Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne – jednoroczne, dwuletnie, byliny, rzadko półkrzewy, krzewy, niewielkie drzewa i pnącza (np. rodzaje Cremolobus, Heliophila).
- Liście
- Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe i okółkowe, często skupione w przyziemną rozetę liściową. Liście w rozecie zwykle są pozbawione przylistków, są owłosione i mają zwykle pierzasto podzieloną (także trójlistkową, dłoniasto złożoną, podwójnie pierzasto podzieloną), często też lirowatą blaszkę. Liście łodygowe są naprzemianległe, częściej mają blaszkę niepodzieloną. Liście zwykle są ogonkowe, ale także siedzące, w tym także obejmujące łodygę. Blaszka może być całobrzega lub w bardzo różny sposób ząbkowana, karbowana, wcinana lub podzielona.
- Kwiaty
- Wyrastają zebrane w szczytowych gronach, czasem w baldachogronach i wiechach, zdarzają się i kwiaty rozwijające się pojedynczo na szypułkach wyrastających z kątów liści zebranych w rozety przyziemne. W obrębie kwiatostanów brak przysadek i przykwiatków. Kwiaty promieniste, rzadko nieco grzbieciste, czterokrotne. Cztery działki kielicha wyrastają w dwóch parach po dwie i u nasady u wielu przedstawicieli są rozdęte. Wolne płatki korony są cztery, także w dwóch parach po dwa, często z wyraźnym paznokciem, rzadko szczątkowe lub nieobecne. Płatki korony ułożone są nakrzyżlegle względem działek kielicha i stąd pochodzi jedna z nazw rodziny – krzyżowe. Pręcików jest 6 (rzadko inna liczba od 2 do 24), w trzech okółkach po dwa, czterosilnych – zewnętrzna para jest krótsza od dwóch par wewnętrznych (rzadko pręciki są równe lub każda para ma inną długość). Nitki pręcików są wolne, rzadko jednak łączą się, są oskrzydlone lub ząbkowane. Pylniki otwierają się do wnętrza podłużnymi pęknięciami. U podstawy pręcików znajdują się różnie wykształcone, zielone miodniki. Zalążnia siedząca, górna, zbudowana z dwóch owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę, oddzielone fałszywą przegrodą. Zwykle liczne zalążki rozmieszczone są w komorach brzeżnie. Szyjka słupka pojedyncza, zwieńczona znamieniem główkowatym, stożkowatym, niepodzielonym lub rozwidlonym, rzadko słupek przedłużony jest przez kolce.
- Owoce
- Długa wielonasienna łuszczyna lub krótka łuszczynka otwierające się dwuklapowo, z zachowaną przynajmniej w okresie ich dojrzewania fałszywą przegrodą. Rzadziej spotykane są owoce wielokrotne dzielące się poprzecznie lub łuszczynki jednonasienne.
Ekologia
Rośliny siedlisk lądowych, choć występują tu także rośliny rosnące w wodzie, przynajmniej częściowo zanurzone. Większość przedstawicieli przystosowanych jest do siedlisk suchych oraz siedlisk zimnych – arktycznych i górskich. Do rodziny tej należy rekordzista jeśli idzie o wysokość występowania rośliny naczyniowej – gatunek Solms-laubachia himalayensis stwierdzony został na wysokości 7756 m n.p.m. w Himalajach. Wiele gatunków z tej rodziny to chwasty związane z siedliskami segetalnymi (uprawami) oraz ruderalnymi.
Zastosowanie
Bardzo ważna rodzina z punktu widzenia gospodarki człowieka. Zawiera wiele gatunków mających znaczenie w rolnictwie (rośliny olejodajne i paszowe), ogrodnictwie (warzywa), jak i ważne gatunki zielarskie. Do popularnych warzyw należą różnorodne odmiany uprawne kapusty warzywnej, właściwej i rzepaku, bardziej regionalnie popularne są: kapusta abisyńska, sitowata i modrak morski. W postaci liści dodawanych do sałatek spożywane są: rokietta siewna, dwurząd rokiettowaty, rukiew wodna. Dawniej lub lokalnie w tej roli wykorzystywano lub wykorzystuje się także: pieprzycę szerokolistną (Starożytna Grecja), Lepidium meyenii (Andy, Chiny), rukiewnika wschodniego (także roślina pastewna), warzuchę lekarską i czosnaczka pospolitego. Spożywane są także młode liście pieprzycy siewnej (rzeżuchy) i gorczycznika wiosennego. Jako przyprawy używa się korzenia chrzanu pospolitego i chrzanu japońskiego. Z nasion gorczycy białej i innych zawierających olejek gorczyczny (takich jak kapusta sitowata i czarna, dawniej także stulicha psia) wytwarza się musztardy. Nasion pieprzycznika przydrożnego używano jako substytutu pieprzu.
