Góry Skaliste: Góry w zachodniej części Ameryki Północnej

4800 km, od rzeki Liard w Kolumbii Brytyjskiej do rzeki Rio Grande w stanie Nowy Meksyk.

Góry Skaliste

Rocky Mountains

Położenie Gór Skalistych w Ameryce Północnej
Kontynent	Ameryka Północna
Państwo	Kanada  Stany Zjednoczone
Najwyższy szczyt	Mount Elbert (4 401 m n.p.m.)
Długość	4 800 km
Jednostka dominująca	Kordyliery
Położenie na mapie Ameryki Północnej Góry Skaliste
44°30′N 113°30′W/44,500000 -113,500000
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

Najwyższy szczyt to Mount Elbert (4401 m n.p.m.) znajdujący się w amerykańskim stanie Kolorado. Najwyższy szczyt w kanadyjskiej części gór to Mount Robson (3954 m n.p.m.).

Autorem nazwy jest kanadyjski podróżnik Pierre Gautier de Yarennes de la Verandrye. Po przekroczeniu rzeki Pierre Jaune, dziś Yellowstone ("rzeka żółtego kamienia") 1 stycznia 1743 r. Alexander Mackenzie przebył je w 1793 r. i nazwał Stoney Mountains "góry kamieniste". Góry te przedstawiały się ciągnącym ku zachodowi osadnikom jako potężny mur najeżony skałami, toteż w drugiej połowie XIX w. powrócono do pierwszej nazwy.

Zbudowane są ze skał osadowych, metamorficznych i magmowych (zarówno głębinowych jak i wulkanicznych). Na wschodzie od nich rozciąga się obszar zwany Wielkimi Równinami.

Niektóre pasma południowych gór kształtowały się w prekambrze (3980 - 600 mln lat temu). Młodsze łańcuchy Gór Skalistych wypiętrzyły się w kredzie (140 - 60 mln lat temu). Góry zbudowane są ze skał pochodzenia wulkanicznego i skał metamorficznych; młodsze skały osadowe występują na skraju południowej części, a skały wulkaniczne z okresów paleogenu i neogenu (65 - 1,8 mln lat temu) - w pasmie San Juan Mountains. Pasmo Teton Range i inne środkowo-północne pasma górskie są przykładem intruzji granitowej fałdowanych i rozerwanych skał ery paleozoicznej i ery mezozoicznej.

Okresy zlodowacenia występowały od plejstocenu (1,8 mln - 70 000 lat temu) do holocenu (mniej niż 11 000 lat temu). Lodem pokryły się m.in. jezioro Bull (około 150 000 lat temu) oraz rejon Pinedale (15 000 - 20 000 lat temu). Dziewięćdziesiąt procent Parku Narodowego Yellowstone było pokryte lodem w czasie małej epoki lodowcowej, która trwała w latach 1550-1860. Lodowce Agassiz i Jackson z Parku Narodowego Glacier miały największy zasięg około 1860 roku.

Woda pod różną postacią rzeźbiła dzisiejszy krajobraz Gór Skalistych. Odpływy i topniejący śnieg zasilają rzeki i jeziora, zapewniając wodę jednej czwartej powierzchni Stanów Zjednoczonych. Rzeki, które spływają z Gór Skalistych docierają do trzech z pięciu oceanów świata: Atlantyku, Pacyfiku i Oceanu Arktycznego.

Główne rzeki to m.in.:

• Arkansas
• Athabaska
• Kolorado
• Kolumbia
• Fraser
• Kootenay
• Missouri
• Peace
• Platte
• Rio Grande
• Saskatchewan
• Snake
• Yellowstone

W Górach Skalistych panuje typowy górski klimat. Średnia roczna temperatura w dolinach oscyluje w granicach 6 °C. Lipiec jest tu najcieplejszym miesiącem, średnia temperatura dochodzi do 28 °C. W styczniu średnia temperatura wynosi około −14 °C i jest to najzimniejszy miesiąc w roku. Średnia roczna wysokość opadów wynosi w przybliżeniu 360 mm.

W rejonie Gór Skalistych lato jest zwykle ciepłe i suche, ponieważ deszczowe chmury z zachodu zatrzymywane są przez pasmo górskie po jego zachodniej stronie. Średnia temperatura lata to 15 °C a średnia wysokość opadów to około 150 mm. Zima obfituje w opady i niskie temperatury, średnia temperatura to −2 °C, a średnia wysokość opadów śniegu to 29 cm. Na wiosnę średnia temperatura wynosi 4 °C, a wysokość opadów 107 mm. Jesień przynosi opady o średniej wysokości 66 mm i temperaturę około 7 °C.

