Cerita Rakyat Malaysia

Cerita rakyat Malaysia secara tradisinya disebarkan secara lisan tanpa adanya sistem tulisan. Tradisi lisan berkembang pesat dalam kalangan orang Melayu, tetapi terus bertahan dalam kalangan Orang Asli dan pelbagai kumpulan etnik bornean di Sarawak dan Sabah. Namun begitu, cerita rakyat Malaysia berkait rapat dengan cerita rakyat Melayu klasik di rantau ini. Walaupun, cerita rakyat Melayu cenderung mempunyai latar belakang wilayah, dengan peredaran masa, dan melalui pengaruh media moden, sebahagian besar cerita rakyat Melayu serantau telah terjalin dengan cerita rakyat Malaysia yang lebih popular.

Dalam bahasa Melayu, istilah budaya rakyat digunakan untuk menggambarkan cerita rakyat. Menurut Kamus Dewan, budaya rakyat boleh diertikan sebagai cerita, adat, pakaian, tingkah laku dan lain-lain yang diwarisi oleh sesuatu masyarakat atau bangsa. Cerita rakyat Malaysia mengambil pengaruh besar daripada tradisi khas India, dengan sejumlah tokoh, lagenda, dan makhluk diadaptasi daripada tradisi pra-Islam kepulauan Melayu. Pengaruh India ini bermakna cerita rakyat Malaysia secara amnya berbeza antara wilayah dalam negara, cerita rakyat dari Malaysia barat mempunyai lebih banyak pengaruh cerita rakyat India berbanding Malaysia timur. Walau bagaimanapun, banyak bahagian cerita rakyat Melayu dan Malaysia masih mengandungi bukti masa lampau pra-Islam.

Cerita rakyat Malaysia merangkumi pelbagai bentuk seperti mitos, lagenda, dongeng, dll. Pengaruh utama terhadap cerita rakyat Malaysia ialah cerita rakyat India, Jawa dan timur tengah. Banyak epik India telah diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu sejak zaman purba termasuk epik Sanskrit Ramayana dan Mahabharata, yang menjadi asas kepada seni Wayang Kulit Malaysia. Selain itu, epik India, epik Jawa Panji juga telah mempengaruhi kesusasteraan Melayu dan memainkan peranan besar dalam memperkayakan cerita rakyat Malaysia.

Cerita rakyat Malaysia biasanya tertumpu kepada percintaan antara putera dan puteri, raja dan permaisuri, atau pahlawan dengan anak dara mereka. Sehingga hari ini, banyak istana diraja wujud di Malaysia dan membekalkan asas kepada banyak cerita rakyat. Contohnya, cerita rakyat seperti Puteri Lindungan Bulan dan Raja Bersiong sentiasa dikaitkan dengan Kesultanan Kedah, dan kisah Puteri Limau Purut telah dikaitkan dengan Kesultanan Perak. Oleh kerana sifat penghijrahan di rantau ini, beberapa cerita rakyat Malaysia yang popular mungkin juga tiba dari bahagian lain di rantau kepulauan Melayu.

Cerita rakyat

Cerita rakyat ini sering diceritakan oleh penglipur lara, yang didefinisikan oleh Kamus Dewan sebagai orang yang menghiburkan hati yang sedih dengan menceritakan cerita rakyat yang berunsur jenaka, biasanya diselang-seli dengan pantun, syair, seloka dan sebagainya. Terdapat segelintir penglipur lara yang wujud pada hari ini, selalunya petani atau penduduk kampung di luar bandar Malaysia. Bentuk pencerita yang berbeza wujud di seluruh Malaysia – Awang Batil atau Awang Belanga di Perlis; Mak Yong, Siamese Menora, Tok Selampit, Wayang Kulit Kelantan in Kelantan; Hamdolok dan Wayang Kulit Purwo Jawa di Johor; Minangkabau Randai dan Tukang Kaba di Negeri Sembilan, Jikey, Mek Mulung dan Wayang Kulit Gedek di Kedah; Bangsawan di Melaka dan Pulau Pinang.

 

Antara cerita rakyat Malaysia yang popular adalah seperti berikut:

Selain cerita rakyat Malaysia popular yang disebutkan di atas, cerita eksklusif Mak Yong dianggap sebagai bentuk cerita rakyat Melayu yang paling tulen. Beberapa yang diperoleh dari luar wilayah Melayu-Thai yang kini telah pupus di tempat lain seperti Anak Raja Gondang, cerita yang berasal dari cerita Jataka tetapi kini hampir tidak diketahui di India.