Kapusta rzepak jest ważną rośliną pastewną i oleistą. Do roślin oleistych należą także: lnicznik siewny (poza tym roślina włóknodajna), Descurainia pinnata i Physaria fendleri. Z fermentowanych liści urzetu barwierskiego pozyskiwano niebieski barwnik.
Bardzo liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. W ogrodach w strefie klimatu umiarkowanego uprawiane są rośliny z rodzajów: skrzydlinka Aethionema, smagliczka Alyssum, gęsiówka Arabis, żagwin Aubrieta, rzeżucha Cardamine, warzucha Cochlearia, głodek Draba, pszonak Erysimum, Fibigia, Heliophila, wieczornik Hesperis, Hornungia, urzet Iberis, lobularia Lobularia, miesiącznica Lunaria, malkolmia Malcolmia, lewkonia Matthiola, Moricandia, Parrya i Schizopetalon.
Rzodkiewnik pospolity jest w botanice (m.in. genetyce roślin) gatunkiem modelowym.
Systematyka
Rodzina siostrzana w stosunku do Cleomaceae w obrębie rzędu kapustowców. Jej początki łączone są z przejściem eocenu w oligocen tj. z przełączeniem warunków klimatycznych Ziemi z „cieplarnianych” na „zamrażarkowe” (zob. epizod Azolla). Nastąpiło wówczas istotne ograniczenie areału formacji leśnych w strefach tropikalnych i umiarkowanych oraz zwiększenie się udziału formacji trawiastych i pustynnych, tj. siedlisk typowych dla roślin krzyżowych. Powstanie ich grupy pnia datowane jest na późny eocen – ok. 38,8 miliona lat temu – wówczas żył ostatni wspólny przodek kapustowatych i Cleomaceae. Wcześniej obie te rodziny oddzieliły się od kaparowatych Capparidaceae ok. 43,2 miliona lat temu. Ostatni wspólny przodek grupy koronnej rodziny żył w późnym oligocenie 24,5 miliona lat temu. Oddzielenie bazalnego plemienia Aethionemeae i 5 wielkich grup (kladów) w obrębie rodziny nastąpiło do ok. 21,2–19,8 miliona lat temu.
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Rosopsida (Batsch), podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae (Reveal), rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae (Engl.), rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett).
- Abdra Greene
- Acuston Raf.
- Aethionema W.T.Aiton – skrzydlinka
- Aimara Salariato & Al-Shehbaz
- Alliaria Heist. ex Fabr. – czosnaczek
- Alshehbazia Salariato & Zuloaga
- Alyssoides Mill. – smagliczówka
- Alyssopsis Boiss.
- Alyssum L. – smagliczka
- Ammosperma Hook.f.
- Anastatica L. – anastatika
- Andrzeiowskia Rchb.
- Anelsonia J.F.Macbr. & Payson
- Anzhengxia Al-Shehbaz & D.A.German
- Aphragmus Andrz. ex DC.
- Aplanodes Marais
- Arabidella (F.Muell.) O.E.Schulz
- Arabidopsis Heynh. – rzodkiewnik (w tym Cardaminopsis – rzeżusznik)
- Arabis L. – gęsiówka
- Arcyosperma O.E.Schulz
- Armoracia G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. – chrzan
- Aschersoniodoxa Gilg & Muschl.
- Asperuginoides Rauschert
- Asta Klotzsch ex O.E.Schulz
- Atacama Toro-Núñez, Mort & Al-Shehbaz
- Atelanthera Hook.f. & Thomson
- Athysanus Greene
- Aubrieta Adans. – żagwin
- Aurinia (L.) Desv. – złotka, aurinia
- Baimashania Al-Shehbaz
- Ballantinia Hook.f. ex Airy Shaw
- Barbamine A.P.Khokhr.
- Barbarea W.T.Aiton – gorczycznik
- Bengt-jonsellia Al-Shehbaz
- Berteroa DC. – pyleniec
- Biscutella L. – pleszczotka
- Bivonaea DC.
