Idriz Gjilani: Politikan shqiptar

Cilësohet një ndër tre shqiptarët në mesin e 100 personaliteteve botërore muslimane në enciklopedinë "100 great Muslim leaders of 20 century" përgatitur nga 40 akademikë muslimanë dhe botuar në Nju Delhi më 2005.

Më 11 qershor 2012, me rastin e Ditës së Lirimit të Republikës së Kosovës, Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga dekoroi pas vdekjes Mulla Idriz Gjilanin për kontributin e lartë për liri të Kosovës me dekoratën "Urdhri i Lirisë". Më 20 janar 2015 u nderua edhe me dekoratën "Nderi i Kombit" nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë Bujar Nishani me rastin e 70 vjetorit të Masakrës së Gjilanit.

U lind në Velekincë në kazanë e Gjilanit në kohën e Perandorisë Osmane, i biri i Hajrullah Hasanit i vëllazërisë Kurteshi dhe i Sale Smakajt nga Cërnica. Mësimet e para i mori në mejtepin e Mulla Halim Cernicës, pasi i kreu më 1911 vijoi studimet në Ruzhdijen e Gjilanit për punë administrative. Lufta Ballkanike ia pengoi shkollimin dhe më pas nuk mundi të ndiqte më shkollimin e mëparshëm sepse shkolla u mbyll. Vijoi shkollimin e tij në medresen Atik në Gjilan. Pas shërbimit ushtarak në vitet 1924-'25, u diplomua më 1926 me Ixhezetnamé duke u bërë imam dhe marrë titullin mullà. Ishte në kontakt me Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” dhe përkrahte partinë Xhemijeti të Ferhat bej Dragës, ku ndihu në mosdëbimin e popullsisë shqiptare në Mbretërinë Jugosllave. Kreu detyrën e imamit në xhaminë e Pidiçit në Karadak në vitet 1927-'32 dhe më pas në Hogosht të Moravës së Poshtme deri më 1938 kur shkoi në detyrën e anëtarit i Mexhlis Ulemasë në Shkup, që e administronte jetën fetaro-arsimore të viseve shqiptare nën administrimin shtetëror të Jugosllavisë.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, si i pari i besimtarëve të fesë islame në Nënprefekturën e Gjilanit, Myfti dhe Nënmyfti, e si imam ushtarak i Regjimentit IV të Ushtrisë së Mbretnisë Shqiptare, në Prishtinë. Drejtoi forca paraushtarake nën flamurin e Mbretnisë Shqiptare duke luftuar për Shqipërinë etnike kundër jugosllavëve dhe bullgarëve deri në vjeshtën e 1944. Më pas jetoi i fshehur, deri kur natën e 25-26 nëntorit 1949 Mulla Idrizi u dogj i gjallë nga serbët.

Literaturë

• Mohammad Manzoor Alam (2005). 100 great Muslim leaders of the 20th century (në anglisht). New Delhi: Institute of Objective Studies. fq. 411. ISBN 9788185220062.

•   Portali i Gjilanit