Julos Beaucarne: Tchanteu e walon ey e francès

Il est revoye li 18 di setimbe 2021. Il esteut des Scåsenes.

C' esteut on scrijheu-tchanteu-compôzeu di tchansons e walon, ey eto e francès. Il a eto scrît des lives e francès.

Il a cmincî a tchanter e walon diviè 1970, des rprinjhes di des tchanteus classikes come "Les sinistrés" (Jean Baguet) u "Lolote" (Jacques Bertrand).

Mins c' est purade l' arindjmint di "Li ptite gayole", ene tchanson populaire, kel va fé cnoxhe long et lådje come disfindeu do walon. C' est l' tchanson e walon k' a stî l' pus schoûtêye å monde.

Tot doûçmint, i s' va mete a redjårber des scrijhaedjes di des ôtes tchanteus, inte di zels, Georges Brassens ("Merci bråmint de côps, Flamind", so L'Auvergnat). Et fé des tecses k' i dit dvant ses tchansons, la k' i vout spåde on messaedje umanisse. Djulosse esteut vormint èn ideyalisse.

Èn ôte di ces tecses la (Nous sommes 600 millions de francophones dans le monde) est scrît e francès mins å coron, gn a l' fameuse fråze e walon

Vola pocwè ns estans firs d' esse Walons.

ki serè li prumire fråze e walon metowe en odio so les fis (1996).

Julos, k' a divnou tchanteu d' mestî, doet bén eto tchanter des tchansons e francès. I vude des plakes 45 toûs, avou des tchansons dins les deus lingaedjes.

Avou l' arivêye des stroetès plakes, i va rfé ene ramexhnêye di ses ancyins bokets brint e walon, mins sacwants e francès, dizo l' tite Li ptite gayole (1997). "Li ptite gayole". Li prumire tchanson k' a dné l' tite del plake, "Li ptite gayole", c' est ene viye tchanson k' il aveut rprins, et k' a divnou l' essegne des tchansons e walon da Djulosse.

E 2000, i rexhe si prumire plake pår e walon, "Co ene rawete", la k' i gn a, ç' côp ci, des tchansons rén k' da sinne (Les leus ont des tiesses di bedot), todi a costé di redjårbaedjes di tchansons des ôtes (Les catedråles, Anne Sylvestre) et di rassonraedje di viyès tchansons (Co ene rawete).

Mågré k' il a stî lontins, dins les anêyes 1970 li grand ambassadeur do lingaedje walon, Julos Beaucarne nel saveut djåzer coranmint.

On rténrè purade les deus stroetès plakes tot e walon:

• Li ptite gayole (1997)
• Co ene rawete (2000)

Mins, avou l' francès, il a fwait rexhe 49 plakes di tchansons.

Dins on powinme k' i djheu inte deus tchansons : "Si nos ndirins pormoenner".

L' efant n' a pus k' ene djambe: l' obus l' a peté djus;
l' efant n' a pupont d' mame; l' obus l' a peté djus
Et s' mame po todi, c' est ene djambe di bos
Ciste afwaire la s' passéve låvå e l' Azeye,
Låvå e l' Afrike,
Låvå, låvå…

Dins l' tchanson «Les leus ont des tiesses di bedot», i critike les gros colés ki moennnut l' monde, sins djinne di spotchî les ptits.

C' est todi l' ci k' est al copete
Ki tént l' mantche del sårpete;
Si çki vos djhoz èn plait nén,
Vos sroz bénrade fåtchî…

Mins l' pus mouwant des messaedjes d' amour, c' est kécfeye ci-cial, k' il a scrît après ki s' feme åye sitî touwêye a côps d' couteas pa s' cujhnî.

"Binamêyès djins,
Èm Loulou a-st evolé viè l' payis muchyî padrî l' payizaedje. Èn ome a bouxhî nouv côps d' coutea dins s' doûce pea. C' est l' societé k' est malåde. Avou l' amour, l' amiståvisté et l' volté d' atourner ls ôtes, i nos l' fåt rmete d' astampêye et di scwere… C' est l' istwere do ptit amour da minne, djoké dso l' soû d' ses trinte-deus ans. I n' nos fåt nén piede coraedje, ni vos, ni mi…

Dji m' va continouwer m' vicåreye et mes trotes avou, dso mes spales, ci pwès la d' pus a poirter, et les deus efants a s' rishonnance…... Sins voleur vos comander, dji vos dmande di vey co pus voltî les djins d' vos djins... Ci monde cial, c' est on trisse botike… Les cours peurs si doevnut rashonner. Po l' rabeli, i nos fåt rbwesner l' åme di l' ome.

Dji m' va dmorer on djårdinî. Dji m' va fé crexhe mes plantes di lingaedje. Åd triviè d' mes djåzaedjes, vos alez rtrover m' binamêye… I n' a d' vraiy ki l' amiståvisté et l' amour. Dji so asteure å trefond del banse do penin. On doet, tchaeke di nos, sapinse k' on dit, magnî s' saetch di tcherbon po nd aler å paradis. Way! come dji sereu contin k' i gn euxhe on paradis. Come ça sereut bon di s' î rtrover.

Tot ratindant, a vozôtes, copineus d' vocial åd dizo, pa padvant çki m' tchait, dji prind l' liberté, mi, li ptit pesteleu d' plantches, li djouweu d' fåves ki fwait skepyî do reve avou do vint, dji prind l' liberté di vos dire mi tuzaedje d' ådjourdu: di totes mes foices dji pinse k' åd triviè d' tot i s' fåt vey voltî et s' inmer."

Et adon, on djoû, s' cour a fwait des sinnes. Schapé, il a evoyî on ptit mot a ses soçons. Vo l' ci.

"Dispu ki m' sonk bôre å dpus
Dispu ki m' cour est deus côps raloyî,
L' afronté,
Dispu ki dj' so rmonté
Ki m'-n ôrlodje ritoctêye djusse,
Dispu ki m' coronaire s' a disburtaké, libe,
Dispu ki m' sourdant d' åddins,
Rcourt, påjhire, di m' tiesse a mes pîs,
Et rgriper å coron di tchaeke di mes tchveas,
Dispu, dji colebe,
Dispu, dji discwefe,
Dispu ki m'-n éndjole est raponteye,
Et stritche, mia ki dvant, mia k' todi, do noû sonk
Dins mes rixhots ... ki rsont-st etirs et pårmint renondés,
Dji so l' minme
Minme co mia k' mi-minme :
Vo m' ci !
Dji so-st on raviké !"

•   Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Julos Beaucarne po-z enimådjî des mots k' i gn a.
• Pådje da Djulosse (so l' Aberteke)
• (fr) Ès pådje so «Spotify»