Književnost
Književnost, termin nastao od reči knjiga, predstavlja prevod strane reči literatura i njen je najbliži sinonim. Termin literatura potiče iz latinskog jezika od reči littera – "slovo", nastao prevođenjem grčke reči sa istim značenjem γραμματικη (τεχνη) od γραμμα – "slovo".
Termin književnost upotrebljen u užem značenju označava umetničku književnost (beletristika, lepa književnost). Upotrebljen u širem značenju, termin književnost odnosi se i na dela nastala u procesu proučavanja književnosti, odnosno obuhvata i tekstove koji pripadaju književnoj kritici, književnoj istoriji i teoriji književnosti, koje zajedno sa metodologijom proučavanja književnosti konstituišu nauku o književnosti.
Termin književnost upotrebljava se da označi pisana dela koja imaju estetičku vrednost. Književna estetika stvara i razvija merila za razlikovanje umetničke reči od ostalih pojavnih oblika jezika.
Prema Aristotelu, osnovna podjela književnost je u tri roda epike, lirike i drame.
Podele književnosti
Brojne su podele književnosti i kriterijumi na kojima se te podele zasnivaju: pripadnost određenoj epohi, periodu, pravcu, etničkoj zajednici, kulturno-geografskom području; kriterijum za podelu može biti i publika, kome je delo namenjeno; da li je autor poznat ili ne.
Polazeći od prirode samog dela, književnost se deli na književne rodove i vrste.
Široko je usvojena podela književnosti na tri roda:
Književnost se može deliti i na:
Književnost se najpre stvarala i prenosila usmenim putem. Ta vrsta književnosti naziva se usmenom ili narodnom književnošću. Od samih svojih početaka književnost je u vezi sa mitom i religijom. Stvarajući mitove, čovek je pokušavao da objasni svet koji ga je okruživao. Sa razvojem kritičke svesti čovek postepeno prestaje da veruje u mitove i mitske priče. Tog trenutka mit postaje književnost.
Pisana ili umjetnička književnost
Umjetnička književnost, kao i usmena, ima tri osnovne grane: poeziju, prozu i dramu.
Poezija
Poezija je vrsta književnosti u kojoj se tekst piše u stihovima. Poezija obično sadrži niz stilskih figura uključujući rimu, metaforu, poređenje, gradaciju, hiperbolu, itd. Moguće je da je poezija najstarija vrsta književnost. Rani primjeri su Sumerski "Ep o Gilgamešu" (1700. pne), djelovi Biblije, i radovi Homera.
U različitim nacijama nalazimo različite vrste poezije. U grčkoj poeziji stihovi se rijetko rimuju, dok je u Italijanskoj i Francuskoj poeziji suprotan slučaj. Generalno gledajući, u britanskoj i njemačkoj poeziji rima je podjednako i prisutna i odsutna. Neke jezike karakteriše prirodan afinitet za duže stihove, dok je kod drugih izražena tendencija ka kraćim stihovima. Neke od ovih karakteristika su uvjetovane razlikama u leksici i gramatici samih jezika. Na primjer, neki jezici imaju veći fond riječi koje se rimuju, ili više sinonima od drugih.
Poezija je također ukomponovana u neke vrste drame, poput opere.
Proza
Proza je vrsta književnosti koja nije u stihovima i bliska je govornom jeziku. Proza često koristi različite stilske figure i teži slojevitom izrazu, metaforičnom i opštijem značenju.
Romani pripadaju prozi. Roman najčešće obuhvata više priča i književnih ličnosti povezanih u zajedničku fabulu. Jedan od prvih primera romana u Evropi je Apulejev "Zlatni magarac", zatim "Don Kihot" i srednjovekovni romani o Kralju Arturu, Aleksandru Velikom i drugi. Na Bliskom Istoku su poznate "Priče iz hiljadu i jedne noći", dok u Aziji nastaje priča "Tri Kraljevstva". Danas prozu nalazimo u različitim oblicima, od umetničke, akcione, fantastične, filozofske, istorijske... do publicistike, feljtona i novinarskih tekstova.
Drama
Drama je vrsta književnosti koja je nastala za vrijeme antičke Grčke i razvija se do dan danas. Drama se uglavnom ne piše da bi bila čitana već da bi bila prikazana u pozorištu. Tokom osamnestog i devetnestog vijeka, Opera je nastala kao kombinacija drame, poezije, i muzike.
Osnovne vrste drame su tragedija i komedija, koje se prvo pojavljuju nekoliko stoljeća prije naše ere. Staro-Grčka drama je, po legendi, nastala za vrijeme vjerskog festivala, kada se jedan pjevač odvojio od hora i počeo pjevati sam. Grčka tragedija se uglavnom bavila sa poznatim historijskim i mitološkim temama. Tragedije su (kao što su to i danas) tipično bile ozbiljne i ticale su se ljudske prirode. Za razliku od njih, komedije su većinom bile satirične i uvijek su imale sretan završetak. Grčki festivali bi obično imali tri tragedije i jednu komediju.
Književnost se može podeliti na duže istorijskoknjiževne vremenske odseke, epohe:
- Drevni istok
- Antika
- Esteticizam
- Avangarda
- Kasni modernizam
- Postmodernizam
Književne vrste u umetničkoj književnosti
Epika:
- Roman
- Novela
- Kratka priča
- Crtica
- Bajka
- Basna
- Epska pjesma
- Ep= spev
- Epopeja
- Pripovetka
Lirika
- Opisna= deskriptivna
- Misaona= refleksivna
- Programska
- Ljubavna
- Rodoljubiva
- Socijalna
- Saljiva
- Elegija
- Satiricna
- Himna
- Oda
- Ditiramb
- Epigram
- Epitaf
- Sonet
- Gnoma
Drama
Lirsko-epske vrste
Naučno-popularne vrste
- dnevnik
- memoari
- putopisi
- esej
- biografija
- autobiografija Bogdan Jovanic
Književni žanrovi
- Autobiografija
- Bajka
- Biografija
- Dječja književnost
- Dnevnik
- Kriminalistički
- Ljubavni
- Misterija
- Obiteljska saga
- Povijesni
- Saga
- Satira
- Spekulativna fikcija
- Fantastika (fantasy)
- Horror
- Znanstvena fantastika
- Triler
- Western
Eksterni linkovi
This article uses material from the Wikipedia Srpskohrvatski / Српскохрватски article Književnost, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Sadržaj je dostupan pod CC BY-SA 4.0 osim ako je drugačije navedeno. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Srpskohrvatski / Српскохрватски (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.