- Blennodia R.Br.
- Boechera Á.Löve & D.Löve
- Bornmuellera Hausskn.
- Borodinia Busch
- Borodiniopsis D.A.German, M.Koch, R.Karl & Al-Shehbaz
- Botschantzevia Nabiev
- Brachypus Ledeb.
- Brassica L. – kapusta
- Braya Sternb. & Hoppe – braja
- Brayopsis Gilg & Muschl.
- Bunias L. – rukiewnik
- Cakile Mill. – rukwiel
- Calepina Adans.
- Calymmatium O.E.Schulz
- Camelina Crantz – lnicznik
- Capsella Medik. – tasznik
- Cardamine L. – rzeżucha (w tym Dentaria – żywiec)
- Carinavalva Ising
- Carrichtera DC.
- Catenulina Soják
- Catolobus (C.A.Mey.) Al-Shehbaz
- Ceratocnemum Coss. & Balansa
- Ceriosperma (O.E.Schulz) Greuter & Burdet
- Chamira Thunb.
- Chartoloma Bunge
- Chaunanthus O.E.Schulz
- Chilocardamum O.E.Schulz
- Chlorocrambe Rydb.
- Chorispora R.Br. ex DC. – rozsobnik
- Christolea Cambess.
- Chrysochamela (Fenzl) Boiss.
- Cithareloma Bunge
- Clastopus Bunge ex Boiss.
- Clausia Korn.-Trotzky
- Clypeola L. – tarczyk
- Cochlearia L. – warzucha
- Coincya Rouy – koncja
- Conringia Heist. ex Fabr. – pszonacznik
- Cordylocarpus Desf.
- Crambe L. – modrak
- Crambella Maire
- Cremolobus DC.
- Crucihimalaya Al-Shehbaz, O'Kane & R.A.Price
- Cryptospora Kar. & Kir.
- Cuphonotus O.E.Schulz
- Cuprella Salmerón-Sánchez, Mota & Fuertes
- Cusickiella Rollins
- Cymatocarpus O.E.Schulz
- Cyphocardamum Hedge
- Dactylocardamum Al-Shehbaz
- Degenia Hayek – degenia
- Delpinophytum Speg.
- Descurainia Webb & Berthel. – stulicha
- Diceratella Boiss.
- Dichasianthus Ovcz. & Yunusov
- Dictyophragmus O.E.Schulz
- Didesmus Desv.
- Didymophysa Boiss.
- Dielsiocharis O.E.Schulz
- Dilophia Thomson
- Dimorphocarpa Rollins
- Diplotaxis DC. – dwurząd
- Dipoma Franch.
- Diptychocarpus Trautv.
- Dithyrea Harv.
- Dontostemon Andrz. ex C.A.Mey.
- Douepea Cambess.
- Draba Dill. ex L. – głodek (w tym Erophila wiosnówka)
- Drabastrum (F.Muell.) O.E.Schulz
- Dryopetalon A.Gray
- Dvorakia D.A.German
- Eigia Soják
- Enarthrocarpus Labill.
- Englerocharis Muschl.
- Eremobium Boiss.
- Eremoblastus Botch.
- Eremophyton Bég.
- Eruca Mill. – rokietta
- Erucaria Gaertn.
- Erucastrum (DC.) C.Presl – rukwiślad
- Erysimum Tourn. ex L. – pszonak (w tym Cheiranthus – lak)
- Euclidium W.T.Aiton – porczak
- Eudema Bonpl.
- Eutrema R.Br.
- Exhalimolobos Al-Shehbaz & C.D.Bailey
- Farsetia Turra
- Fezia Pit. ex Batt.
- Fibigia Medik. – fibigia
- Foleyola Maire
- Fortuynia Shuttlew. ex Boiss.
- Galitzkya V.V.Botschantz.
- Geococcus J.Drumm. ex Harv.
- Glastaria Boiss.
- Goerkemia Yild.
- Goldbachia DC.
- Gongylis Theophr. ex Molinari & Sánchez Och.
- Graellsia Boiss.
- Guiraoa Coss.
- Gynophorea Gilli
- Halimolobos Tausch
- Harmsiodoxa O.E.Schulz
- Hedinia Ostenf.
- Heldreichia Boiss.
- Heliophila Burm.f. ex L.
