Musikinstrument

An sik kann jeedeen Saak, de in de Laag is, Töön oder Luden to tügen, as Musikintrument bruukt warrn. In’n allgemeenen Spraakbruuk warrt mit den Begreep aver tomeist blots Reedschoppen betekent, de egens för dissen Sinn herstellt oder ümboet worrn sünd. Mitünner warrt in’n wietren Sinn ok de minschliche Stimm as Musikintrument betekent.

Musikinstrumenten gifft dat bannig vele ünnerscheedliche. Dorüm gifft dat ok männige Versöken, jem all to klassifizeeren, man bi jeed System vun Klassifikatschonen gifft dat Vör- un Nadeelen un ok mehr oder minner vele Utnahmen.

Klassifikatschoon na de Oort vun’n Toontügen

Klass’sche Indeelen

• Idiophonen („Sülvstklingers“) – De Toon kummt vun’t Klingen vun’t hele Instrument as en Klock
• Membranophonen („Fellklingers“) – De Toon warrt dör dat Swingen vun en Fell tüügt as bi de Trummel
• Chordophonen („Snerenklinger“) – De Toon warrt dör Sneren tüügt
  • Striekinstrumenten as de Vigelien
  • Togginstrumenten as de Gitarr
  • Tasteninstrumenten as dat Klaveer
• Aerophonen („Luftklingers“) – De Toon warrt dör en Luftstroom tüügt
  • Blaasinstrumenten
    • Holtblaasinstrumenten as de Fleit
    • Blickblaasinstrumenten as de Trumpeet
  • Tasten-Aerophonen as de Orgel
  • Handtoginstrumenten as dat Akkordeon
• Elektrophonen – De Toon warrt dör elektrischen Stroom tüügt
  • Elektromechaansche Musikinstrumenten as de E-Gitarr mit en elektromechaanschen Toonafnahm un analoge Signalverarbeiten vun en mechaanschen Swingvörgang
  • Elektroonsche Musikinstrumenten as dat Trautonium oder de analoge Synthesizer mit vullstännig elektroonsche Luudtügen
  • Digitale Musikinstrumenten as dat Digitalpiano oder den Reekner mit rein digitale Luudtügen as to’n Bispeel mit Help vun’t so nöömte Sampling.

Ok Mischformen sünd in dit Schema mööglich.

In dat Klassifikatschoonsschema vun Curt Sachs un Erich von Hornbostel ut dat Johr 1914 warrt de Instrumenten vergliekbor ünnerscheedt.

Physikaalsch Indeelen

Mit Anwassen vun dat Weten üm de Physik achter dat Phänomen, mit Inföhren vun „elektrische“ Instrumenten un sogor de elektroonsche Musik is dat in’t 20. Johrhunnert as nödig ansehn worrn, de Musikinstrumenten ut physikaalsche Sicht to ünnerscheeden, wat sik bi de Facklüüd vun’n Instrumentenbo jümmer mehr dörsetten deit. Hier warrt ünnerscheedt na:

• Mechaansche Musikinstrumenten, de dör de klass’sche Mechanik beschreven warrn künnt (to’n Bispeel Vigelien, Pauke, Fleit, Xylophon). Disse Oort vun Instrumenten warrt faken ok as „natürlich“ oder „akustisch“ betekent, ofschoonst ok all annern Musikinstrumenten en akustischen Andeel hebbt. Ahn akustische Bülgenutbreden weer jo keen Hören mööglich. Un ok natürlich sünd de Instrumenten nich, vunwegen dat se konstrueert un boet worrn sünd. De Musik warrt physikaalsch över Haft- oder Gliedrieven, Ströömmechanik, Masse, Fedder, Dämpen un so wieter beschreven.
• Mechaansche Musikautomaten, de jüst so as de mechaanschen Muskinstrumeten funkschoneert aver en automaatsche Speelvörrichten hebbt as dat Orchestrion oder de Pianola.
• Elektromechaansche Musikinstrumenten, de op en mechaansch-elektrische Energieümwanneln baseert (to’n Bispeel E-Gitarr, Hammondorgel). „Elektrische“ Musikinstrumenten in’n egentlichen Woortsinn gifft dat nich, vunwegen dat en Schaltung blots ut passive Boelementen as Wedderstännen, Spolen oder Kondensaters besteiht, as se to’n Bispeel in E-Gitarren insett warrt. De sünd aver nich aktiv an’t Tügen vun’n Toon bedeeligt. Dorto warrt en aktiv Element oder en Energieümwanneln bruukt.
• Elektroonsche Musikinstrumenten baseert op aktive elktroonsche Boelementen as de Vakuumröhr oder den Transister. Dat Tügen vun’t Swingen warrt hier rein elektroonsch maakt (to’n Bispeel Synthesizer, Trautonium). En wietere Entwickeln föhrt so wiet, dat dat Beschrieven vun’n Toon rein digital passeert un dat Ümwanneln in en physikaalsche Swingen eerst ganz to’n Sluss vun’t Signalverarbeiten mit Help vun en Analog-Digital-Wannler dörföhrt warrt. Dat is aver ümstreden, wat een in dissen Tosamenhang noch vun en Instrument snacken kann.

Klassifikatschoon na’t Insetten dör den Speler

Unafhangig vun de Oort un Wies woans de Toon tostannen kummt, kann een Musikinstrumenten ok na de Speeloort ünnerscheedt warrn:

• Blaasinstrumenten
• Slaginstrumenten
• Striekinstrumenten
• Tasteninstrumenten
• Togginstrumenten
• elektroonsche Instrumenten

Wenn to’n Spelen vun de Musik keen Speler bruukt warrt, warrt ok vun en Musikautomaten snackt (kiek ok bi Mechaansch Musikautomat).

Klassifikatschoon na’t Material

In Oostasien is dat begäng, Instrumenten na dat Material to ünnerscheden, worut se boet worrn sünd. Dat System vun de Acht Luden (chin. 八音 bāyīn; jap. „Hatchi-In-System“) deelt acht Materialgruppen in: Metall (Gold, Bronze, Stahl), Steen, Goorn (Sied, Wull), Bambus, Körbsfrücht, Toon, Ledder un Holt.

Annere Klassifikatschonen

• Na de geograafschen oder kulturellen Afkumst
• Na den Sinn vun’t Insetten (Kunzert-, Ööv, Kinner-, Speeltüüchinstrumenten, Harmonieinstrument, Larm-, Rhythmus- oder Effektinstrumenten)
• Na de Musikricht (to’n Bispeel klass’sche, Popmusik-, Volksmusikinstrumenten)
• Na de Tiet vun’t Tostannenkamen (t. B. Vörhistoorsch Musikinstrument)