Dua belas cerita Mak Yong yang dianggap lengkap, serta asli dan cukup nilai seni ialah:

Komik rakyat

Komik rakyat Melayu, juga merupakan sebahagian daripada cerita rakyat Malaysia dan biasanya disebarkan secara lisan, walaupun selepas ditulis ia masih mengekalkan sifat lisannya.

Antara komik rakyat Melayu yang popular adalah seperti berikut:

• Abu Nawas
• Lebai Malang
• Mahasyodhak
• Mat Jenin
• Musang Berjanggut
• Pak Belalang
• Pak Kadok
• Pak Pandir
• Si Luncai

Cerita rakyat haiwan

 

Cerita rakyat haiwan Malaysia sering digunakan untuk menerangkan fenomena alam atau pengajaran moral tertentu. Haiwan dalam cerita ini biasanya mempunyai keupayaan untuk bercakap dan berfikir seperti manusia. Dalam cerita rakyat haiwan Malaysia, Kancil biasanya digambarkan sebagai watak utama dengan haiwan lain di dalam hutan sebagai watak sokongan. Dalam budaya Melayu, Kancil dipandang paling tinggi kerana kebolehannya mengatasi halangan dan menewaskan musuh walaupun penampilannya agak kecil. Kancil juga muncul dalam bentara negeri Melaka malah memainkan peranan yang amat penting, dalam lagenda penubuhan Melaka.

Antara manuskrip cerita Kancil Malaysia adalah seperti berikut:

• Hikayat Sang Kancil
• Pelanduk dengan Anak Memerang
• Hikayat Pelanduk Jenaka

Antara cerita Kancil yang popular adalah seperti berikut:

• Sang Kancil Berkawan dengan Monyet
• Sang Kancil dengan Buaya
• Sang Kancil dengan Gajah
• Sang Kancil dengan Gergasi
• Sang Kancil dengan Harimau Tua
• Sang Kancil dengan Landak
• Sang Kancil dengan Monyet
• Sang Kancil dengan Perigi Buta
• Sang Kancil dengan Tali Pinggang Hikmat
• Sang Kancil digigit Buaya
• Sang Kancil Menipu Harimau
• Sang Kancil Menolong Kerbau

Muzik rakyat

Setiap negeri di Malaysia menggunakan versi tradisi lisan yang berbeza tetapi yang paling popular adalah dalam bentuk nyanyian rakyat atau lagu rakyat . Sebagai contoh, Ghazal Melayu boleh didengari di seluruh Malaysia tetapi ia paling banyak dikaitkan dengan daerah Johor, terutamanya di Muar . Dalam Ghazal Melayu, penyair dan penyanyi menyuarakan pantun atau syair kepada muzik timur tengah dan berinspirasikan India yang dipanggil Ghazal Melayu . Bentuk nyanyian rakyat ini juga dipersembahkan di majlis perkahwinan dan perayaan kebudayaan. Di Melaka, Dondang Sayang, sebuah balada cinta Melaka, dipersembahkan oleh orang Melayu dan masyarakat Peranakan berbahasa Melayu, dengan pantun biasanya bertemakan cinta, kehidupan dan perkahwinan. Kepelbagaian genre dalam muzik rakyat Malaysia ini mencerminkan kumpulan budaya dalam masyarakat Malaysia yang terdiri dari; Melayu, Cina, India, Dayak, Kadazandusun, Bajau, Orang Asli, Melanau, Kristang, Siam dan lain-lain.

Pelbagai bentuk muzik rakyat boleh didengari di seluruh Malaysia, seperti :

– Negeri Sembilan dengan Bongai dan Tumbuk Kalang khas Minangkabau;

– Kelantan dengan Dikir Barat dan Rebana Ubi ;

– Sabah dengan Kulintangan dan Bajau Isun-Isun dan Murut Sompoton khas Kadazandusun

– Sarawak with their Bermukun, Engkromong dan Sape Orang Ulu khas Iban;

– Negeri Perak dengan Belotahnya dan Rebana khas Perak ;

– Pulau Pinang dengan Boria yang unik dan Ghazal Parti ;

– Selangor dengan Cempuling khas Jawa and Keroncong ;

– Terengganu dengan Rodat yang mendapat inspirasi khas Timur Tengah and Kertuk Ulu .

