ኣዶልፍ ሂትለር

ኣዶልፍ ሂትለር፡ ብ20 ሚያዝያ 1889፡ ኣብ ብራውናው ኣም ኢን፡ ኦስትርያ-ሃንጋሪ (ሕጂ ኦስትርያ) ዝተወልደ ኮይኑ፡ ብቓልስ ዝተለለየ በዳሂ ቁልዕነት ኣሕሊፉ። ኣቡኡ ኣሎይስ ሂትለር ተሪር ስለ ዝነበረ፡ ኣብ ቀዳሞት ዓመታት ሂትለር እታ ስድራቤት ብተደጋጋሚ ትግዕዝ ነይራ። ድሕሪ ሞት ኣቡኡ ብ1903፡ ሂትለር ስነ-ጥበባዊ ናይ ምዃን ሕልሙ ናብ ቪየና ኣምሪሑዎ፡ እንተኾነ ግን ካብ ኣካዳሚ ስነ-ጥበብ ምንጻግ ኣጋጢምዎ። ሂትለር ፋይናንሳዊ ቃልሲ ስለ ዘጋጠሞ፡ ዘላቒ ናብራ ይነብር ነበረ፣ ኣብ መዕቆቢ ገዛ ዘይብሎም ሰባት ግዜ የሕልፍን ከም ሸቃላይን ቀባእን ድኹም ኣታዊ ይረክብ ነበረ። ኣብዚ እዋን’ዚ ዘጋጠሞ ተመኩሮታት ንቂምታኡን ሃገራዊ ኒሕኡን ዝቐረጸ ኮይኑ፡ ድሒሩ ንፖለቲካዊ እምነታቱ ነዳዲ ገይርዎ። ኣብ ቀዳማይ ኲናት ዓለም ኣብ ሰራዊት ጀርመን ኣብ ዘገልገለሉ እዋን ዝተሰለመ እዩ። ብ1919 ኣብ ጀርመን ሸቃሎ ፓርቲ (DAP) ተጸንቢሩ፡ ቅድመ-ሰልፊ ናዚ ኮይኑ፡ ብ1921 ድማ መራሒ ሰልፊ ናዚ ኮይኑ ተመዚዙ። ብ1923 ኣብ ሙኒክ ብዝፈሸለ ዕልዋ መንግስቲ ስልጣን መንግስቲ ክሕዝ ፈቲኑ፡ ንሓሙሽተ ዓመት ክእሰር ተፈሪድዎ፡ ካብቲ ዝተፈርዶ ፍርዱ ድማ ልዕሊ ሓደ ዓመት ኣሕሊፉ። ኣብኡ እንከሎ ድማ ንመጀመርታ ጥራዝ ናይታ ኣውቶባዮግራፊኡን ፖለቲካዊ ማኒፌስቶኡን ሜን ካምፕፍ ("ቃልሰይ") ኣመሓላሊፉ። ሂትለር ኣብ 1924 ብኣግኡ ምስ ተፈትሐ ን ውዕል ቨርሳይ ብምጥቃዕን ፓን-ጀርመንነት፣ ጸረ-ሴማውነትን ጸረ-ኮሚኒዝምን ብካሪዝማቲክ ኣዘራርባን ናዚ ፕሮፖጋንዳን ብምስፋሕ ህዝባዊ ደገፍ ረኺቡ። ብተደጋጋሚ ንኣህጉራዊ ርእሰማላውነትን ኮሚኒዝምን ከም ኣካል ኣይሁዳዊ ውዲት ይኹንን ነይሩ።

ክሳብ ሕዳር 1932 ሰልፊ ናዚ ኣብ ራይክስታግ ዝበዝሐ መንበር ሒዙ እኳ እንተነበረ፡ ዝበዝሐ ድምጺ ግን ኣይነበሮን። ዝኾነ ፖለቲካዊ ሰልፊ ንሓደ ሕጹይ ቻንስለር ዝድግፍ ናይ ኣብዝሓ ድምጺ ጥምረት ክምስርት ኣይከኣለን። ቻንስለር ነበር ፍራንዝ ፎን ፓፐን ካልኦት ዓቃባውያን መራሕቲ ንፕረዚደንት ፖል ፎን ሂንደንበርግ ንሂትለር ቻንስለር ክኸውን ብ30 ጥሪ 1933 ኣእሚኖምዎ። ድሕሪ ቁሩብ ግዜ ራይክስታግ ናይ 1933 ሕጊ ኣኽእሎ ኣጽዲቑ ን ዋይማር ሪፓብሊክ ናብ ናዚ ጀርመን ናይ ምቕያር መስርሕ ጀሚሩ፣ እዚ ድማ ኣብ ፍጹም ምልካዊ ምልካዊ ስነ-ሓሳብ ናዚዝም ዝተመስረተ ሓደ ሰልፊ ዘለዎ ምልካዊ ስርዓት እዩ። ሂንደንበርግ ብ2 ነሓሰ 1934 ምስ ሞተ፡ ሂትለር ተኪኡ፡ ብሓንሳብ ፍጹም ስልጣን ዘለዎ መራሒ ሃገርን መንግስትን ኰነ። ሂትለር ነቲ ድሕሪ ቀዳማይ ኲናት ዓለም ብፈረንሳን ሃጸይነት እንግሊዝን ዝዓብለሎ ኣህጉራዊ ስርዓት በደል ኮይኑ ዝረኣዮ ንምምካት ጀርመናውያን ኣይሁድ ክጥረዝ ወይ ክቐትልን ሓድሽ ስርዓት ክምስርትን ደለየ። ኣብ ስልጣን ዝነበረ ቀዳሞት ሽዱሽተ ዓመታት ካብ ዓቢ ቅልውላው ቁጠባ ቅልጡፍ ቁጠባዊ ምሕዋይ፣ ድሕሪ ቀዳማይ ውግእ ዓለም ኣብ ልዕሊ ጀርመን ዝተነበረ እገዳታት ምድምሳስ፣ ከምኡ’ውን ብሚልዮናት ብሄረ ጀርመናውያን ዝነብሩሉ ግዝኣታት ምሕዋስ፣ እዚ ድማ ኣብ መጀመርታ ርኡይ ህዝባዊ ደገፍ ሂብዎ።