- Hemicrambe Webb
- Hemilophia Franch.
- Henophyton Coss. & Durieu
- Hesperidanthus Rydb.
- Hesperis L. – wieczornik
- Hirschfeldia Münchh. – hirszfeldia
- Hollermayera O.E.Schulz
- Hormathophylla Cullen & T.R.Dudley
- Hornungia Rchb. (w tym Hutchinsia – rzeżuszka)
- Horwoodia Turrill
- Ianhedgea Al-Shehbaz & O'Kane
- Iberis Dill. ex L. – ubiorek
- Idahoa A.Nelson & J.F.Macbr.
- Iodanthus Torr. & A.Gray
- Ionopsidium Rchb.
- Irania Hadac & Chrtek
- Irenepharsus Hewson
- Isatis Tourn. ex L. – urzet
- Iskandera N.Busch
- Ivania O.E.Schulz
- Kernera Medik. – warzuszka
- Kremeriella Maire
- Lachnocapsa Balf.f.
- Lachnoloma Bunge
- Ladakiella D.A.German & Al-Shehbaz
- Leavenworthia Torr.
- Leiospora (C.A.Mey.) F.Dvorák
- Lepidium L. – pieprzyca (w tym: Coronopus – wronóg i Cardaria – pieprzycznik)
- Lepidostemon Hook.f. & Thomson
- Lepidotrichum Velen. & Bornm.
- Leptaleum DC.
- Lithodraba Boelcke
- Litwinowia Woronow
- Lobularia Desv. – lobularia
- Lonchophora Durieu
- Lunaria Tourn. ex L. – miesiącznica
- Lutzia Gand.
- Lycocarpus O.E.Schulz
- Lyrocarpa Hook. & Harv.
- Lysakia Esmailbegi & Al-Shehbaz
- Machaerophorus Schltdl.
- Macropodium W.T.Aiton
- Malcolmia W.T.Aiton – malkolmia
- Mancoa Wedd.
- Marcus-kochia Al-Shehbaz
- Maresia Pomel
- Mathewsia Hook. & Arn.
- Matthiola W.T.Aiton – lewkonia
- Megacarpaea DC.
- Megadenia Maxim.
- Meniocus Desv.
- Menkea Lehm.
- Menonvillea DC.
- Metashangrilaia Al-Shehbaz & D.A.German
- Microlepidium F.Muell.
- Microstigma Trautv.
- Morettia DC.
- Moricandia DC.
- Moriera Boiss.
- Morisia J.Gay – moryzja
- Mostacillastrum O.E.Schulz
- Mummenhoffia Esmailbegi & Al-Shehbaz
- Murbeckiella Rothm.
- Muricaria Desv.
- Myagrum L. – reż
- Nasturtiopsis Boiss.
- Nasturtium W.T.Aiton – rukiew
- Neotorularia Hedge & J.Léonard
- Nerisyrenia Greene
- Neslia Desv. – ożędka
- Neuontobotrys O.E.Schulz
- Nevada N.H.Holmgren
- Noccaea Moench
- Noccaeopsis F.K.Mey.
- Noccidium F.K.Mey.
- Notoceras W.T.Aiton
- Notothlaspi Hook.f.
- Ochthodium DC.
- Octoceras Bunge
- Odontarrhena C.A.Mey.
- Olimarabidopsis Al-Shehbaz, O'Kane & R.A.Price
- Onuris Phil.
- Oreoloma Botsch.
- Oreophyton O.E.Schulz
- Ornithocarpa Rose
- Orychophragmus Bunge
- Otocarpus Durieu
- Pachycladon Hook.f.
- Pachymitus O.E.Schulz
- Pachyneurum Bunge
- Pachyphragma Rchb. – pachyfragma
- Parlatoria Boiss.
- Parodiodoxa O.E.Schulz
- Parolinia Webb
- Parrya R.Br.
- Paysonia O'Kane & Al-Shehbaz
- Pegaeophyton Hayek & Hand.-Mazz.
- Peltaria Jacq. – teszlik
- Peltariopsis (Boiss.) N.Busch
- Pennellia Nieuwl.
- Petiniotia J.Léonard
- Petrocallis W.T.Aiton – skalistrój
- Petroravenia Al-Shehbaz
- Phlebolobium O.E.Schulz
- Phlegmatospermum O.E.Schulz
- Phoenicaulis Nutt.
