Strzelno: Miasto w województwie kujawsko-pomorskim

Ten artykuł dotyczy Strzelna miasta kujawsko-pomorskiego. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Leży 25 km na południe od Inowrocławia u zbiegu dróg krajowych DK15, DK25 i DK62. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Ośrodek przemysłowy, centrum handlowo-usługowe dla okolicy.

Strzelno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Kościół pw. Świętej Trójcy w Strzelnie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	mogileński
Gmina	Strzelno
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1231
Burmistrz	Dariusz Chudziński
Powierzchnia	4,46 km²
Wysokość	ok. 100 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	5611 1258,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 52
Kod pocztowy	88-320
Tablice rejestracyjne	CMG
Położenie na mapie gminy Strzelno Strzelno
Położenie na mapie Polski Strzelno
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Strzelno
Położenie na mapie powiatu mogileńskiego Strzelno
52°37′48″N 18°10′23″E/52,630000 18,173056
TERC (TERYT)	0409044
SIMC	0929598
Urząd miejski ul. Cieślewicza 2 88-320 Strzelno
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Strzelno liczyło 5611 mieszkańców.

Strzelno położone jest na pograniczu Kujaw i Wielkopolski. Miasto leży na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Rzeźba terenu jest lekko pofałdowana. Miasto sąsiaduje z dużymi kompleksami leśnymi Lasów Miradzkich. Gleby w tym rejonie to żyzne czarnoziemy. Strzelno jest ważnym, drogowym węzłem komunikacyjnym o znaczeniu krajowym. W pobliżu znajduje się Jezioro Pakoskie^{[potrzebny przypis]}.

 

Powstanie miasta związane jest z osobą Piotra Włostowica, wojewody Bolesława Krzywoustego. Uważany jest on za fundatora kościoła św. Krzyża, czyli kościoła św. Prokopa. W latach 80. XII wieku w ówczesnej wsi Strzelno założony został klasztor norbertanek. Kościół klasztorny nosił początkowo nazwę kościoła Świętej Trójcy, w latach późniejszych wezwanie zostało rozszerzone na Świętej Trójcy i Najświętszej Maryi Panny. Prawa miejskie Strzelno uzyskało w 1231 r.

Podczas rozbiorów miasto znajdowało się pod panowaniem pruskim. Do 1874 istniało pod nazwą Strzelno, po czym zniemczone na niem. Strelno (1875–1920). Miasto było siedzibą powiatu Strelno. Wyzwolone zostało podczas powstania wielkopolskiego 2 stycznia 1919.

W 1901 roku wybudowano w Strzelnie gazownię, działającą do lat 60. XX wieku.

W czasach II Rzeczypospolitej Strzelno było siedzibą powiatu strzeleńskiego. Z tego okresu pochodził również Szpital Rejonowy. Z początku XX wieku pochodzi większość kamienic w centrum^{[potrzebny przypis]}.

Podczas II wojny światowej dochodziło do masowych aresztowań w Strzelnie. Niemcy likwidowali miejscową inteligencję, weteranów Powstania Wielkopolskiego, zakładników oraz Żydów z obozów inowrocławskich w Kurzebieli, na Kopcach, w lesie Amerykan pod Cienciskiem^{[potrzebny przypis]}.

Urodził się tutaj laureat nagrody Nobla i wybitny fizyk Albert Michelson. Mimo że wówczas teren znajdował się pod zaborem pruskim, zawsze i uparcie jako kraj urodzenia podawał Polskę^{[potrzebny przypis]}.

 

W Strzelnie znajduje się jeden z najważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce – zespół zabudowań na wzgórzu św. Wojciecha (od 2018 pomnik historii). Zespół składa się z:

• Ponorbertańskiego kościoła Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny z unikatowymi kolumnami z przedstawieniami cnót i występków
• Rotundy św. Prokopa

Ponadto w mieście zachowały się średniowieczny układ urbanistyczny oraz wiele kamienic z XIX–XX w.

• Piramida wieku mieszkańców Strzelna w 2014 roku, w oparciu o dane GUS.

W mieście znajduje się kilka parków. Największym jest park 750-lecia znajdujący się przy ulicy Parkowej. Poza nim są inne tereny zielone. W granicach Strzelna położone są dwa cmentarze, oba są nadal używane. Na terenie całego miasta są zieleńce i alejki^{[potrzebny przypis]}.

Przy ul. Gimnazjalnej rosną dwa dęby szypułkowe o obwodach 240 i 310 cm objęte ochroną w 2020 roku jako pomniki przyrody.

