ኤርትራ: ኣብ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር
ኤርትራ፣ ብወግዒ ሃገረ ኤርትራ፣ ኣብ ሰሜናዊ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ብሰሜንን ብምዕራብን ብሱዳን ትዳወብ፤ ብደቡብ ድማ ምስ ኢትዮጵያን ጅቡትን፤ ምብራቕ እታ ሃገር ምስ ቀይሕ ባሕሪ ሰፊሕ ገማግም ባሕሪ ኣለዎ። ከምኡ’ውን ኣካል ኤርትራ፣ ደሴታት ዳህላክ፣ ኣብ ገማግም ባሕሪ ምጽዋዕ ዝርከብ እኩባት ደሴታት እዩ። ስማ ካብታ ብ1 ጥሪ 1890 ዝተፈጥረት መግዛእቲ ጥልያን ዝነበረት ኤርትራ ዝመጸ ኮይኑ፣ ብስም Mare Erythraeum፣ ማረ ኤሪትርየም («ቀይሕ ባሕሪ»፣ ብላቲን) ብግዲኡ ካብ «erythros»፣ ኤሪትሮስ ዝብል ናይ ግሪኽኛ ዝተሰየመ ኮይኑ፣ ትርጉሙ ድማ «ቀይሕ» እዩ። ብ1993 ካብ ኢትዮጵያ ናጻ ኮይና። ርእሰ ከተማኣን ዝበዝሐ ህዝቢ ዘለዋ ከተማኣን ኣስመራ እያ።
| ሃገረ ኤርትራ | ||||
|---|---|---|---|---|
| ኣባል ሃገር ሕብረት ኣፍሪቃ | ||||
| ||||
| ሃገራዊ ጭርሖ፦ ዓወት ንሓፋሽ | ||||
| ሃገራዊ መዝሙር፦ ኤርትራ ኤርትራ ኤርትራ | ||||
|
| ||||
| ርእሰ ከተማ | ኣስመራ 15°20′00″ሰ 38°55′00″ምብ / 15.333333333333, 38.916666666667 | |||
| ወግዓዊ ቋንቋ | ዋላ ሓደ (ቋንቋታት ስራሕ ርኣይ) | |||
| • ሃገራዊ ቋንቋታት | ትግርኛ ቤጃ ትግረ ኩናማ ሳሆ ብሊን ናራ ዓፋር | |||
| ቋንቋታት ስራሕ | ትግርኛ ዓረብኛ እንግሊዝኛ | |||
| ካልእ ቋንቋ | ጥልያን | |||
| ዜግነት ህዝቢ | ኤርትራዊ/ -ት | |||
| ዓይነት መንግስቲ | ኣሃዳዊት ሓንቲ ሰልፊ ዘለዋ ፕረዚደንታዊት ሪፓብሊክ ኣብ ትሕቲ ፍጹም ምልካዊ ስርዓት | |||
| • ፕረዚደንት | ኢሳይያስ ኣፈወርቂ | |||
| ሓጋጊ ኣካል | ሃገራዊ ባይቶ | |||
| ናጽነት • ብተግባር • ብሕጊ | ካብ ኢትዮጵያ 24 ግንቦት 1991 24 ግንቦት 1993 | |||
| ስፍሓት | ||||
| • ጠቕላላ | 117,600 ትርብዒት ኪ.ሜ. | |||
| • ማይ (%) | 0,14 | |||
| ብዝሒ ህዝቢ | ||||
| • ግምት (2020) | 6,081,196 ተቐመጥቲ | |||
| ባጤራ | ናቕፋ (ERN) | |||
| ዞባ ግዜ | EAT (UTC +3) | |||
| ኮድ ኣይሶ | 232 / ERI / ER | |||
| ዓውዲ ኢንተርነት | .er | |||
| ስልካዊ ቅድመ ጥብቆ | +291 | |||
| ኮድ ኣ.ኦ.ኮ | ERI | |||
| ኣባልነት ው.ሕ.ሃ.፣ ሕ.ኣ. | ||||
.svg)
ንመብዛሕትኡ ንኤርትራን ሰሜን ኢትዮጵያን ዝቖመ ንግስነት ኣኽሱም፣ ኣብ ከባቢ 1ይ ወይ 2ይ ክፍለ ዘመን ተቐልቂሉ፣ እዚ ንግስነት እዚ ድሕሪ ምቕልቃሉ ነዊሕ ከይጸንሐ ክርስትና ዝወሰደ እዩ። ኣብ ማእከላይ ዘመን፣ ዝበዝሕ ክፋል ኤርትራ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ንግስነት ምድሪ ባሕሪ ኣትዩ፣ ገለ ክፋሉ ድማ ሓማሴን ኣቚሙ።
ኣብ መበል 16 ክፍለ ዘመን ኦቶማናውያን ንገለ ክፋል መሬት ኤርትራ ይሕዙ። ኣብ መበል 19 ክፍለ ዘመን ግብጺ ንገለ ክፋል ኤርትራ ወሪራ። ምፍጣር ዘመናዊት ኤርትራ ውጽኢት ምውህሃድ ናጻ መንግስታትን ሓያሎ ተወፈርቲ ሃጸያዊ ግዝኣት ኢትዮጵያን ሃጸያዊ ግዝኣት ኦቶማንን ብምዃኑ፣ ንኢጣልያዊት ኤርትራ ንምቛም ምኽንያት ኮይኑ። ብ1885 ኢጣልያውያን ወተሃደራት ናብ መሬት ኤርትራ ብምእታው ብ1 ጥሪ 1890 ከኣ ኢጣልያ ነቲ ዝተወረረ መሬታ ናይ ገዛእ ርእሳ መግዛእቲ ምዃና ብወግዒ ኣዊጃቶ።
