Бөдүүн эфирлер (англ. ethers) — R-O-R' чижектиг ниити формулалыг органиктиг каттыжыышкыннар клазы.
R' биле R-ниң орнунга алкилдиг, арилдиг азы өске оралакчылар турар.
Бөдүүн эфирлер ыргак C–O–C харылзааларлыг. Диметилдиг эфирде C–O харылзаазының булуңунуң хемчээли 111°, аразының хемчээли 141 пм. Кислородтуң эфирлерде, спирттерде болгаш сугда өске атомнар-биле харылзажыры кайызында-даа дөмей (sp3 гибридизация).
Кислородтуң углеродка бодаарга электронегативтии улуг болгаш, эфирлерниң α водородтары олардан белен адырлыр (кислоттуг шынары улуг). Ынчалза-даа алдегидтер азы кетоннар чижектиг бүдүмелдерде карбонилдиг бөлүкке хамаарыштыр α турушта водородтарга бодаарга кислоттуг шынары кошкак.
IUPAC номенклатуразында бөдүүн эфирлер "алкоксиалкан" хевирлиг ниити формула-биле адаттынар, чижелээрге, CH3–CH2–O–CH3 болза метоксиетан. Бир эвес бөдүүн эфир оон нарын молекуланың кезээ болза, алкокси оралакчы кылдыр тодараттынар, чижээ, –OCH3 метокси бөлүк болур. Эң бөдүүн алкилдиг радикал бетинге турар, ынчап кеээрге CH3–O–CH2CH3 болза метоксиетан деп аттыг болур.
Бодүүн эфирлер IUPAC дүрүмнеринге чагыртпас таварылгалар база турар. Бөдүүн эфирлерниң тривиалдыг аттары ийи кезектиг — тургузуп турар оралакчыларының аттары болгаш "эфир" деп сөс, чижээ: этилметилдиг эфир (CH3–O–C2H5), диетилдиг эфир (C2H5–O–C2H5), дифенилдиг эфир (C6H5–O–C6H5).
Бөдүүн эфирлерниң хайныр температуралары оларга дүгжүп турар алканнарның хайныр температураларынга дөмей. Ниити кезиинде өң чок, тускай чыттыг, белен бусталыр суук чүүлдер.
Чамдык алкилдиг эфирлерниң шынарлары | |||||
---|---|---|---|---|---|
Эфир | Структуразы | Tхайл (°C) | Tхайн (°C) | 1 литр сугга эстири (г) | Диполдуг моментизи (D) |
Диметилдиг эфир | CH3–O–CH3 | −138.5 | −23.0 | 70 | 1.30 |
Диетилдиг эфир | CH3CH2–O–CH2CH3 | −116.3 | 34.4 | 69 | 1.14 |
Тетрагидрофуран | O(CH2)4 | −108.4 | 66.0 | холужар | 1.74 |
Диоксан | O(C2H4)2O | 11.8 | 101.3 | холужар | 0.45 |
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Бөдүүн эфирлер, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.