Luperkaliya
Luperkaliya (lotincha: Lupercus, lupusdan olingan boʻlib — „boʻri“ maʼnosini anglatadi) — eng qadimgi Rim bayramlaridan biri boʻlib, choʻponlarining, Favn bilan tenglashtirilgan, Luperk xudosi (lat.
Luperkus) sharafiga bagʻishlangan, poklanish va unumdorlik bayrami.
Tavsifi
Ovidiyning soʻzlariga koʻra, festival har yili fevral oyining Ididan keyin uchinchi kuni (yaʼni, Yulian taqvimiga koʻra 15-fevral) Palatin tepaligi etagidagi Luperkal gʻorida oʻtkazilgan, rivoyatga koʻra, bu yerda, Rim asoschilari Romul va Remni ona boʻri boqib katta qilgan. Luperkning luperklar, deb nomlangan, patritsial yosh ruhoniylari ushbu grotda yigʻilishib, yosh echkilar va itlarni, maxsus qurbonlik qilinadigan joyda, qurbonlik qilishgan. Luperklardan biri, qurbonlarning qoniga botirilgan, pichoqni ikki olijanob yoshlarning peshonasiga tekkizgan. Boshqa ruhoniylar qonli izlarni sutga namlangan jun bilan oʻchirishgan, shundan keyin yigitlar kulishlari kerak edi. Shundan soʻng marosimga doir ovqatlanish vaqti boʻlib, oxirida Luperklar qurbonlik qilingan echkilarining terisini kesib tashlaganlar. Yalangʻoch holda, echki terisi bilan bellarini bogʻlab, bu xudoning koʻrinishini anglatuvchi belgi hisoblangan, shahar boʻylab yugurishgan va yaqinlashib kelayotgan odamlarni, echkini terisi bilan, qamchilashgan. Ayollar oʻz tanalarini bajonidil zarbalarga duchor qilishgan, chunki luperkning zarbasi ularga serpushtlik va oson tugʻish imkonini beradi, deb ishonishgan.
Luperkaliyaning diniy vazifalaridan biri boʻrilar podasiga nisbatan nafrat uygʻotish edi. Ehtimol, Luperk qadimgi boʻri kultining qoldiqlari boʻlib, keyinchalik Favnga sigʻinish bilan birlashtirilgan. Baʼzi manbalarda Luperkaliyani, qadimgi yunon xudosi, Panga taqashgan, ularning tashkil etilishini afsonaviy Evander bilan bogʻlashgan. Leonard Shmits bu versiyani yunon yozuvchilari (Rim xudolarini yunon xudolari bilan birlashtirishga qiziqqan) va ularning Rim izdoshlarining taxminlari bilan izohlagan; shuningdek, marosimning juda qoʻpol tabiati, aniq qadimgi zamonlardan kelib chiqqanligidan dalolat beradi.
496-yilda Rim papasi Gelasiy I Luperkaliyani taqiqlagan. Vaqt oʻtishi bilan, Avliyo Valentin kunini sevishganlar kuni sifatida nishonlash Luperkaliya oʻrnini egallagan.
Qadimgi adabiyotda
Luperkaliyaning batafsil tavsifi Ovidiyning Fastida berilgan. Luperkaliya haqida Plutarxning „Qiyosiy biografiyalar“ asarida ham tilga olingan.
Yana qarang
- Onesim Ovchar
- Slavyan an'analarida uchrashuv
Manbalar
Adabiyotlar
- Lisoviy I. A., Revyako K. A. Luperkalii // Antichniy mir v terminax, imenax i nazvaniyax: Slovar-spravochnik po istorii i kulture Drevney Gresii i Rima / Nauch. red. Nemirovskiy A. I. — Minsk: Belarus, 2001.
- Luperkalii // Lomonosov — Manizer [Elektronniy resurs]. — 2011. — S. 151. — (Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya : [v 35 t.] / gl. red. Yu. S. Osipov ; 2004—2017, t. 18). — ISBN 978-5-85270-351-4.
- Luperkalii // Lombard — Mezitol. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1974. — (Bolshaya sovetskaya ensiklopediya : [v 30 t.] / gl. red. A. M. Proxorov ; 1969—1978, t. 15).
- Obnorskiy N. P. Luperkalii // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
- Favn / Shtaerman Ye. M. // Mifologicheskiy slovar / gl. red. Ye. M. Meletinskiy. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1990. — S. 553. — ISBN 5-85270-032-0.
- Alberta Mildred Franklin. The Lupercalia. New York: Columbia University, 1921.
- Ovid et al. Fasti. Project Gutenberg, 2014.
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article Luperkaliya, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.