جورج هربرت واکر بوش

د جمهوري غوښتونکي ګوند غړی و، بوش له ۱۹۸۱ ز کال څخه تر ۱۹۸۹ ز کال پورې د رونالډ رېګن د ولسمشرۍ پر مهال د امریکا د ۴۳ م مرستیال ولسشر، د کانګرس د غړي، په ملګرو ملتونو کې د امریکا د استازي او د مرکزي استخباراتو د مشر په توګه خدمت کړی.

جورج هربرت واکر بوش
(انګلیسي: George H. W. Bush)
د شخص معلومات
زیږون نوم	(انګلیسي: George Herbert Walker Bush)
پيدايښت	۱۲ جون ۱۹۲۴
مړینه	30 نومبر 2018 (94 کاله)  هیوستون
د مړینې لامل	د پارکېنسون ناروغي
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
قد	1.88 متر
ګوند	جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات)
طبی کیفیت	د پارکېنسون ناروغي
اولاد	جورج واکر بوش
واک
عملي ژوند
کار/مسلک	سياستوال ډیپلوماټ الوتګر
مورنۍ ژبه	انگليسي
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي
د کړنې څانګه	سياست حکومت
پوځي خدمت
برخه	د امریکا متحده آیالاتونو سمندري ځواک (۱۹۴۲–۱۹۴۵)
جګړه/جګړې	دويمه نړېواله جګړه ګولف وار
جايزې
د آزادۍ جایزه (۲۰۰۵)  فلاډلفیا لبرټی میډل
لاسليک
ويبپاڼه
ويبپاڼه	د تاييدولو سرچينه
	مخ پر IMDB باندې
سمول

بوش په ګرېنوېچ، کانیکتیکاټ (Greenwich, Connecticut) کې را لوی شو او وړاندې له دې چې د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال د امریکا د متحده ایالتونو د سمندري ځواکونو په ریزرف قطعه کې خدمت وکړي، په فیلپس اکاډمی (Phillips Academy) کې شامل شو. له جګړې وروسته هغه له یېل (Yale) پوهنتون څخه فارغ او د تکزاس لویدیځ ته وکوچېد، چېرې چې ده د تېلو یوه بریالۍ کمپنۍ جوړه کړه. وروسته له هغې چې د امریکا د متحده ایالاتو سنا ته یې لار وه نه مونده، هغه په ۱۹۶۶ ز کال کې په کانګرس کې د تکزاس ایالت د اوومې حوزې څوکۍ خپله کړه. په ۱۹۷۱ ز کال کې ولسمشر نېکسون هغه په ملګرو ملتونو کې د امریکا د سفیر او بیا یې په ۱۹۷۳ ز کال کې  د جمهوري غوښتونکې ملي کمېټې د مشر په توګه وټاکه. په ۱۹۷۴ ز کال کې، ولسمشر جرالډ فورډ نوموړی د چین د خلکو د جمهوریت سره د اړیکو دفتر مشر (د چین لپاره سفیر) وټاکه او په ۱۹۷۶ ز کال کې هغه د امریکا د مرکزي استخباراتو مشر شو. بوش په ۱۹۸۰ ز کال کې ځان په ګوند کې د ولسمشریزو ټاکنو لپاره ونوماوه، خو په ګوندي ټاکنو کې ورته رونالډ ریګن ماته ورکړه او بیا یې د خپل مرستیال په توګه وټاکه.