ብ1941 ኤርትራ ከም ኣካል ወፍሪ ምብራቕ ኣፍሪቃ ብሃጸያዊ ግዝኣት ብሪጣንያ ተታሒዛ፣ ብ1952 ድማ ምስ ሃጸያዊ ግዝኣት ኢትዮጵያ ተሓዊሳ ፈደረሽን ኢትዮጵያን ኤርትራን ኣጣይሻ። እዚ ግዱድ ሕብረት እዚ ናብ ኲናት ናጽነት ኤርትራ ዘምርሕ እዩ፣ እዚ ኲናት ናጽነት ናይ ሎሚ ኤርትራ ብ1993 ተዛዚሙ።
ኤርትራ ሃገራዊ ምርጫ ብተደጋጋሚ ክናዋሕ ዝጸንሐት ሓንቲ ሰልፊ ዘለዋ ሃገር እያ። ብመሰረት ጸብጻብ ህዩማን ራይትስ ዎች፣ መዝገብ ሰብኣዊ መሰላት መንግስቲ ኤርትራ፣ ካብቶም ዝኸፍኡ ኣብ ዓለም ተቖጺሩ ይርከብ። ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ካብ 17 ክሳዕ 50 ዓመት ግዴታ ስለዝኾነ፣ ዋላ'ኳ እቲ ሕጊ 18 ኣዋርሕ ክጸንሕ ዝእዝዝ እንተኾነ፣ ሰራዊትን ሰበ ስልጣንን እታ ሃገር ብዘይ ፍቓዶም ነቲ ግዜ ንዘይተወሰነ ግዜን ንዘይተወሰነ ግዜን ብምንዋሕ፣ ገለ ኤርትራውያን ካብታ ሃገር ክሃድሙ ይገብሮም። ኩለን ናይ ውሽጢ ሃገር መራኸቢ ብዙሃን ብመንግስቲ ዝውነና ብምዃነን፣ ኤርትራ’ውን ድሕሪ ቱርክመኒስታንን ሰሜን ኮርያን ኣብ መሐበሪ ናጽነት ፕረስ ዓለም ዝወሓደ ናጽነት ፕረስ ዘለዋ ኮይና ተሰሪዓ።
ምምሕዳራዊ ክፍልታት
ኤርትራ ኣብ ሽድሽተ ምምሕዳራዊ ዞባታት ትምቀል።
| ዞባ | ስፍሓት (ትርብዒት ኪ.ሜ.) | ብዝሒ ህዝቢ | ርእሰ ከተማ |
|---|---|---|---|
| ማእከል | 1,300 | 1,053,254 | ኣስመራ |
| ዓንሰባ | 23,200 | 893,587 | ከረን |
| ጋሽ ባርካ | 33,200 | 1,103,742 | ባረንቱ |
| ደቡብ | 8,000 | 1,476,765 | መንደፈራ |
| ሰሜናዊ ቀይሕ ባሕሪ | 27,800 | 897,454 | ምጽዋዕ |
| ደቡባዊ ቀይሕ ባሕሪ | 27,600 | 398,073 | ዓሰብ |
ስነ ህዝቢ
ሃይማኖት
ኤርትራ ክልተ ዓብላሊ ሃይማኖታት ኣለዋ፦ ክርስትና፣ 62,9% ሰዓብቲ ኣለዋ፤ ከምኡ’ውን 36,6% ካብ ህዝቢ ዝጥርንፍ ምስልምና እዩ።
መወከሲታት
- ↑ https://web.archive.org/web/20110503234856/http://www.shaebia.org/constitution.html#CHAP1_
- ↑ "Archive copy". Archived from the original on 2012-03-03. Retrieved 2020-08-24.
- ↑ Religious Composition by Country, 2010-2050 (in English). Archived from the original on 2019-12-21. Retrieved 13 ታሕሳስ 2020.
This article uses material from the Wiki ትግርኛ article ኤርትራ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply. (view authors). ትሕዝቶ ኣብ ትሕቲ ፍቓድ CC BY-SA 4.0 ይርከብ እዩ፣ ካልእ እንተ ዘይተገልጸ። Images, videos and audio are available under their respective licenses.
#Wikipedia® is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ትግርኛ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.