Сэтинньи 23: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 38 күн баар.

• Япония  Япония — Үлэ иһин махтал күнэ
• Грузия  Грузия — Гиоргоба (Сибэтиэй Георгий күнэ)
• Словения  Словения — Рудольф Майстер күнэ. Бу генерал салалтатынан бу күн Марибор куоракка (билигин Словения иккис улахан куората) словеннар былааһы ылбыттара, Австрияҕа холбонулларын тохтоппуттара
• Мэриленд  Мэриленд, Фредерик уокурук, (АХШ) — Батыныы күнэ. 1765 сыллаахха уокурук 12 судьуйата Британияҕа түһээн хомуйартан батыммыттара. Бу күнү кэрэһилээн уокурукка билигин күн аҥаара өрүүллэр

• 1202 — крестоноцестар Зара куораты сэриилээн ылбыттар, халаабыттар. Дьиктитэ диэн бу католик итэҕэллээх (ол аата крестоносецтары кытта биир) Венгрия хоруолугар бирисээгэ биэрбит христианнар куораттара этэ (билигин Задар диэн Хорватия куората). Рим паапата маны эрдэттэн билэн христианнары атаҕастыыры боппута, оннук буруйдаах дьону сыаркаптан туоратыам диэн куттаабыта эрээри, крестоноцестар истибитэхтэрэ. Сэриилээһин төрүөтэ: бу куорат Төрдүс Кириэстээх бохуоту тэрийбит, хараабылынан хааччыйбыт Венеция Өрөспүүбүлүкэтин өстөөҕө этэ. Папа эппитин олоххо киллэрбитэ, бу сэриигэ кыттыбыт христаннары сыаркаптан туораппыта, ол эрээри кэлин Бохуоту салгыыр кыһалҕаттан алы буолбута, буруйу барытын венецианнарга түһэрбитэ.
• 1708 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I бирикээһинэн Нуучча православнай таҥаратын дьиэтэ Украина гетманын Мазепаны анафемаҕа биэрбит.
• 1763 — Екатерина II Арассыыйа импиэрийэтигэр Мэдиссиинэ кэллиэгийэтин тэрийбит. Бу кэллиэгийэ дойдуга эмтээһини, эми оҥорууну уонна тарҕатыыны, эмчиттэри үөрэтиини тэрийэрэ. Нөҥүө сылыгар мэдиссиинэ дуоктарын сыбаанньатын аныыр бырааптаммыта. Бастакы бэрэсидьиэнинэн барон Александр Черкасов буолбута.
• 1766 — Бастакы дьаһаах хамыыһыйата диэн ааттаммыт хамыыһыйа оттонор ходуһалар сахаларга хаалыахтаахтарын туһунан ыйааҕа тахсыбыт.
• 1867 — Дьокуускайдааҕы земскэй суут уонна уобаластааҕы типография дьиэтэ умайбыт. Бу баһаарга Дьокуускай уокуругар 1822-67 сылларга көскө ыытыллыбыттар дьыалалара умайбыт.
• 1906 — Билиҥҥи Таатта улууһун Чөркөөҕөр Наммара Төрдө диэн сиргэ биир кылаастаах начаалынай училище арыллыбыт. 1909 с. бу үөрэх кыһата икки кылаастаах училищеҕа кубулуйбут.
• 1917 — Совнарком "Сословиелары уонна гражданскай чыыннары эһии туһунан" дэкириэт таһаарбыт. Арассыыйа гражданнара бары тэҥ бырааптаммыттар.
• 1924 — Москуба араадьыйатын киэҥ далааһыннаах биэриитэ саҕаламмыт. ССРС бүттүүнүгэр саҥарар биир араадьыйа үөскээһинэ.
• 1924 — Андромеда «туманноһа» дьиҥэр атын галактика буоларын туһунан астроном Эдвин Хаббл арыйыытын The New York Times хаһыакка таһаарбыттар. Андромеда галактикатын киһи эт хараҕынан көрөр кыахтаах. Кини халлааҥҥа иэнэ Ыйдааҕар сэттэ төгүл улахан эрээри ортото эрэ үчүгэйдик көстөр, оттон галактика атын элеменнэрин бинокль нөҥүө көрүөххэ сөп.
• 1938 — дьоппуон сэриитэ Кытай Фучжоу пуордун ылбыт.
• 1940 — Венгрия уонна Румыния балаҕан ыйыгар түһэрсиллибит Тройственнай пакт диэн Германия, Италия уонна Япония байыаннай сойуустарыгар киирбиттэр.
• 1942 — 330-тыһыынчалаах ньиэмэс сэриилэрин бөдөҥ бөлөҕүн Сталинград анныгар төгүрүктээһин түмүктэммит.
• 1963 — Британияҕа саамай өр салҕанар билим фантастикатын сериала «Доктор Кто» бастакы сиэрийэтэ көстүбүт.
• 1981 — Кытайга чааһынай урбаан көҥүллэммит.
• 1988 — Омуктар ыккардыларыгар иирсээн тахсыбытын түмүгэр Азербайджан икки оройуонугар ыксаллаах быһыы-майгы биллэриллибит.
• 2001 — Дьокуускайга Саха сирин айар интэлигиэнсийэтин АЛРОСА хампаанньа туругун көмүскүүр мунньаҕа буолбут. Мунньахха түмсүбүт 401 киһи Саха сирин баайын былдьааһыны утарар ыҥырыыга илии баттаабыттар.
• 2003 — «Роза өрөбөлүүссүйэтэ»: Грузия бэрэсидьиэнэ Эдуард Шеварднадзе дуоһунаһыттан барбыт.

• 1908 — Николай Носов (1976 өлб.), сэбиэскэй оҕо суруйааччыта, драматург, киносценарист. Билбэччэй (Незнайка) туһунан остуоруйаны суруйбутунан ордук биллэр.
• 1931 — Матрена Гермогенова, психолог учуонай, ХИФУ уһуйааччыта, педагогика билимин хандьыдаата
• 1932 — Ольга Иванова-Сидоркевич (2003 өлб.) — саха биллиилээх ырыаһыта, ырыа айааччыта, Амма өрүс айылҕатын көмүскүүргэ туруммут уопсастыбаннай диэйэтэл.
• 1936 — Николай Рыкунов (08.04.1995 өлб.) – саха бэйиэтэ. Нам улууһун бибилэтиэкэтэ кин аатын сүгэр.
• 1966 — Мария Христофорова, "Ситим" медиа-бөлөх, урбаанньыт, түмэччи.

• 1729 — Александр Меншиков (1673 төр.), нуучча судаарыстыбатын уонна байыаннай диэйэтэлэ, кинээс, Петр I көмөлөһөөччүтэ.
• 1937 — Сулейман Стальскай (1869 төр.), лезгиин ашуг бэйиэтэ, Дагестаан народнай бэйиэтэ.