Lo judo, tanben ortografiat judò, es un art marciau, fondat per Jigoro Kano en 1882.
Maugrat sa vida corta, a capitat d'aténher un aut percentatge de clubs e d'adèptes dins lo monde occidentau e a l'encòp una granda acceptacion dins lo monde entièr. Jigoro Kano vouguèt reculhir l'esséncia dau Jujutsu, un art marciau practicat per leis bushi e de cavalièrs pendent lo periòde Kamakura (1185-1333), amb d'autrei forma d'arts de lucha practicats en aquelei temps dins l'Extrèm Orient per lei mesclar e fondre dins un art unic e basic. La premiera escòla de judo se dobriguèt en 1882.
Lo fondator dau judo èra Jigoro Kano. Sa desirança èra de popularizar un metòde que son objectiu èra d'utilizar pus eficaçament sei ressorsas fisicas e mentalas ambé l'ensenhament dei koryu (escòlas tradicionalas) Tenshin Shinyo Ryu e Kito Ryu coma ponch de partença. La legenda dítz que Jigoro Kano s'inspirèt de l'espectacle d'aubres cubèrts de nèu durant un ivèrn fòrça rigorós que remarquèt que lei brancas dei cereisiers avián una reaccion diferenta dei canèus. Sota lo pes, lei brancas dei cereisiers avián tendància de rompre mentre que lei canèus, mai soples, plegavan e se desarassavan de « l'agressor » ambé soplesa. Aquò marcava la naissança de la via de la soplesa.
Dins lei fachs, Jigoro Kano aviá consciéncia de la decadéncia dau jujutsu practicat per sei contemporanèus qu'èra plus adaptat a son epòca. Sei tecnicas èran sovent malaisadas e dangerosas d'aprendre e la màger part dei mèstres èran gaire pedagògs. S'inspirant dei metòdes de divèrsei gimnasticas occidentalas, Jigoro Kano decidiguèt d'eliminar dau jujutsu lei tecnicas dangerosas e de codificar lo rèsta sota la forma de katas per facilitar son ensenhament. Ansin, fondèt un art novèu que sa vocacion èra mai educativa que guerriera. Lo judo èra nascut.
Conoguèt un succès important que s'espandiguèt en delà dei frontieras japonesas e permetèt de popularizar leis arts marciaus d'aqueu país. Acomencèt d'èstre ensenhat au Japon en 1882 au Kodokan puei en Euròpa durant la premiera dau sègle XX. En França, l'òbra dei mèstres Mikinosuke Kawaishi e Shozo Awazu permetèt d'i fondar una federacion poderosa e d'internacionalizar lo judo. Après la Segonda Guèrra Mondiala, lo ret mondiau de clubs èra sufisent per organizar lei premierei competicions internacionalas. En 1964, venguèt espòrt olimpic per leis òmes e en 1992 per lei fremas.
Au començament dau sègle XXI, lo judo èra lo tresen art marciau pus practicat après lo karate e lo taekwondo ambé 8 milions de practicants.
Lo judo esportiu distinguís explicitament :
Existís tanben de tecnicas de luxacion e d'd'estranglament drechas que son rarament utilizadas en competicion car es defendut de faire tombar l'advèrsari amb aquelei tecnicas. Enfin, certanei katas necessitan de practicar de tecnicas de picatge dichas atemi waza. S'i troba :
Ges de còps es portat.
Lei formas d'entraïnament son devesits entre exercicis tradicionaus e katas. Lei premiers son compausats per :
Lei katas representan d'exercicis d'estil necessitant una concentracion especiala. Son la fònt dei principis dau judo e l'execucion corrècta d'aquelei katas necessita un entraïnament lòng. Lei katas principaus son :
Au judo, l'arbitratge a per mission :
Durant lei competicions oficialas, un combat necessita tres arbitres : un principau en posicion drecha qu'es cargat de seguir lei combatents e dos asssetas dins lei cantons de la superficia de combat. Lei decisions son presas per la majoritat deis arbitres e anonciadas per l'arbitre centrau. Per èstre comprés, l'arbitre utiliza un ensems de tèrmes que son generalament acompanhats d'un gèst :
Lo terren de judo es dich tatami. Tèn una superficia minimala de 14 x 14 mètres e lo combat se debana dins una zona de 8 x 8 o 10 x 10 mètres situada au centre dau tatami. La zona exteriora permet d'assegurar la seguritat dei combatents durant l'execucion de certanei tecnicas. Per èstre validada, una tecnica dèu èstre acomençada dins la zona de combat.
