საუმი

ისლამს ხონებას სერიოზული შანულობა უღუ დო ართ-ართი რე ისლამიშ ხუთი ბარჯგიშე. მახონულე მუსლიმქ დუდი მიკინას ოკო დრაშ გოძვენას, გოთანაშე (ფაჯრი) ბჟაშ ალულაშახ (მაღრიბი), ოჭკომალშ დო ოშუმალიშ მეღებაშე, თაშნეშე ხორციშური სიამნებაშ, უბადო ფირქეფიშ, ღრაფალიშ დო თუთუმიშ პაპუაშე.

ოვალდვალე ხონება

მუსლიმეფი, ნამუეფსჷთ სინთეუანობა უნწყუნა ხესჷნ, ვალდვალირი რენა იხონულან რამადანიშ თუთას. თე ვალდვალუას თინეფს ყურანი გეთმედვანს:

	„"თქა, ნამუეფქჷთ ირწუმეთ! ზოჯინელი რე ხონება, თეშ მუჭოთ აზოჯეს თინეფს, ნამუეფით თქვანშახ რდესჷნე, ეგებ დუდმოკებულეფქ იჸუათჷნ!"“

ისლამური რწუმათ, რამადანიშ თუთა გიშაგორილი რე, თიშენ ნამჷ-და ყურანიშ მაართა აიეფი ზუსტას თე თუთას მორთჷ. დო თიშენ ნამჷ-და თუთაშ წანმოწანა ბჟაშ წანმოწანაშე 10 ვარდა 11 დღათ კუნტა რე, რამადანიშ თუთა იყარუ ბჟაშ კალენდარით.
ისლამიშ მეჯინათ, მუჭოთ ზაქათი რე ადამიერიშ ღვენაშ გოწიმინდუა, თაშნეშე ხონება ადამიერიშ რსხულიშ გოწიმინდუა რე. მხონება ადამიერს დუდმოკებულს, მოთვინეს გჷნმართინუანს დო არძენს საშველს, უმოს ტომბათ გერზას მეკონურო მონკა დგომარობას მარენჯი ადამიერეფიშ ჭარა. მჭოთ ხვამა, თაშNეშე ხონუა რე რსხუ ღორონთი დო მორწუმეშ შქას, თინა ადამერს ოშინას თი ჭყოლოფუას, ნამუსჷთ შხირას ჩქი თეშ ბღებულენთ, ითამ ბხვადუდანი, თენა ართი ჭირქა რგილი წყარი ვარდა ჭკომუა ჩქინი კორინითი ორდასჷნ. მუსლიმეფიშ ჟირი დღახუშე ართ-ართი – ‘იდ ალ-ფიტრი (რამაზან ბაირამი) ზუსტას რამადანიშ თებას შანენს.
თეწკჷმა, ყურანი საშველს ირზენს ლეხეფს დო მეშარეეფს, ვეხონულან დო მოგვიანაფათ გასწორას გნაჩილითა დღალეფი, ვარდა ლახარა ქრონიკული ქორედა, გჷნაჩილითა დღალეფიშ ძივთო ქოჩან დაღარეფს დო უპალუეფს:

„ხონება ნაზოჯინა რე გოთანჯილ დღალეფს. დო თინეფს, ნამუეფით თქვანეფშე ლეხი რე, ვარდა შარას რე, თისხი მუდანობაშ დღა [გასწორებელი რე, მუჟამსჷთ თე დგომარობაშე გეგშურსჷნ]. თინეფშო, ნამუეფსჷთ ვამახუჯინე [თე დგომარობაშე გიშულა] – უპალუეფს ქოჩანს ოჭკომალს. ნამუთ ჯგირს ორთუ მუში ნებათინ, თიშოთ რე უჯგუში. ხონება უჯგუში რე თქვანო, ქოიჩქჷნა-და! რამადანიშ თუთას გჷმორთჷ ყურანქ – კათაშო ბონი რზაშ მაძირაფალო, არგამა ტკიცებათ დო გასანძღეთ [კჯგირიში დო გლახაში]. ნამუთ მაჭიშუანს თე თუთას, იბონულას! ნამუთ ლეხი დო მაშარე რე, თისხი დღა იხონულას შხვა ბორჯის. ღორონთს ოკო სილექინე თქვანო დო ვართ სიმონკე. თის ოკო, ნამჷ-და თქვა ბოლოშა ქემიაჸუნათ ხონებაშ დღალეფს დო ადიდათ ღორონთი თიშო, ნამჷ-და თიქ ბონი რზას ქეგგორინუესჷნ, მარდიელქ იჸუათ თიშენი.“

თეჯგურა პიჯალეფი ოხუ უხენ ოსურეფს დო მეძუძურ ნანეფს, დო თიშ ოშქურანჯობა ქორე, ნამჷ-და ხონება თინეფიშ ფიზკურ დგომარობაშა გლახა გოლინას ქიღვენუანსდა.

