Ismaili I

Ismail I اسماعیل یکم
Portreti i Ismail I nga piktori italian Cristofano dell'Altissimo
Shahanshah i Iranit
Mbretërimi	22 dhjetor 1501 – 23 maj 1524
Pasardhës	Tahmasp I
Vezirët	Shih listën Amir Zakariya Mahmud Jan Daylami Najm-e Sani Abd al-Baqi Yazdi Mirza Shah Hossein Jalal al-Din Mohammad Tabrizi
Bashkëshort	Taxhlu Hanëm Behruze Hanëm
Fëmijë	Tahmasp I Sam Mirza Alqas Mirza Bahram Mirza Khanesh Khanum Parikhan Khanum Mahin Banu Soltanum Farangis Khanum Shah Zaynab Khanum
Emri i plotë Abu'l-Moẓaffar Ismā'īl ibn Shaykh Ḥaydar ibn Shaykh Junayd
Dinastia	Safavid
I ati	Shejh Hajdar
E ëma	Halima Begum
U lind	17 korrik 1487 Ardabil, Ak Kojunlu
Vdiq	23 maj 1524 (36 vjet) Afër Tebrizit, Irani Safavid

Sundimi i Ismailit është një nga më të rëndësishmit në historinë e Iranit. Para pranimit të tij më 1501, Irani, që nga pushtimi i tij nga arabët tetë shekuj e gjysmë më parë, nuk kishte ekzistuar si një vend i bashkuar nën sundimin vendas iranian, por ishte kontrolluar nga një sërë kalifësh arabë, sulltanë turkik, dhe hanët mongolë. Edhe pse shumë dinasti iraniane u ngritën në pushtet gjatë gjithë kësaj periudhe, ishte vetëm nën Bujidët që një pjesë e madhe e Iranit u kthye në sundimin iranian (945–1055).

Dinastia e themeluar nga Ismail I do të sundonte për më shumë se dy shekuj, duke qenë një nga perandoritë më të mëdha iraniane dhe në kulmin e saj duke qenë ndër perandoritë më të fuqishme të kohës së saj, duke sunduar të gjithë Iranin e sotëm, Republikën e Azerbajxhanit, Armeninë, pjesën më të madhe të Gjeorgjisë, Kaukazin e Veriut, Irakun, Kuvajtin dhe Afganistanin, si dhe pjesë të Sirisë së sotme, Turqisë, Pakistanit, Uzbekistanit dhe Turkmenistanit. Ai gjithashtu ripohoi identitetin iranian në pjesë të mëdha të Iranit të Madh. Trashëgimia e Perandorisë Safavide ishte gjithashtu ringjallja e Iranit si një bastion ekonomik midis Lindjes dhe Perëndimit, krijimi i një shteti dhe burokracie efikase, risitë e tij arkitekturore dhe patronazhi i tij për artet e bukura.

Një nga veprimet e tij të para, ishte shpallja e sektit të Dymbëdhjetëve të Islamit Shiit si feja zyrtare e shtetit të tij të sapoformuar, gjë që pati pasoja të mëdha për historinë e Iranit që pasoi. Për më tepër, ky akt drastik i dha atij një përfitim politik për ndarjen e shtetit safavid në rritje nga fqinjët e tij të fortë sunitë - Perandoria Osmane në perëndim dhe konfederata uzbeke në lindje. Megjithatë, ajo solli në organin politik iranian pashmangshmërinë e nënkuptuar të konfliktit pasues midis shahut, hartimin e një shteti "sekular" dhe udhëheqësve fetarë, të cilët i shihnin të gjitha shtetet laike si të paligjshme dhe ambicia absolute e të cilëve ishte një shtet teokratik.

Ismaili ishte gjithashtu një poet, i cili, me pseudonimin Hataʾi (persisht tr. "i padrejti"), kontribuoi shumë në zhvillimin letrar të gjuhës azerbajxhajnase. Ai gjithashtu kontribuoi në letërsinë persiane, megjithëse pak nga shkrimet e tij persiane mbijetuan.