Co roku krajobrazy i ośrodki rekreacyjne ściągają w Góry Skaliste miliony turystów. Głównym językiem jest angielski, lecz są też miejsca, w których używane są inne języki jak np. język hiszpański, języki indiańskie oraz język francuski (głównie w kanadyjskiej części gór).

Główne atrakcje turystyczne to:

• W USA:
  • Pikes Peak
  • Kanion Royal Gorge
  • Park Narodowy Gór Skalistych
  • Park Narodowy Yellowstone
  • Park Narodowy Grand Teton
  • Park Narodowy Glacier (USA)
  • Sawtooth National Recreation Area

• W Kanadzie:
  • Park Narodowy Banff
  • Park Narodowy Jasper
  • Park Narodowy Kootenay
  • Park Narodowy Waterton Lakes
  • Park Narodowy Yoho

Park Narodowy Glacier w Montanie oraz Park Narodowy Waterton Lakes w prowincji Alberta graniczą ze sobą (ich granica to granica państwowa między USA a Kanadą) i tworzą Międzynarodowy Park Pokoju Waterton-Glacier.

W zimie główną atrakcją są liczne trasy narciarskie. Najbogatsze pod tym względem są stany Kolorado, Utah i Idaho.

W Kolumbii Brytyjskiej znajdują się liczne parki prowincjonalne, z których największe to Mount Assiniboine Provincial Park, Mount Robson Provincial Park, Northern Rocky Mountains Provincial Park, Kwadacha Wilderness Provincial Park, Stone Mountain Provincial Park i Muncho Lake Provincial Park.

Góry Skaliste dzielą się na ponad 100 pasm i grup górskich. Licząc od północy są to:

• Far Northern Rockies – grupa pasm górskich w której skład wchodzą m.in. pasma Muskwa Ranges i Hart Ranges.
• Canadian Rockies – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Northern Continental Ranges m.in. z pasmami: Sir Alexander Area, Morkill-Jackpine Area, Resthaven Group, Greater Mount Robson Area, North Central Park Ranges, Far Northern Front Ranges, Northern Front Ranges, Northern Rocky Mountain Foothills,
  • Central Main Ranges m.in. z pasmami: Selwyn Range, South Jasper Ranges, North Icefields, Clemenceau Icefield, Columbia Icefield Area, Central Icefields, Southwest Central Park Ranges, Freshfield Icefield, Waputik Mountains,
  • Central Front Ranges m.in. z pasmami: East Jasper Ranges, Maligne Range, Queen Elizabeth Range, Nikanassin Range, North Saskatchewan River Ranges, Murchison Group, Clearwater Ranges, Sawback-Slate Ranges, Vermilion Range, East Banff Ranges,
  • Southern Continental Ranges m.in. z pasmami: Kootenay Ranges, Banff-Lake Louise Core Area, Assiniboine Area, South Banff Ranges, Kananaskis Country, Elk Lakes-Royal Area, Harrison Ranges, High Rock Ranges, Livingstone Range, Crowsnest Ranges.
• Central Montana Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Northwest Montana Ranges m.in. z pasmami: Cabinet Mountains, Salish Mountains, Whitefish-MacDonald Range, Mission Range, Ninemile-Reservation Divides, Rattlesnake Mountains, Thompson-Baldy Area,
  • Glacier National Park Ranges m.in. z pasmami: Clark Range, Livingston Range, Lewis Range,
  • Bob Marshall Ranges m.in. z pasmami: Swan Range, Flathead Range, Rocky Mountain Front,
  • West Central Montana Ranges m.in. z pasmami: Sapphire Mountains, Garnet Range, John Long Mountains, Flint Creek Range, Bolder Batholith, Elkhorn Mountains, Anaconda Range, Pioneer Mountains, Highland Mountains,
  • Central Montana Ranges m.in. z pasmami: Big Belt Mountains, Bridger Range, Highwood Mountains, Little Belt Mountains, Castle Mountains, Crazy Mountains, Judith-Moccasin Ranges, Big Snowy Mountains, Bull Mountains,
  • Southwest Montana Ranges m.in. z pasmami: Tobacco Root Mountains, Ruby Range, Blacktail Mountains, Snowcrest Range, Gravelly Range.