- Phravenia Al-Shehbaz & Warwick
- Phyllolepidum Trinajstic
- Physaria A.Gray
- Physoptychis Boiss.
- Physorhynchus Hook.
- Planodes Greene
- Polyctenium Greene
- Polypsecadium O.E.Schulz
- Pringlea Anderson ex Hook.f.
- Pseuderucaria O.E.Schulz
- Pseudoarabidopsis Al-Shehbaz, O'Kane & R.A.Price
- Pseudocamelina (Boiss.) N.Busch
- Pseudodraba Al-Shehbaz, D.A.German & M.Koch
- Pseudoturritis Al-Shehbaz
- Pseudovesicaria (Boiss.) Rupr.
- Psychine Desf.
- Pterygostemon V.V.Botschantz.
- Ptilotrichum C.A.Mey.
- Pugionium Gaertn.
- Pycnoplinthopsis Jafri
- Pycnoplinthus O.E.Schulz
- Quezeliantha H.Scholz
- Quidproquo Greuter & Burdet
- Raffenaldia Godr.
- Raphanorhyncha Rollins
- Raphanus L. – rzodkiew
- × Rapistrosymbrium P.Fourn. ex Madiot
- Rapistrum Crantz – świrzepa
- Resetnikia Španiel, Al-Shehbaz, D.A.German & Marhold
- Rhammatophyllum O.E.Schulz
- Rhizobotrya Tausch
- Ricotia L.
- Robeschia Hochst. ex O.E.Schulz
- Romanschulzia O.E.Schulz
- Rorippa Scop. – rzepicha
- Rudolf-kamelinia Al-Shehbaz & D.A.German
- Rytidocarpus Coss.
- Sandbergia Greene
- Sarcodraba Gilg & Muschl.
- Savignya DC.
- Scambopus O.E.Schulz
- Scapiarabis M.Koch, R.Karl, D.A.German & Al-Shehbaz
- Schimpera Steud. & Hochst. ex Endl.
- Schizopetalon Sims
- Schouwia DC.
- Schrenkiella D.A.German & Al-Shehbaz
- Scoliaxon Payson
- Selenia Nutt.
- Shangrilaia Al-Shehbaz, J.P.Yue & H.Sun
- Shehbazia D.A.German
- Sibara Greene
- Sinalliaria X.F.Jin, Y.Y.Zhou & H.W.Zhang
- Sinapidendron Lowe
- Sinapis L. – gorczyca
- Sinoarabis R.Karl, D.A.German, M.Koch & Al-Shehbaz
- Sisymbrella Spach
- Sisymbriopsis Botsch. & Tzvelev
- Sisymbrium L. – stulisz
- Smelowskia C.A.Mey.
- Sobolewskia M.Bieb.
- Solms-laubachia Muschl.
- Sphaerocardamum S.Schauer
- Spryginia Popov
- Stanleya Nutt.
- Stenopetalum R.Br. ex DC.
- Sterigmostemum M.Bieb.
- Stevenia Adams & Fisch.
- Streptanthus Nutt.
- Streptoloma Bunge
- Strigosella Boiss.
- Subularia Ray ex L.
- Succowia Medik.
- Synstemon Botsch.
- Synthlipsis A.Gray
- Takhtajaniella V.E.Avet.
- Teesdalia W.T.Aiton – chroszcz
- Terraria T.J.Hildebr. & Al-Shehbaz
- Tetracme Bunge
- Thelypodiopsis Rydb.
- Thelypodium Endl.
- Thlaspi L. – tobołki
- Thysanocarpus Hook.
- Tomostima Raf.
- × Trachycnemum Maire & Sam.
- Trachystoma O.E.Schulz
- Trichotolinum O.E.Schulz
- Tropidocarpum Hook.
- Turritis Tourn. ex L. – wieżyczka
- Vella L. – wella
- Veselskya Opiz
- Warea Nutt.
- Weberbauera Gilg & Muschl.
- Xerodraba Skottsb.
- Yinshania Ma & Y.Z.Zhao
- Yosemitea P.J.Alexander & Windham
- Yunkia Salariato & Al-Shehbaz
- Zahora Lemmel & M.Koch
- Zilla Forssk.
- Zuloagocardamum Salariato & Al-Shehbaz
- Zuvanda (Dvorák) Askerova
Przypisy
Identyfikatory zewnętrzne:
This article uses material from the Wikipedia Polski article Kapustowate, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.