د ۱۹۸۸ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې، بوش د دیموکرات ګوند نوماند مایکل دوکاکیس (Michael Dukakis) ته په ماتې ورکولوسره، په ۱۸۳۶ ز کال کې له مارتین ون بورېن وروسته لومړنی برحال مرستیال ولسمشر و، چې د ولسمشر په توګه وټاکل شو. بهرني سیاست، د هغه ولسمشرۍ ته لوری ورکړ، ځکه هغه د سړې جګړې په وروستیو کلونو کې واک ته رسېدلی و او د جرمني په بیاځلي یووالي کې یې مهم رول درلود. بوش د پاناما او د فارس خلیج د جګړو مشري وکړه، په خپله وروستۍ جګړه کې یې په کویټ باندې د عراق اشغال ته د پای ټکی کېښود. په داسې حال کې چې بوش د شمالي امریکا ترمنځ د آزادې سوداګرۍ هوکړه ((NAFTA لاسلیک کړه او د امریکا، کاناډا او مکسیکو ترمنځ یې سوداګریز بلاک جوړ کړ، خو د ده د ولسمشرۍ ترپایه پورې دغه هوکړه تصویب نه شوه. په داخلي کچه، بوش د بودیجې د کمښت (کسر) د پوره کولو په پلمه مالیات لوړ کړل، چې د ۱۹۸۸ ز کال د ټاکنیزو سیالیو پر مهال خپله ورکړې ژمنه یې تر پښو لاندې کړه. نوموړي د امریکایي معلولینو لپاره د ۱۹۹۰ ز کال قانون (the Americans with Disabilities Act of 1990) لاسلیک او ډېوېډ سوتر (David Souter) او کلارنس توماس (Clarence Thomas) یې په ستره محکمه کې وګومارل. بوش د اقتصاد د خرابېدو، د مالیاتو په برخه کې د خپلې ژمنې د ماتولو او له سړې جګړې وروسته سیاسي چاپېریال کې بهرني سیاست ته په کمه کچه د پام له امله، د ۱۹۹۲ ز کال ولسمشریزې ټاکنې دیموکرات نوماند بېل کلېنټن (Bill Clinton) ته وبایللې.

په ۱۹۹۳ ز کال کې د واک له خوشي کولو وروسته، بوش په بشردوستانه چارو بوخت شو او تر ډېره یې د خپل پخواني سیال بېل کلېنټون ترڅنګ کار کاوه. وروسته له هغه چې په ۲۰۰۰ ز کال د هغه زوی جورج ډبلیو بوش واک ترلاسه کړ، له جان آدامز او جان کوینسي آدامز نه وروسته دویم پلار او زوی و چې د هېواد د ولسمشر په توګه یې خدمت وکړ. د هغه بل زوی جېب بوش په ۲۰۱۶ ز کې د جمهوري غوښتونکي ګوند له خوا د نوماندۍ په ټاکنو کې پاتې راغی. تاریخ پوهان په عامه بڼه، هغه له منځنۍ کچې څخه د لوړې پوړۍ ولسمشر بولي.

د ۱۹۸۹ ز کال د جنوري په ۲۰ مه، بوش د رونالډ ریګن له ولسمشرۍ وروسته لوړه وکړه. د بوش لومړنۍ ستره ګومارنه د بهرنیو چارو د وزیر په توګه د جېمز بېکر (James Baker) ټاکل و. د دفاع وزارت مشري یې ډېک چیني (Dick Cheney) ته ورکړه، هغه چې د جرالډ فورډ د ولسمشرۍ پر مهال د ولسمشر د چارو د ادارې د مشر په توګه خدمت کړی و او وروسته بیا د هغه د زوی جورج ډبلیو بوش د ولسمشرۍ پر مهال یې د ولسمشر د مرستیال په توګه دنده ترسره کړه.  جک کېمپ (Jack Kemp) یې د کور جوړولو او ښاري پراختیا د وزیر په توګه وټاکه، د باب ډول مېرمن الیزابت ډول (Elizabeth Dole) چې د ترانسپورټ پخوانۍ وزیره وه، د بوش تر واکمنۍ لاندې د کار د وزیرې په توګه وګمارل شوه. بوش د ریګن د کابینې یو شمېر وزیران، لکه: د مالیې وزیر نیکولاس ایف براډي (Nicholas F. Brady)، لوی څارنوال ډېک ټورنبرګ (Dick Thornburgh) او د پوهنې وزیر لورو کاوازوس (Lauro Cavazos) په خپله کابینه کې وساتل. د نیوهمپشایر والي جان سونونو (John Sununu) چې د ۱۹۸۸ ز په ټاکنیزو سیالیو کې د بوش پیاوړی ملاتړی و، د سپینې ماڼۍ د چارو د ادارې د مشر په توګه وګومارل شو. برنټ اسکوکرافټ (Brent Scowcroft) ته د ملي امنیت مشاوریت ورکړل شو، چې د فورډ د ولسمشرۍ پر مهال یې هم دغه څوکۍ لرله.

