Давид Гильберт (Көнинсберг, Пруссия, 1862 Тохсунньу 23–Гөттиҥен, Германия, 1943 сыл олунньу 14) ниэмэс матемаатига.
Кини бириэмэтигэр биир ордук сабыдыаллаах матемаатик учуонай этэ.
Гильберт араас уобаластарга киэҥ идеялары чинчийбитэ. Инвариант теориятын чинчийбитэ, геометрияҕа аксиомалары киллэрбитэ, уонна Гильберт пространствотатын быһаарбыта. Ол функциональнай анаализ төрүтэ буолбута. Квантовай механика уонна относительнай теория элбэх боппуруостарын математика өттүн Гильберт уонна кини устудьуоннара быһаарбыттара. Кини бастаан математиканы метаматематикаттан араарбыта онон Кантон теорияларын уонна трансфинитнай сыыппаралары хаххалаабыта.
1895 сыллаахха Гөттиҥен университетыгар математика декана буолбута, ол бириэмэҕэ аан дойдуга математиканы дириҥник үөрэтэр киинэ этэ. Олоҕо бүтүөр дылы деканынан сылдьыбыта. Биллэр үөрэнээччилэрэ: Герман Вейл, шахмат чемпиона Эмануэль Ласкер, Эрнст Зернело уонна Карл Густав Хемпель. Гөттиҥберг университетыгар үлэлии сырыттаҕына чулуу математиктары кытта билсэ сылдьыбыта, ол быыһыгар Эмми Нөтэр уонна Алонзо Черч.
Grundlagen der Geometrie (Геометрия төрүтэ) диэн үлэтэ 1899 сыллаахха бэчээттэммитэ. Эклид аксиомаларын буолбакка Гильберт бэйэтин аксиомаларын наборун киллэрбитэ. Евклид үлэтигэр баар боппуростары быһаарбыттар.
1920 сыллаахха математикаҕа чинчийии проегын киллэрбитэ. Математика формулалара биир буолбут курдук уонна барыта толору логика төрүттээх буолуохтаах диэн итэҕэйэрэ.
Ону быһаарарга:
диэн саныыра.
Киниэхэ техника уонна философия өттүттэн киллэриини биэрэр биричиинэлэрдээх курдук этэ.
1912 сыл кэнниттэн Гильберт болҕомтотун прикладной математикаҕа уурбута, ол курдук ааҕыыны уонна физика математикаҕа. Ол үлэлэрэ эмиэ улахан суолталаахтар.
This article uses material from the Wikipedia Саха тыла (Saxa Tyla) article Гильберт Давид, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Маны туһанары CC BY-SA 4.0 лиссиэнсийэ көҥүллүүр (атын ыйыллыбытах буоллаҕына). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Саха тыла (Saxa Tyla) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.