Dalam setiap bentuk nyanyian rakyat ini, mesej dan cerita diceritakan, menyampaikan kearifan tempatan dari satu generasi ke generasi yang lain dalam bentuk puisi yang mungkin termasuk satu diantara daripada ini:

• Pantun – Pantun Melayu yang biasanya terdiri daripada empat baris dalam setiap rangkap. Dua baris pertama adalah pembayang dan selebihnya mengandungi makna.
• Syair – Pantun Melayu yang lazimnya terdiri daripada empat baris dengan bunyi yang sama pada setiap akhir rangkap.
• Gurindam – pantun yang terdiri daripada dua baris yang mengandungi nasihat atau pengajaran.
• Seloka – puisi Melayu yang mengandungi pengajaran, sindiran, atau jenaka.
• Nazam – Pantun Melayu (serupa dengan syair) yang terdiri daripada dua belas baris dalam setiap rangkap.
• Sajak – Puisi Melayu Moden (berbeza dengan pantun atau syair) yang dikarang dalam bahasa yang indah untuk meluahkan fikiran, perasaan, atau pengalaman.
• Mantera - Pantun Melayu yang apabila dibaca boleh menimbulkan kuasa ghaib (menyembuhkan penyakit dan sebagainya)
• Teromba - Pantun Melayu yang mengandungi ajaran adat dan tradisi Melayu di Negeri Sembilan.

Muzik rakyat Malaysia juga telah memberi inspirasi kepada pengamal budaya Malaysia selama berabad-abad. Muzik rakyat, yang pada asalnya diiringi dengan pantun, syair atau gurindam, yang memberikan inspirasi kepada tarian dan gaya seni persembahan yang lain.

Nama-nama lagu tradisional Melayu, adalah seperti berikut:

Kewujudan kepercayaan pra-Islam dapat dikesan dalam lagu-lagu Melayu tradisional kerana banyaknya "Kualas", "Hulus", "Gunungs" dan "Seris" yang disebut dalam lirik dan tajuk. Secara geografi, banyak nama dalam pantun klasik dan nama-nama lagu adalah terutamanya di kawasan "selatan" Malaysia. Beberapa melodi ini kemudiannya telah diterima pakai ke dalam genre muzik rakyat popular lain seperti asli, inang atau joget .

Lagu rakyat

Cerita rakyat Malaysia mengandungi banyak koleksi lagu rakyat. Walau bagaimanapun, beberapa lagu rakyat ini mungkin berasal dari bahagian lain di kepulauan Melayu. Kebanyakan lagu-lagu ini adalah dalam bentuk cerita yang dianyam menjadi puisi atau rima yang mudah. Lagu rakyat ini selalunya disepadukan dengan nilai moral dan ada juga yang boleh memuatkan cerita haiwan bercakap seperti Bangau Oh Bangau dan Tanya Sama Pokok .

Antara lagu rakyat Malaysia yang popular, adalah seperti berikut:

Antara lagu rakyat serantau Malaysia yang popular, adalah seperti berikut:

Hikayat epik

 

Hikayat ialah satu bentuk kesusasteraan Melayu, yang menceritakan pengembaraan romantik pahlawan Melayu, atau kronik diraja. Kisah-kisah itu walaupun berdasarkan peristiwa sejarah, selalunya melibatkan tokoh-tokoh mitologi dalam latar yang biasanya memainkan peranan protagonis dan antagonis. Selalunya dalam epik Melayu, kanak-kanak itu akan dilahirkan dengan senjata atau makhluk ajaib. Kebanyakan hikayat ini ditulis dalam bahasa Melayu klasik menggunakan tulisan Jawi, dari sekitar abad ke-15 dan seterusnya. Antara hikayat rakyat Melayu yang popular adalah seperti berikut:

Beberapa kisah epik ini juga dipercayai sebagai peristiwa sejarah sebenar yang berlaku di kepulauan Melayu. Sebagai contoh,

• Anggun Cik Tunggal yang ditetapkan di Tiku-Pariaman
• Malim Deman – ditetapkan di Muar
• Hang Tuah – ditetapkan di Melaka
• Benua Tua – sebuah kampung yang terletak di Perak
• Lindungan Bulan – nama alternatif bagi Kedah
• Nyiur Gading – nama alternatif bagi Melaka
• Serendah Sekebun Bunga – nama alternatif untuk Kelantan

Antara watak sokongan yang popular dalam epik Melayu, adalah seperti berikut:

• Nenek Kebayan
• Si Kembang Cina
• Bujang Selamat

Epik syair

 

Syair ialah satu diantara, bentuk kesusasteraan Melayu, yang terdiri daripada pantun naratif panjang yang terdiri daripada rangkap empat kerat dengan rima hujung yang sama. Syair itu boleh berupa syair naratif, syair didaktik, syair yang digunakan untuk menyampaikan idea tentang agama atau falsafah, atau pun untuk menggambarkan sesuatu peristiwa sejarah. Syair ini banyak ditulis dalam bahasa Melayu klasik dalam format tulisan Jawi .

