Morze Śródziemne: Morze śródlądowe między Europą, Azją i Afryką

Ten artykuł dotyczy konkretnego morza. Zobacz też: morze śródlądowe lub śródziemne.

Ten artykuł od 2015-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39‰.

Morze Śródziemne

Kontynent	Europa, Afryka i Azja
Państwa	Hiszpania  Francja  Monako  Włochy  Malta  Słowenia  Chorwacja  Bośnia i Hercegowina  Czarnogóra  Albania  Grecja  Cypr  Turcja  Syria  Liban  Izrael  Palestyna  Egipt  Libia  Tunezja  Algieria  Maroko
Terytoria	Gibraltar  Akrotiri i Dhekelia
Powierzchnia	ok. 2,5 mln km²
Średnia głębokość	1438 m
Największa głębia	Calypso na M. Jońskim 5267 m
Zasolenie	33,0 do 39,4‰
Temperatura	+7 do +30 °C
Typ morza	śródlądowe
Wyspy	Sycylia, Malta, Sardynia, Cypr, Korsyka
Położenie na mapie świata Morze Śródziemne
35°N 18°E/35,000000 18,000000
Multimedia w Wiki Commons

Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.

To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.

Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa i terytoria zależne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.

Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” [Lb 34,6,7, J 1,4, 9,1, Ez 47,10,15,20] lub po prostu „Morze” [1Krl 5,9, 1Mch 14,34, 15,11], ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” [Pwt 11,24, Jl 2,20]. Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.

Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:

• Basen Zachodni (Algiersko-Prowansalski):
  • Morze Alborańskie (pow. 53 tys. km²) na wschód od Cieśniny Gibraltarskiej,
  • Morze Balearskie (pow. 86 tys. km²) zwane także Iberyjskim na północ i północny zachód od archipelagu Balearów,
  • Morze Liguryjskie (pow. 84 tys. km²) na północ od Korsyki,
  • Morze Tyrreńskie (pow. 214 tys. km²) pomiędzy Sardynią a zachodnią częścią Półwyspu Apenińskiego;
• Basen Wschodni (Lewantyński):
  • Morze Jońskie (pow. 169 tys. km²) pomiędzy południowym wybrzeżem Półwyspu Apenińskiego a półwyspem – Peloponez w Grecji,
  • Morze Adriatyckie (pow. 139 tys. km²) pomiędzy Półwyspem Apenińskim a Półwyspem Bałkańskim,
  • Morze Egejskie (pow. 196 tys. km²) pomiędzy Grecją a Azją Mniejszą,
  • Morze Ikaryjskie pomiędzy Cykladami a Azją Mniejszą.

Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:

• Morze Sycylijskie na południe i południowy zachód od Sycylii,
• Morze Trackie na południe od Tracji (część Morza Egejskiego),
• Morze Mirtejskie po wschodniej stronie Półwyspu Peloponeskiego (część Morza Egejskiego),
• Morze Kreteńskie na północ od Krety (część Morza Egejskiego),
• Morze Cypryjskie na północ od Cypru (część Morza Lewantyńskiego),
• Morze Lewantyńskie (pow. 320 tys. km²) od wschodniego wybrzeża Krety do wybrzeży Syrii, Libanu i Izraela,
• Morze Libijskie zwane Morzem Syrty na północ od Libii.

Osobny artykuł: Wyspy Morza Śródziemnego.

Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)

• Baleary (ok. 200 wysp, pow. 5014 km²)
  • Ibiza (571 km²)
  • Majorka (3600 km²)
  • Minorka (668 km²)
  • Formentera (82 km²)
• Sardynia (24 090 km²)
• Korsyka (8680 km²)
• Sycylia (25 710 km²) – największa
• Wyspy Liparyjskie (17 wysp, pow. 117 km²)
• Malta (246 km²)
• Kreta (8336 km²)
• Rodos (1401 km²)
• Cypr (9251 km²).

Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.

• Elba (224 km²)
• Pianosa (10,3 km²)
• Gorgona (2,25 km²)
• Montecristo (10,4 km²).

Wyspy Morza Egejskiego

• strefa śródziemnomorska
• kraje śródziemnomorskie
• Europa Południowa
• Bliski Wschód
• Lewant
• kraje arabskie