Madeleine Albright

mai">15. mai 1937–23. mars 2022) var ein amerikansk demokratisk politikar. Ho var utanriksminister for USA under Bill Clinton, og var òg professor ved Edmund A. Walsh School of Foreign Service ved Georgetown University.

Madeleine Albright
Fødd	15. mai 1937 Praha
Død	23. mars 2022 (84 år)
Statsborgar av	Tsjekkoslovakia, USA
Parti	Det demokratiske partiet i USA
Yrke	diplomat, politikar, skribent, statsvitar, ambassadør, universitetslærar, kommentator, minister, utanriksminister
Institusjonar	Georgetown University
Utdanna ved	Wellesley College Columbia University Johns Hopkins University Paul H. Nitze School of Advanced International Studies Kent Denver School School of International and Public Affairs
Mor	Anna Spiegelová
Far	Josef Korbel
Ektefelle	Joseph Medill Patterson Albright
Barn	Alice P. Albright, Anne Korbel Albright, Katie Albright
Medlem	American Academy of Arts and Sciences
Alle verv	utanriksminister av USA (1997–2001) USAs FN-ambassadør (1993–1997)

I 1993 vart ho utpeika som USA sin FN-ambassadør. Albright vart utnemnt til utanriksminister av president Bill Clinton 5. desember 1996, og vart einstemmig godkjent av senatet. Ho tiltredde 23. januar 1997. Albright var den første kvinnelege utanriksministeren, og den 64. utanriksministeren i rekkja.

Ho gav ut sjølvbiografien sin Madam Secretary i 2003, The Mighty and the Almighty: Reflections on America, God, and World Affairs i 2006 og Memo to the President Elect: How We Can Restore America's Reputation and Leadership i 2008.

Tidlege leveår

Albright vart fødd Marie Jana Korbelová (tsjekkisk uttale [ˈmarɪjɛ ˈjana ˈkorbɛlovaː]) i distriktet Smíchov i Praha i dåverande Tsjekkoslovakia den 15. mai 1937. Far hennar, Josef Korbel, var ein jødisk diplomat og var ein aktiv støttespelar av det første demokratiet i Tsjekkoslovakia representert av Tomáš Masaryk og Edvard Beneš. Ho var det første barnet hans med kona Anna Spieglová, som òg var jøde. Seinare fekk dei òg dottera Katherine og sonen John.

Då Albright vart fødd, tenestegjorde faren som attaché ved den tsjekkoslovakiske ambassaden i Beograd. Signeringa av Münchenavtalen i 1938 og innlemminga av Böhmen og Mähren i det tredje riket i mars 1939 førte til at familien måtte flykta på grunn av kontaktane sine med Edvard Beneš. Før flukta hadde Albrigths foreldre konvertert frå jødedomen til den katolske kyrkja. Under krigsåra heldt Albright til i England, medan faren arbeidde for Beneš si tsjekkoslovakiske eksilregjering. Dei budde først i Kensington Park Road i Notting Hill i London, der dei oppheldt seg under den verste delen av blitzen. Seinare flytta dei til Beaconsfield, og deretter til Walton-on-Thames i Surrey, sør for London. I England deltok den unge Albright som eit flyktningebarn i ein film som var laga for å fremja sympati for flyktningane i London.

Albright vart oppdregen som katolikk, men konverterte til den episkopale kyrkja i USA ved bryllaupet sitt i 1959. Ho visste ikkje før seint i livet sitt at foreldra var jødiske, og at dei jødiske slektningane hennar i Tsjekkoslovakia var vortne utsletta under holocaust, mellom dei tre av besteforeldra hennar.

Livet i USA

Albright heldt til ti år i Denver, og tok avgangseksamen ved Kent Denver School i Cherry Hills Village i 1955, der ho grunnla klubben til skulen for internasjonale relasjonar og vart den første presidenten hans. Ho studerte statsvitskap ved Wellesley College i Wellesley, Massachusetts, og tok avgangseksamen i 1959. Avhandlinga hennar dreidde seg om den tsjekkiske kommunisten Zdeněk Fierlinger. I 1957 vart ho amerikansk statsborgar og vart medlem av College Democrats of America.

Albright vende tilbake til Washington i 1968, og pendla til Colombia for doktorgrada si i filosofi, som ho fekk i 1975. Ho byrja ei pengeinnsamling for skulen til dottera, noko som førte til fleire posisjonar innanfor ulike skuleråd.

I 1972 vart ho invitert til å organisera ei pengeinnsamling i Maine til Edmund Muskie i forsøket hans på å nominerast som presidentkandidat for Det demokratiske partiet. Dette bekjentskapet førte til at ho vart den juridiske hovudrådgjevaren for Edmund Muskie i 1976.

Etter Jimmy Carter sin siger under presidentvalet i USA 1976, vart Albrights tidlegare lærar, professor Brzezinski, utnemnd til rådgjevar i National Security Agency, og i 1978 rekrutterte han Albright til å arbeida i West Wing som liaison mellom National Security Council og Kongressen.

Etter at Carter tapte mot Ronald Reagan i presidentvalet i USA 1980, heldt Albrigt fram ved Woodrow Wilson International Center for Scholars ved Smithsonian Institution i Washington, D.C., der ho vart tildelt pengar for eit forskingsprosjekt. Ho valde å skriva om dissidentar blant journalistar i Polen, som var involvert i fagforeininga Solidaritet. Solidaritet var på denne tida i den spede byrjinga si, men var i ferd med å tiltrekkja seg internasjonal merksemd. Albrigt reiste til Polen for å halda fram forskinga si, og intervjua dissidentar i Gdańsk, Warszawa og Kraków. Då ho vende attende til Washington, erklærde hennar ektemann at han kom til å skilja seg frå ho, til fordel for ein anna kvinne.

Albright vart medlem av den akademiske leiinga ved Georgetown University i Washington, D.C., i 1982, der ho spesialiserte seg på austeuropeiske studiar. Ho leidde òg programmet til universitetet for kvinner i global politikk.

Ho var òg ein sentral rådgjevar for Det demokratiske partiet i utanrikspolitiske spørsmål, og var rådgjevar for presidentkandidatane Geraldine Ferraro i 1984 og Michael Dukakis i 1988.

Under presidentvalet i USA 1992 vann Bill Clinton, og med Det demokratiske partiet tilbake i Det kvite huset, vart Albright tilsett for å handtera overgangen til den nye administrasjonen ved National Security Council.

I januar 1993 vart ho utnemnd av Clinton som USA sin SN-ambassadør.

Albright vart i 2012 tildelt Presidentens fridomsmedalje. I 1998 vart ho innvotert i National Women's Hall of Fame.