Antara syair rakyat Melayu popular yang berbentuk hikayat adalah seperti berikut:

Makhluk epik

Rakyat Malaysia sentiasa berminat dengan cerita hantu dan makhluk mitos. Disebabkan oleh akar animistik yang wujud dalam cerita rakyat Malaysia, hantu ini dilihat berkongsi alam kewujudan dengan manusia dan tidak selalu dianggap jahat. Walau bagaimanapun, apabila garis halus yang memisahkan sempadan kewujudan terlintasi, atau pelanggaran ruang hidup berlaku, konflik berlaku yang boleh mengakibatkan gangguan seperti harta benda. Dalam bahasa Melayu, istilah hantu digunakan untuk menggambarkan syaitan, hantu atau jin dan serupa dengan Yōkai Jepun. Cerita rakyat Melayu juga menggunakan unsur-unsur dunia Islam, yang berasal dari timur tengah dan Parsi, yang agak berbeza daripada apa yang disebut orang Melayu sekarang sebagai malaikat atau syaitan.

Antara hantu atau makhluk mitos yang popular dalam tradisi masyarakat Melayu adalah seperti berikut:

Perubatan rakyat

Malaysia ialah rumah kepada satu diantara hutan hujan tertua di dunia, kaya dengan biodiversiti dengan pelbagai jenis spesies tumbuhan. Dengan biodiversiti ini, ubat tradisional yang dipanggil ramuan diperbuat daripada bahan semula jadi, seperti akar, kulit kayu, bunga, biji, daun dan buah-buahan yang terdapat di dalam hutan, menghasilkan kesan yang menggembirakan atau menyihatkan dalam penyediaan makanan dan ubat-ubatan herba. Dalam konteks yang lebih luas, istilah ramuan boleh ditukar ganti dengan konsep "campuran". Walau bagaimanapun, ia lebih merangkumi rasa harmonisasi ramuan; perpaduan dan integrasi bahan-bahan tempatan.

Kitab Tib merupakan manuskrip perubatan yang ditulis dalam bahasa Melayu klasik ialah asas perubatan rakyat Melayu bertulis. Ia merujuk kepada semua naskhah perubatan yang lazimnya membincangkan cara merawat pelbagai penyakit menggunakan bahan daripada pokok dan tumbuhan yang dicampur dengan ramuan rempah ratus, antaranya sembelit, senggugut dan sakit sendi. Penggunaan doa juga kadangkala disertakan dalam manuskrip ini.

Penyembuhan rakyat

Selain itu, manuskrip bertulis Main Puteri, kaedah perubatan tradisional di kawasan Kelantan telah wujud sejak dahulu lagi dalam kalangan masyarakat Melayu di negeri itu. Sukar untuk membezakan antara aspek “seni persembahan” dan “upacara perubatan” dalam Main Puteri, kerana terdapat hubungan yang rapat antara kedua-dua elemen ini. Dari sudut persembahan terdapat unsur-unsur menarik dalam seni ini, menggabungkan unsur lakonan, nyanyian, tarian dan muzik; di samping gabungan unsur Islam, magis dan ritual. Tok Teri, ketua kumpulan, juga bertindak sebagai perantara untuk menghubungkan pesakit dengan Angin atau Semangat . Semasa upacara ini, Tok Teri akan bertukar watak; bersikap bengis dan garang, tua nyanyuk, muda cacat, bersuara sengau dan pelbagai lagi watak untuk menggambarkan kesakitan yang ditanggung oleh pesakit.

Pelbagai bentuk ritual penyembuhan rakyat boleh dilakukan di seluruh Malaysia, dengan sebagai berikut:
– Sabah dengan Berasik khas Bajau dan Magunatip khas Murut;

– Sarawak dengan Dakan khas Melanau dan Sugi Sakit khas Iban;

– Terengganu dengan Saba .

• budaya Malaysia
• agama rakyat Malaysia
• cerita rakyat melayu