بهرنۍ چارې

د سړې جګړې پای

بوش د خپلې ولسمشرۍ په لومړي کال کې د شوروي اتحاد پر وړاندې د ریګن د ډیټنټه (détente) پالیسي کارول ودرول. بوش او د هغه سلاکارانو په پیل کې د ګورباچوف په اړه بېلابېل نظریات لرل؛ د دولت یو شمېر چارواکو هغه د اصلاح غوښتونکي دیموکرات په توګه یادوه، خو یو شمېر نوروهغه په دې تورن کاوه چې هڅه کوي، د یو شمېر بدلونونو په راوړلو سره، شوروي اتحاد د امریکا له متحده ایالاتو سره د سیالۍ ځایګي ته ورسوي. په ۱۹۸۹ ز کال کې په ختیځه اروپا کې ټول کمونیستي دولتونه ونړېدل. ګورباچوف دغو هېوادونو ته د شوروي لښکرو په نه لېږلوسره، په عملي توګه د بریژنیف د دکتورینو کارول پرېښودل. د امریکا متحده ایالاتو په مستقیم ډول په دغو بدلونونو کې ونډه نه لرله، خو د بوش دولت د راتلونکو دیموکراتیکو اصلاحاتو د کمزوري کولو څخه د مخنیوي په موخه، د ختیځ بلاک د ړنګېدو له ستایلو ډډه وکړه.

بوش او ګورباچوف د ۱۹۸۹ ز کال په دسمبر میاشت کې د مالتا ناستې (Malta Summit) په ترڅ کې سره ولیدل. په داسې حال کې چې ډېری ښي اړخو د ګورباچوف په اړه له احتیاط کار اخست، خو بوش په دې باور هغه ته نږدې شو، چې ګورباچوف به په ښه نیت خبرې وکړي. بوش د خپلې ولسمشرۍ تر پایه له ګورباچوف سره د همکارۍ اړیکو ساتلو په هڅه کې و، ځکه باور یې درلود چې هغه د سولې لپاره کیلي ده. د مالتا ناستې اصلي موضوع په باالقوه توګه د جرمني یو موټی کېدل و. په داسې حال کې چې بریتانیا او فرانسې د جرمني د بیا یووالي اړوند له احتیاط نه کار اخیست. بوش د لویدیځ جرمني له لومړي وزیرهلموت کوهل (Helmut Kohl) سره چې د جرمني په یوموټي کېدو یې ټینګار درلود، ودرېد. بوش باور درلود چې یو موټی جرمني به، د امریکا د ګټو په خدمت کې وي. له ډېرو خبرو اترو وروسته، ګورباچوف هوکړه وکړه چې پرېږدي، جرمني یو موټی او د ناټو برخه واوسي، جرمني په رسمي توګه د ۱۹۹۰ ز کال په اکتوبر میاشت کې مسکو ته د میلیاردونو مارکونو له ورکولو وروسته یو موټی شو.

ګورباچوف په شوروي اتحاد کې دننه د نشنلیستي یا ملي والي خوځښتونو پر وړاندې له زورنه کار واخیست. په لیتوانیا کې کړکېچ، بوش په سخت موقعیت کې پرېښود، په داسې حال کې چې هغه د جرمني د یو موټي کېدو په برخه کې د ګورباچوف همکارۍ ته اړتیا لرله او وېرېده چې د شوروي اتحاد په نړېدو به اټومي وسلې خطرناکو لاسونو ته ولوېږي. د بوش دولت د ګورباچوف له خوا د لیتوانیا د خپلواکۍ د خوځښت د ځپلو په برخه کې ډېر نرم غبرګون وښود او د مستقیمي لاسوهنې په موخه یې هېڅ ګام پورته نه کړ. بوش خپلواکۍ غوښتونکو خوځښتونو ته د هغو بې نظمیو په اړه چې له شوروي اتحاد څخه د جلا کېدو په حالت کې یې امکان درلود، رامنځته شوې وای، خبرداری ورکړ؛ هغه په ۱۹۹۱ ز کال کې د وینا پر مهال چې منتقدین یې”د کیف د چرګوړي وینا“ (Chicken Kiev speech) په نوم یادوي، هغه”د ځان وژونکي ملي توب“ (suicidal nationalism) په اړه خبرداری ورکړ. د ۱۹۹۱ ز کال په جولای میاشت کې بوش او ګورباچوف د ستراتیژیکو وسلو د کمولو هوکړه لیک (Strategic Arms Reduction Treaty (START I)) لاسلیک کړ، چې له مخې یې دواړو هېوادونو هوکړه وکړه، چې خپلې ستراتیژیکې اټومي وسلې به تر ۳۰سلنه کچې پورې کموي.