Seederboome

Seederboome sunt groote, immergräine Boome, do een breede Boomkroune uutbildje. Jo bruuke fuul Sunnenljoacht, uum goud tou groien. In'n Fergliek mäd uur Fjuurengewoakse konnen jo mäd ferhooldnismäitich min Deelsleeke uutkuume. Dät Holt rukt goud. Dät Boark fon junge Boome is glääd un gries. Do litje, oaifoarmige Knoaspen hääbe ne Skeele mäd man n poor Skubben. Dät rakt two Typen fon Takken. Eeerstens eenstoundige Loangdrieuwe mäd oankeld of spiroalich loangs ju Takke woaksende Näddele, twäidens Kuutdrieuwe mäd touhoopepakkede Näddele. Do tjuusterch- bit blaaugräine näddelfoarmige Bleede blieuwe tjo bit säks Jiere loang an dän Boom.

Seederboome sunt eenhuusich tränd-geslächtich. Dät hat, aan Boom häd monnelke un wieuwelke Dannenappele. Jo stounde eenstoundich an do Kuutdrieuwe. Do apgjuchte monnelke Dannenappele sunt sowät 5 cm, leeter bit tou 8 cm loang; jo sunt do grootste monken do Fjuurengewoakse. Do gouldjeele Blöimte-Koarne hääbe neen Juuken, dät Blöimte fljucht in dän Häärst, nit in't Foarjier as bie do uur Fjuurengewoakse. Do apgjuchte, blöiende wieuwelke Dannenappele sunt oaifoarmich, roodelk, 1 bit 1,5 cm loang un bestounde uut moorere Säid-Skubben. Do sik ääng uurdäkjende Säid-Skubben sunt breeder as loang, holterch mäd two Säid-Anloagen an hiere Basis. Do litje Dääk-Skubben sunt nit tou sjoon. Fon ju Bestuuwenge bit tou ju Riepe tou bruuke do Dannenappele een bit two Jiere. Do apgjuchte, riepe Dannenappele sunt oaifoarmich bit zylindrisk, 5 bit 10 cm loang. Jo faale stukken, wan ju Säid riep is, bloot ju Spoule in'e Midde blift ap ju Takke stounden. Do groote Säidkoarne sunt uungliekmäitich tjookaantich, ljoacht- bit griesbruun un 11 bit 16 mm loang mäd een 15 bit 25 mm groote Juuke, ju ju sälge Faawe häd as dät Säidkoarn.

Do frisk uutspruutede junge Boome hääbe oachte bit tjoon Kiensel-Bleede (Kotyledonen).

 

Two fon do tjo Oarde Seederboome sunt fon Natuur uut uum dät Middelmeer tou heemsk, een Oard in dän wäästelken Himalaya.

• Die Atlas-Seederboom (Cedrus atlantica kumt in do Atlas-Bierge in Algerien un Marokko foar. Ju groit junner ap een Riege fon isolierde Steeden ap een Hachte twiske 1000 un 2000 Meetere.
• Die Himalaya-Seederboom (Cedrus deodara findt sik in ferskeedene Deele fon dän Himalaya: in dän Hindukusch fon't aastelke Afghanistan, in Pakistan un in't noudwäästelke Indien (Gharval-Himalaya).
• Die Libanon-Seederboom (Cedrus libani): Dät is een Oard in Littik-Asien un ju Levante. Ju woakst loangs ju turske Middelmeer-Kuste bit in dän Libanon, wier ju dät Weerteeken fon is. Ieuwenske düt Rebät rakt dät een isolierd Foarkuumen in ju Turkäi ap'e Naite fon ju Swotte See un ap Zypern. Me kon deer tjo Unneroarde fon unnerskeede: Dät is 1. Die äächte Libanon-Seederboom Cedrus libani var. libani; 2. Die Zypern-Seederboom (Cedrus libani var. brevifolia, Synonym: Cedrus brevifolia, do rakt dät bloot ap dät Ailound Zypern in two litje Deel-Rebätte. 3. Die Turkäi-Seederboom (Cedrus libani var. stenocoma)

Beluukengen twiske do Oarde

Aal do Seederboom-Oarde sunt ääng mädnuur fjuund. Besunners do in ju Middelmeer-Ruumte woaksende Oarde hääbe fuul Meensoamgaide, sodät wäkke Autoren deer uur ättertoacht hääbe, ju tou een Oard touhoope tou foatjen.

Apgruunde fon Fossil-Funste is bekoand, dät do Seederboome insen moor Berieke fon ju Middelmeer-Ruumte un uk fon ju Ruumte twiske Middelmeer un Himalaya besiedeld hääbe. Me gungt deer deeruum fon uut, dät do Steeden, wier dät däälich noch Seederboome rakt, Räste fon een fröier uutdiende Populatsjoon ap groote Flakte sunt. Däälich sunt do Seederboome wäil bloot noch in litje, haagerlääsende Steeden tou fienden, uumdät dät uumetou druuger un woormer is. Seederboome groie deeruum ap köilige Hööchtenloagen (oafter sunt dät Noud-Honge) mäd nouch Deelsleeke. Wüülde Seeder-Boome sunt in Gefoar truch Ouholtjen un Uurweedenge.

• Düssen Artikkel foutet ap dän Artikkel in ju düütsksproakige Wiki Seeltersk.