Jävaldmeri

Jävaldmeri om kaikiš penemb valdmeri Mal. Sen pala om kaiken jän al.

Erištundan da tedoidusen istorii

Saksalaiž-alamalaine Varenius-geograf erišti valdmert ezmäižen kerdan 1650-ndes vodes. Vl 1845 Londonan geografine sebr nimiti valdmert anglijan kelel (Arctic Ocean). Erased nügüdläižed tedomehed lugetas valdmert Atlantižen valdmeren palaks. Jävaldmeren täuz' oiktuzline status om märhapanmatoi. Ižanduseližed zonad oma kudel valdkundal: Danii (Grenland), Islandii, Norvegii, Venäma, AÜV, Kanad.

Nece valdmeri oli hätken olnu «vauktan läipan» kartoil, i vaiše 19. voz'sadan kahtendes poles zavottihe tedoita sidä intensivižin. Fridtjof Nansen ujui ezmäižen päliči Jävaldmeres laivas vl 1896. Nügüd' ujujad tedostancijad ratas Jävaldmeres (AÜV, Venäma).

Ühthižed andmused

Pind — 14,75 mln. km².

Randanpird — 45 389 km.

Veden mülü — 18,07 mln km².

Keskmäine süvüz — 1225 metrad (kaikiš madalamb valdmeriden keskes), kaikiš suremb süvüz — 5527 m (Grenlandan meri).

Mered

Kaik om 11 mert, päivnouzmaspäi päivlaskmha: Čukotkan meri, Päivnouzmaine Sibirin meri, Laptevoiden meri, Karan meri, Vauged meri (kontinentansüdäimine), Barencan meri, Grenlandan meri, Linkol'nan meri, Baffinan meri (kontinentansüdäimine), Bofortan meri. Kaikis suremb laht om Gudzonan laht (Kanad).

Päportad

AÜV
- Berrou (Aläsk)
- Pradho (Aläsk)
Kanad
- Inuvik (Lodehližed territorijad)
- Taktojaktuk (Lodehližed territorijad)
- Nanisivik (Nunavut)
- Čerčill (Manitob)
Islandii
- Aküreiri
Norvegii
- Kirkenes
- Vardö

Venälaine Federacii
- Murmansk (Murmanskan agj)
- Arhangel'sk (Arhangel'skan agj)
- Sabett (Jamalan Nenciden avtonomine ümbrik)
- Labitnangi - Salehard (Jamalan Nenciden avtonomine ümbrik)
- Dudink (Krasnojarskan rand)
- Igark (Krasnojarskan rand)
- Dikson (Krasnojarskan rand)
- Tiksi (Saha Tazovaldkund)
- Pevek (Čukotkan avtonomine ümbrik)

Homaičendad

This article uses material from the Wikipedia Vepsän article Jävaldmeri, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Südäimišt voib kacta CC BY-SA 4.0, ku ei ole ozutadud nimidä tošt. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Vepsän (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.