Stare miasto składa się w większości z kamienic wybudowanych na początku XX wieku, ale także z romańskich zabytków. Są tu też osiedla domków jednorodzinnych i blokowisko. W południowo-zachodniej części miasta są tereny przemysłowe. Ogólnie cała zabudowa miasta jest zwarta^{[potrzebny przypis]}.

Architektura

 

Rotunda św. Prokopa – ołtarz

 

Rotunda św. Prokopa – widok na emporę i fragment sklepienia

 

Półkoliste absydy

 

Wyjątkowe zdobienia na jednej z kolumn w kościele pw. Świętej Trójcy

 

Barokowe konfesjonały

 

Zabytkowe malowidła naścienne

Najważniejszymi częściami strzeleńskiej gospodarki są handel i usługi. Są tu salon maszyn rolniczych i wyspecjalizowane sklepy. Znajdują się też tutaj markety wielkopowierzchniowe. Duże znaczenie ma też tradycyjny handel. Sklepiki zlokalizowane są w zabytkowych kamieniczkach, targowiskach i przeznaczonych do tego celu pawilonach. Przemysł zlokalizowany jest pod miastem i na jego obrzeżach. Do największych zakładów można zaliczyć fabrykę firmy Sanplast, która produkuje m.in. wanny i kabiny prysznicowe. Duże znaczenie w rozwoju miasta ma bliskość dróg o znaczeniu krajowym, które krzyżują się w Strzelnie^{[potrzebny przypis]}.

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

• 15 Ostróda – Toruń – Inowrocław – Strzelno – Gniezno – Jarocin – Krotoszyn – Trzebnica
• 25 Bobolice – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica
• 62 Strzelno – Włocławek – Płock – Wyszków – Drohiczyn – Siemiatycze
• 255 – droga wojewódzka nr 255 Strzelno – Pakość

Tyle samo dróg krajowych przechodzi np. przez Poznań, co świadczy o ważności Strzelna jako węzła komunikacyjnego.

Osobny artykuł: Strzelno (stacja kolejowa).

Przez Strzelno przebiega nieczynna linia kolejowa łącząca Inowrocław i Mogilno.

• Linia 231 231 Inowrocław Rąbinek – Mogilno

Do Strzelna można dojechać autobusem. Linie autobusowe obsługuje kilku przewoźników z całego kraju. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. z Wrocławiem, Bydgoszczą, Toruniem, Włocławkiem^{[potrzebny przypis]}.

Miasto jest bardzo atrakcyjne turystycznie ze względu na romańskie zabytki, ale także budynki z innych okresów. Są tu dobrze rozwinięte bazy noclegowa i gastronomiczna. Dużo terenów do spacerowania sprawia, że poprzez bliskość ważnych dróg podróżni mogą się tu zatrzymać i odpocząć. Dojazd do najważniejszych obiektów jest oznakowany. Są tu dom kultury i kluby sportowe. Kino i inne rozrywki organizowane mieszkańcom przez dom kultury i miasto sprawiają, że można znaleźć dużo wrażeń^{[potrzebny przypis]}.

Przedszkola

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Strzelnie (ZSP nr 1)
• Przedszkole Miejskie nr 2 w Strzelnie (ZSP nr 2)

Szkoły podstawowe

• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 im. Alberta Abrahama Michelsona w Strzelnie
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 im. Jana Dałkowskiego w Strzelnie

Szkoły ponadpodstawowe

• Zespół Szkół w Strzelnie (liceum ogólnokształcące, technikum, szkoła branżowa)

O bezpieczeństwo w Strzelnie dbają następujące instytucje zlokalizowane na terenie miasta:

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat strzeliński w archidiecezji gnieźnieńskiej):
  • Parafia Świętej Trójcy w Strzelnie
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór (Sala Królestwa)

 

W mieście są hala widowiskowo-sportowa i stadion. Są tu boisko „Orlik 2012” i obiekty sportowe dostępne do użytku dla mieszkańców. Działają następujące kluby sportowe:

• MLKS Kujawianka Strzelno – piłka nożna
• UKS Alfa 99 Strzelno – piłka ręczna
• Mata Strzelno – piłka ręczna

• gmina Strzelno-Południe
• gmina Strzelno-Północ
• cmentarz żydowski w Strzelnie
• Trii

• strona Strzelna
• Strzelno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 464 .
• Bulla papieża Celestyna III dla klasztoru Norbertanek w Strzelnie z dnia 9 IV 1193 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-18)].