Polynesia

Tē-lí-siōng Polynesia sī 1-ê saⁿ-kak-hêng, kak-á hun-pia̍t sī Hawaiʻi (pak), Aotearoa (Sin Jia̍t-lân-jia; lâm), Rapa Nui (Koh-oa̍h-cheh-tó; tang). Saⁿ-kak-hêng lāi-bīn tiōng-iàu ê tó-sū kap chèng-tī tan-ūi: Samoa, Tonga, Marquesas, Hoat-kok Polynesia. Bûn-hòa-siōng Polynesia ê tó ū in kiōng-tông ê te̍k-sek; chit ê kiōng-tông-sèng hoán-èng in si̍t-bîn Thài-pêng-iûⁿ ê le̍k-sú.

Polynesia ê sû-kin lâi-chū Hi-lia̍p-gí poly (chē) kap nesi (tó), "chē-chē-tó" ê ì-sù (pí-kàu Austronesia/Lâm-tó).

Jia̍t-tài, a-jia̍t-tài

Tang-lâm-a Lapita bûn-hòa → Rapa Nui

Polynesia ê bu̍t-chit bûn-hòa pō·-hūn sêng Tang-lâm-a. Koàn-sì chèng-choh ê si̍t-bu̍t ū kin-chio, han-chî, ō·-á, kam-chià téng-téng ê jia̍t-tài si̍t-bu̍t. Ke kap ti sī chú-iàu ê cheng-seⁿ-á.

Polynesia gí-giân sio̍k-î Lâm-tó-gí-hē ê 1-ê hun-ki. Ha̍k-chiá kā Polynesia pun chò 2 cho·: Sai Polynesia kap Tang Polynesia. Sai Polynesia pau-koah Tonga, Samoa, kap Polynesia Gōa-ûi. In hoat-tián chhut khah ha̍h chē jîn-kháu ê hun-in, su-hoat, hòe-pè, kap bé-bē chè-tō·. Cook Kûn-tó khah tang ê bûn-hòa hoat-tián chhut khah sek-ha̍p sè-lia̍p tó ê siā-hōe keng-chè hē-thóng, te̍k-pia̍t chù-tiōng chèng-chhân, thó-hái, khì-siōng ū-chhek, chè-chûn kap kiâⁿ-chûn ki-su̍t. Phâng-hái-chiá tī siā-hōe te̍k-pia̍t tit lâng chun-kèng.

Thoân-thóng ê chèng-tī cho·-chit sī thâu-bo̍k chè-tō·. Ta̍k-ê tó ū kúi-nā-ê thâu-lâng kap in chū-chú ê chèng-tī tan-ūi kap léng-thó·. Kan-taⁿ Rapa Nui ū 1-ê tē-ūi khah koân kî-thaⁿ thâu-lâng ê tōa thâu-lâng. Thó·-tē tùi tó ê tiong-sim ūi-tì ǹg hái hun-koah, só·-í ta̍k-ê thâu-lâng-kài (chiefdom) ū ka-kī ê 1 liâu soaⁿ, chúi-goân, hái-hōaⁿ, téng-téng.

  Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.

• New Zealand
• Bí-kok léng Samoa
• Cook Kûn-tó
• Hawaiʻi
• Hoat-kok léng Polynesia
• Niue
• Koh-oa̍h-cheh-tó
• Rotuma
• Samoa
• Tokelau
• Tonga
• Tuvalu
• Wallis kap Futuna

Pún bûn-chiuⁿ sī chi̍t phiⁿ phí-á-kiáⁿ. Lí thang tàu khok-chhiong lâi pang-chō͘ Wiki Bân-lâm-gú. hián lūn pian