ხონებაშ ართ–ართი შანულამი პიჯალა რე გასარხუა (ნიათი). მეხონულექ გოთანაშახ ოკო გჷნოჭყვიდას ხონებაშ დოჭყაფა, თიშ უმკუჯინალო თე ხონება ოვალდვალე რე, გასწორებელი დო ნებაჸოფურინ. თეშ უკული უკვე შანულამი რე ოჭკომალიშ, ოშაუმალშ დო ალმასქუური ურთიართობეფიშ მოხ, რღაფალიშე დო კონწარობაშე, თაშნეშე უბადო ფირქეფშე დუდშეკება, თიშენ ნამჷ-და თინეფს შეულებჷნა ადამიერიშ ხონება უმუღებუოთ გჷნართინუასჷნ. გჷნოჩამილი რე მუჰამმადიშ ﷺ გეჸვენჯი ზიტყვეფი:

	„ვაგურათ თინეფს, ნამუეფსჷთ მუთუნი ვასქიდჷნა მუნეფიშ ხონებაშე შქირენიშ გინაფაშ მოხ, დო მუთუნი ვასქიდჷნა სერიშ ხვამაშე უდურულაფუობაშ მოხა.“

რამადანიშ თუთას ოვალდვალე ხონებაშ მოხ, ისლამს თაშნეშე რსებესნ შხვა ბორჯის, ნებაჸოფური ხონებაშ პრაქტიკა. თინა შილებე ორდას მუჭოთ გჷნაჩილითა ოვალდვალე ხონებაშ გასწორება, თაშნეშე მუდგაინ ოღებე თარიღიშ გიშაგორალო, დამანგათ:

• ხონება თუთაშხას დო ცაშხას
• ხონება თუთაშ წანაშ მაჩხორა დო მავითა დღას (9 დო 10 მუჰარრამს)
• ირი თუთაშ თუთაშ მავითოსუმა, მავითაანთხა დო მავითოხუთა დღას.
• შავვალიშ ტუთაშ ამშვი დღა
• ზუ ლ-ჰიჯჯაშ თუთაშ მაარ\ტა ჩხორო დღა (ჰაჯის რინაშ ბორჯიშ მოხ).
• ზუ ლ–ჰიჯჯაშ მავითა დღა.

ხონება ვაშინერებული რე 'იდ ალ-ფიტრიშ დღას (რამადანიშ გეჸვენჯი თუთას, შავვალიშ მაარ\ტა დღა), 'იდ ალ-ადჰაშ დო თიშ გეჸვენჯი სუმი დღას (ზუ ლ–ჰიჯჯაშ თუთაშ მა–11, მა–12, მა–13 დო მა–14 დღა). თაშნეშე ხონება ვაშინერს ოშურეფშო მენსტრუალური ციკლიშ ბორჯის, თინეფს შქას რამადანიშ თუთასჷთ. მუჭოთ მუსლიმი გურაფილეფი ეთმენწყუნან, თე ბორჯის ოსური თეშით დაღარას რე დო მონკა დგომარობას რე, ხონება — ზედმეტი ორალი იუაფუდჷ თიშო, თეშ გეშა თეჯგურა ოსურეფშო ხონება ოვალდვალე ვა რე.

პოლარულ აკანეფს, სოდე წანმოწანაშ გორკვიაფილ ბორჯის დღა-სერიშ თირუა ვათმოხვადუ (დღაქ ვარდა სერქ შილებე 24 სათშე უმოს ხანს იჸუასჷნ), ხონება დო ხვამაქ უახოლაშ თი აბანიშ მეჯინათ ოკო იმანჯას, სოდე დღაშ დო სერიშ გიშართულა შილებენ. თე წესის ოსხირო ათოჸუნს გჷნოჩამა, ნამუშ მეჯინათ მუჰამმადიქ ﷺ გართხილუ მში გემაჸვენჯეეფი, ნამჷ-და მუჟამსჷთ დაჯჯალი ქჷმიშჷნ, თიში მართუალაშ მაართა დღა წანაშ მოგვენი იჸუაფუდჷ. გემაჸვენჯეეფქ ქეშეკითხეს – თე დღას მუჭოი ოკო იბხვამათია, ნამუშათ მუჰამმადიქ უგამჷ – გეგმოკოროცხით ბორჯი დო თიშ მეჯინათ იხვამით.