• Idaho-Bitterroot Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Clearwater Mountains m.in. z pasmami: North Clearwater Mountains, Selway Crags, South Clearwater Mountains,
  • Bitterroot Range m.in. z pasmami: Cour d'Alene Mountains, Saint Joe Mountains, Northern Bitterroot Range, Central Bitteroot Range, Beaverhead Mountains, Centennial Mountains,
  • Salmon River Mountains m.in.z pasmami: West Salmon River Mountains, Central Salmon River Mountains, East Salmon River Mountains,
  • Sawtooth-Ketchum-Boise Area m.in. z pasmami: Boise Mountains, Sawtooth Range, White Cloud Mountains, Soldier Mountains, Smoky Mountains, Boulder Mountains, Pioneer Mountains, White Knob Mountains, Craters of the Moon-Snake River Plain,
  • Lost River-Lemhi Ranges m.in. z pasmami: Lost River Range i Lemhi Range.
• Greater Yellowstone Rockies – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Teton Range-Yellowstone Area m.in. z pasmami: Madison Range, Gallatin Range, Lionshead-Henrys Lake Ranges, Yellowstone Plateau, Big Hole Mountains, Teton Range, Snake River Range, Gros Ventre Range,
  • Absaroka Range m.in. z pasmami: Northern Absaroka Range, Beartooth Mountains, Central Absaroka Range, Southern Absaroka Range, Washakie Range, Owl Creek Mountains,
  • Bighorn Mountains m.in. z pasmami: Pryor Mountains, Northern Bighorn Mountains, Central Bighorn Mountains, Southern Bighorn Mountains, Bridger Mountains,
  • Wind River Range m.in. z pasmami: Northern Wind River Range, Central Wind River Range, Southern Wind River Range,
  • Great Divide Basin Area m.in. z pasmami: Rattlesnake Hills, Granite Mountains, Northeast Great Divide Basin Ranges, Southwest Great Divide Basin Ranges, East Flaming Gorge Area.

• Western Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Southeast Idaho Ranges m.in. z pasmami: Sublett Range, Deep Creek Mountains, Bannock Range, Portneuf Range, Blackfoot Mountains, Caribou Range, Peale Mountains,
  • Wyoming Overthrust Belt Ranges m.in. z pasmami: Salt River Range, Southern Wyoming Overthrust Belt, Wyoming Range,
  • Wasatch Range m.in. z pasmami: Bear River Mountains, Northern Wasatch Range, Central Wasatch Range, Southern Wasatch Range, San Pitch Mountains,
  • Uinta Range m.in. z pasmami: Western Uinta Range, Central Uinta Range, Eastern Uinta Range, Dinosaur Area.

• Southern Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
  • Park Range m.in. z pasmami: Sierra Madre, Elkhead Mountains, Central Park Range, North Williams Fork Mountains,
  • Southern Wyoming Ranges m.in. z pasmami: Medicine Bow Mountains i Laramie Mountains,
  • Flat Tops Area m.in. z pasmami: Northwest Meeker Plateau, Flat Tops i White River Plateau,
  • Front Range m.in. z pasmami: Northern Front Range, Rocky Mountain National Park Area, Central Front Range, South Park Hills, Rampart Range,
  • Elk Range Area m.in. z pasmami: Grand Mesa, Elk Mountains i West Elk Mountains,
  • Sawatch Range m.in. z pasmami: Northern Sawatch Range, Elbert-Massive-Fryingpan Area, Collegiate Peaks, Southern Sawatch Range i Far Southern Sawatch,
  • Central Colorado Ranges m.in. z pasmami: Rabbit Ears Range, Gore Range i Mosquito Range,
  • San Juan Mountains m.in. z pasmami: San Miguel Mountains, West-Central San Juan Mountains, North-Central San Juan Mountains, La Plata Mountains, Needle Mountains, East-Central San Juan Mountains, La Garita Mountains, Southern San Juan Mountains, Tusas Mountains,
  • Sangre de Cristo Range m.in. z pasmami: Northern Sangre de Cristo Range, Wet Mountains, Sierra Blanca, Culebra Range, Taos Mountains, Cimarron Range, Central Sangre de Cristo Range of NM I Santa Fe Mountains.

Geografowie USA do Gór Skalistych zaliczają również łańcuch górski Columbia Mountains (Interior Ranges) leżący na zachód od głównej grani Gór Skalistych w Kolumbii Brytyjskiej i częściowo w stanach Montana, Utah i Waszyngton. Columbia Mountains dzieli się na pasma:

• Cariboo Mountains,
• Shuswap Highland,
• Okanogan Highlands,
• Monashee Mountains,
• Selkirk Mountains,
• Purcell Mountains.

• Wasatch

• Kanada: Góry Skaliste
• Strona Parku Narodowego Gór Skalistych (ang.)
• Góry Skaliste na peakware.com. peakware.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-23)]. (ang.)