พระวิญญาณบริสุทธิ์

คริสต์ศาสนิกชนส่วนใหญ่ (นิกายโรมันคาทอลิก อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ และโปรเตสแตนต์) เชื่อเรื่องตรีเอกภาพ โดยถือว่าพระเจ้าพระองค์เดียวนั้นทรงมีสามพระบุคคลแตกต่างกัน คือ พระบิดา พระบุตร และพระวิญญาณบริสุทธิ์ ดังนั้นจึงถือพระวิญญาณบริสุทธิ์เป็นพระเจ้าด้วย แต่คริสต์ศาสนิกชนอีกหลายนิกาย (เช่น พยานพระยะโฮวา) รวมทั้งศาสนาอับราฮัมอื่น ๆ (คือชาวยิวและชาวมุสลิม) ก็ไม่ยอมรับความเชื่อนี้

คำว่า “พระวิญญาณบริสุทธิ์” ปรากฏเพียงสามครั้งในคัมภีร์ฮีบรู (ในสดุดี 51:11 และอีกสองครั้งใน อิสยาห์ 63:10,11) ขณะที่คำว่า “พระวิญญาณ” ที่หมายถึง “พระวิญญาณของพระเจ้า” จะปรากฏบ่อยครั้งกว่า ศาสนายูดาห์เชื่อว่าพระเจ้ามีหนึ่งเดียวเท่านั้น ดังนั้นไม่ว่าแนวคิดแบบทวิเอกภาพนิยม (ที่ว่าพระเจ้าเดียวมีสองพระบุคคล) หรือตรีเอกภาพนิยม (ที่ว่าพระเจ้าเดียวมีสามพระบุคคล) ศาสนายูดาห์ก็ถือว่าไม่ใช่แนวคิดแบบเอกเทวนิยมอย่างแท้จริง คำว่า “รวค ฮาโกเดช” (Holy Spirit) ปรากฏหลายครั้งในวรรณคดีทาลมุดและมิดราช โดยใช้หมายถึงการดลใจผู้เผยพระวจนะ และบางครั้งก็หมายถึงพระเจ้าเอง คำว่า “พระวิญญาณบริสุทธิ์” ในภาษารับบี แม้ว่ามักใช้ในเชิงเป็นบุคคล แต่ยังคงหมายถึง “คุณภาวะของพระเจ้า ซึ่งเป็นคุณลักษณะอย่างหนึ่งของพระองค์” ต่างจากศาสนาคริสต์กระแสหลักที่มองว่าพระวิญญาณบริสุทธิ์เป็น “ภาคทางอภิปรัชญาของเทวสภาพ”

ในศาสนายูดาห์ จึงมีการกล่าวถึง “พระวิญญาณของพระเจ้า” “พระวิญญาณบริสุทธิ์ของพระยาห์เวห์” อยู่หลายครั้ง แต่ปฏิเสธความเชื่อเรื่องพระเจ้ามีสองหรือสามพระบุคคล

คริสต์ศาสนิกชนส่วนใหญ่ถือว่า “พระวิญญาณบริสุทธิ์” คือพระบุคคลที่สามของพระเจ้าซึ่งเป็นตรีเอกภาพ อันประกอบด้วยพระบิดา พระบุตร และพระวิญญาณบริสุทธิ์ คริสตชนเชื่อว่าพระวิญญาณบริสุทธิ์นี้เป็นผู้เปิดเผยพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ของพระองค์ว่า “ยาห์เวห์” ต่อประชาชนชาวอิสราเอล และเป็นผู้ส่งพระบุตรคือพระเยซูมาช่วยประชาชนนั้นให้รอดจากพระพิโรธ และส่งพระวิญญาณบริสุทธิ์มาเพื่อชำระและประทานชีวิตแก่คริสตจักร พระเจ้าที่ทรงเป็นตรีเอกภาพนี้มีสาม “พระบุคคล” แต่เป็นภาวะพระเจ้าเดียว ซึ่งเรียกว่าเทวภาพ (Godhood) ซึ่งเป็นพระสารัตถะของพระเจ้า

ในจดหมายของนักบุญเปาโลถึงชาวกาลาเทีย เปาโลอัครทูตกล่าวว่าผลของพระวิญญาณบริสุทธิ์ คือ ความรัก ความปลาบปลื้มใจ สันติสุข ความอดกลั้นใจ ความปรานี ความดี ความเชื่อ ความสุภาพอ่อนน้อม การรู้จักบังคับตน

ในศาสนาอิสลาม คำว่า "วิญญาณบริสุทธิ์" (อาหรับ: الروح القدس al-Ruh al-Qudus) ปรากฏหลายครั้งในคัมภีร์อัลกุรอาน โดยหมายถึงผู้ทำหน้าที่สื่อสารหรือปฏิบัติงานแทนพระเจ้า ในตำราหะดีษจึงระบุว่าวิญญาณบริสุทธิ์คือทูตสวรรค์ญิบรีล คำว่า "จิตวิญญาณ" (الروح al-Ruh) ในศาสนาอิสลามยังใช้หมายถึงวิญญาณจากพระเจ้าที่สร้างสรรค์และให้ชีวิตแก่นบีอาดัม และเป็นผู้ดลใจเหล่าทูตสวรรค์และผู้เผยพระวจนะ ตามอัลกุรอานความเชื่อว่าพระเจ้าทรงเป็นตรีเอกภาพหรือทวิเอกภาพถือเป็นเรื่องต้องห้ามและผู้เชื่อถือว่าทำบาปหนัก นอกจากนี้คำว่าวิญญาณบริสุทธิ์ในภาษาอาหรับยังอยู่ในรูปเพศชายเสมอในอัลกุรอาน (แต่เพศทางไวยากรณ์อาจจะไม่เกี่ยวกับเพศทางกายภาพ)