Avans d'intrar e de sortir de la zona de combat, existís una tièra de rituaus obligatòris. Ansin, avans lo combat, lei dos combatents intran subre lo tatami e se saludan. Puei, saludan un premier còp lo tapís en montant dessús. Puei, rintran en passant darrier leis jutges per anar se posicionar au centre dau tapís, fàcia a fàcia au bòrd de la zona de combat e esperar lo sinhau de l'arbitre. Saludan alora un premier còp la zona de combat (aqueu salut es plus obligatòri en competicion dempuei 2004) e se posicionan a distància de combat. Se saludan mutualament e fan un pas d'avans ambé la camba senèstra e esperan alora lo sinhau de l'arbitre per acomençar lo combat.
A la fin dau combat, la sortida es realizada ambé de rituaus indentics se debanant dins l'òrdre invèrs de l'intrada. Lei dos combatents se saludan, pòdon saludar l'arbitre e se tocar la man. Reculan en defòra de la zona de combat e saludan lo tapís pendent la sortida.
Per lei campionats dau monde e lei Jòcs Olimpics, la duracion oficiala d'un combat es de cinc minutas seguit, s'es necessari, d'una prolongacion de tres minutas. Lo gasanh dau combat es donat au combatent que marca l'avantatge pus important. Per exemple, l'obtencion d'un waza-ari solet permet d'averar lo combat còntra un advèrsari tenent dos yuko. L'obtencion d'un ippon permet d'averar dirèctament lo combat.
Pendent la prolongacion, la regla de la « mòrt subita » s'aplica e lo gasanh de la partida es effectiva tre l'obtencion d'un avantatge. Enfin, se la prolongacion a pas permés de despartajar lei combatents, lo venceire es designat per un vòte dei tres arbitres.
Lei combatents de judo son devesits entre unei gradas marcant per de centuras de color diferentas. Permetòn d'avalorar son nivèu tecnic, son eficacitat au combat, son ancianetat e sei qualitats moralas. Lei premiers gradas son marcats per una color diferenta de cencha e son dichs kyu. Dins l'òrdre creissent, lei colors de cencha son lo blanc (9en kyu), lo blanc-jaune (8en kyu), lo jaune (7en kyu), lo jaune-arange (6en kyu), l'arange (5en kyu), l'arange-verd (4en kyu}, lo verd (3en kyu), lo blau (2en kyu) e lo marron (1en kyu). En dessús dei kyu, lei grandes son dichs dan e son representats per una cencha negra per lei cinc premiers, per una cencha roja per lei 6en, 7en e 8en dan e per una cencha roja-blanca per lei 9en e 10en dan. Enfin, existís una cencha dicha blanca larga per lo 12en dan atribuida solament au fondator dau judo Jigoro Kano après sa mòrt.
En França, lei kyu son atribuits dins lei clubs per un professor de judo diplomat d'Estat. Certanei clubs an creat de grades suplementaris entre lei cenchas coma la cencha violeta donat a un judoka jutjat tròp jove per venir cencha blava. Lei grades superiors pòdon s'obtenir en competicion o durant un examen dirigit per una jurada regionala o nacionala oficiala.
Lei competicions majoras de judo son lei Jòcs Olimpics d'Estiu, lei Campionats Mondiaus, continentaus e nacionaus e lei Tornegs dau Grand Chelèm. Lei combatents i son devesits en categorias definidas per lor pes.
This article uses material from the Wikipedia Occitan article Judo, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lo contengut es disponible jos licéncia CC BY-SA 4.0 levat mencion contrària. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Occitan (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.