 23 o dai yn Irisarri, a phob un ond dau yn perthyn i'r Marchogion, gyda'u preswylwyr yn cyflawni dyletswyddau gweinyddol.
Yn 1607, lansiodd Martin de Larrea, arglwydd Irisarri, y gwaith o ailadeiladu’r Ospitalea, gan greu un o adeiladau harddaf Nafarroa Beherea. Adnewyddwyd yr ystafell weddi hefyd a'i throi'n eglwys y pentref. Trawsnewidiwyd yr eglwys yn 1860.
Treftadaeth
Mae nifer o adeiladau i'w gweld yn y pentref, llawer ohonynt o'r 17gDyma rai adeiladau pwysig:
- Mae bryngaer ar fynydd Baigura uwchben y pentref.
- Eglwys Sant Ioan y Bedyddiwr yw eglwys blwyf Irisarri, mae'r elfennau hynaf o'r 15g a'r 16g.
- Yr Ospitalea, gweler uchod. Mae Canolfan Addysg Treftadaeth ynddi bellach.
- Croes Irisarri, heneb ger yr Ospitalea
- Fferm Bidegaina, o'r 17g
- Fferm Zaldunbidea.
- Palas Gazteluberria.
- Fferm Iturraldea, o'r 18g
Economi
Mae economi'r ardal yn seiliedig ar amaethyddiaeth. Roedd y ffair hyrddod a oedd yn cael ei chynnal bob blwyddyn yn y dref yn boblogaidd iawn.
Demograffeg
Diwylliant
Mae'r pentref wedi'i leoli ar y ffordd Errobi, amrywiad o Ffordd Sant Iago. Defnyddiwyd y llwybr hwn gan bererinion i ar eu ffordd o o Baiona cyn croesi'r Pyreneau o Donibane Garazi.
Oriel luniau
_Mairie.JPG)
Cyfeiriadau
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Irisarri, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.