ပညာဇောတိ၊ ကျာ်ဇၞော်ဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်

ဘဒ္ဒန္တပညာဇောတိဝွံ က္တဵုဒှ်မၞိဟ် ဇရေင်မိမၜါ နာဲချဳ၊ မိယိုက် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၅၈ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ၃ စွေက် တ္ၚဲဗြဴဗတိ အခိင်နူဂယး ၅ နာဍဳ ၂၀ မိနေတ် ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ရေဝ် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်။ နူဍောတ်သၟတ် မိမတအ် ခုတ်ကဵုလဝ်ယၟု မာံမန်ယျေဝ် (မင်းမွန်ရဲ)။ ပၞောဝ်ကဵု ကောန်ဒေအ် သီုဖအိုတ် ၆ တၠဂှ် ညးဒှ် မၞိဟ်မရနုက်ကဵု စတုတ္ထ။ သက္ကရာဇ် ၁၂၇၀ က္လိဂွံအာယုက် ၁၃ သၞာံဂှ် မိမတအ် ပအပ်ဘာ တန်မူလ ပ္ဍဲကွာန်လၟိုင်၊ မံင်ဘာပန်သၞာံ အံင်ကေတ် တန်စတုတ္ထတုဲ သက္ကရာဇ် ၁၂၇၅ အခိင်မကလိဂွံ အာယုက် ၁၇ သၞာံ မံင်ဘာလကျာ် ဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင် ကတ်ဗတောန်လိက်မန် ကေုာံ လိက်ပရိယတ် ပ္ဍဲဇရေင် ကျာ်ဇၞော် ဘဒ္ဒန္တပဏ္ဍိတတိက္ခ ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၂၇၆ က္လိဂွံအာယုက် ၁၈ သၞာံ ညးပထပိုယ် ဇရေင်ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒန္တပဏ္ဍိတတိက္ခ ပ္ဍဲဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင် လုကဴမွဲဝှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံဂှ် ဂိတုပုဟ် ၁၀ စွေက် ဂှ် အာကတ်လိက်ပရိယတ် ပ္ဍဲဘာကအ်နှာတ်ရ။

သက္ကရာဇ် ၁၂၇၈ ဂိတုဒဂိုန် ၁၄ မမံက် တ္ၚဲဗြဴဗတိ အခိင်တ္ၚဲစေင် ၁ နာဍဳ ၁၀ မိနေတ်ဂှ် ထပိုယ်ပညာဇောတိဂှ် အာစိုပ်ဒဒှ်ခမဳ ပ္ဍဲခဏ္ဍသီ ကွာန်ကအ်နှာတ်။ အစာဥပ္ပဇ္ဇျာယ်ဂှ် ဒှ်ကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တပုပ္ဖရမ္မ။ ဒကာဘာဇၞော် သေဋ္ဌဳနာဲအံက် ကေုာံ ဒကာဘာဂကောံ နာဲညိင် တအ် ဒုင်ဒကာပစ္စယာနုဂ္ဂဟ ရ။ ပ္ဍဲကဵု ဘာကအ်နှာတ်ဂှ် ပဒတဴလဝ် ဘဝထပိုယ် ၁ ဝှ်၊ ဘဝခမဳ ၅ ဝှ် သီုဖအိုတ် ၆ ဝှ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၂၈၁ ဂှ်ကျာ်ဇၞော် အံင် တန်ဍောတ် အလဵုအသဳ၊ သက္ကရာဇ် ၁၂၈၂ ဂှ် ကျာ်ဇၞော် အံင် တန်ဒေါဝ် အလဵုအသဳ။ သက္ကရာဇ် ၁၂၈၂ ဂိတုဇှ်ေ ၈ မမံက်ဂှ် ပြာပ်အာ ပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင် အရာပ်ကျဳမျေန်တိုင် (ကြည်မြင်တိုင်) ဘာဝေဠုဝန်၊ ပ္ဍဲဘာဂှ် ဂွံအခေါင်ပဒတဴ မွဲသၞာံဂှ် ကျာ်ဇၞော်မူလအစာ ဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင် ကော်တုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၈၃ ဂိတုမြေက္ကသိုလ် ၁၂ မမံက်ဂှ် က္ညစဴကၠုင် ဌာန်ဒေသမူလဇာတိဇကု ဘာတိုက်၊ ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ရ။

သက္ကရာဇ် ၁၂၉၀ ဂိတုဒဂိုန် ၁၃ မမံက်ဂှ် ဂွံဒုင်ခပတိုန် နဒဒှ် ကျာ်ဇၞော် ညးမနွံပိုန် ဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ရ။ ဘာတိုက် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဝွံ ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒန္တပဏ္ဍိတတိက္ခဂှ် ဒှ်ကျာ်ဇၞော်ကိုပ်ကၠာအိုတ်တုဲ ဘဒ္ဒန္တပညာဇောတိဂှ် ဒှ်ကျာ်ဇၞော် မရနုက်ကဵု ၜါရ။ နူသက္ကရာဇ် ၁၃၂၈ စဵုကဵုလအိတ်လမျီုဂှ် ယိုက်ဂၠေင်လဝ် နဒဒှ် အစာတၠ ဂကောံဂိုဏ်တံင်ပရင်ရ။

ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ပ္ဍဲဂကောံမင်မဲကျာ်စေတဳကေလာသ ကွာန်လၟိုင်ဂှ် ယိုက်ဂၠေင်လဝ် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌ သၞာံဗွဲမလအ်။ ကမၠောန်သြိုင်ခၞံ ရုင်သဘင်ဓဝ်သုဓမ္မာ ပ္ဍဲဇရေင် ကျာ်စေတဳကေလာသဂှ် ပ္တိတ်လဝ်ဒြဟတ် ရေင်တၠုင်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကမၠောန် ဒက်ပ္တန် ကျာ်စေတဳ ဗၟံက်ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ် နဒဒှ် သကိုပ်သက။ ကျာ်ကအ်စိင် မနွံခြာၜိုတ် မွဲတိုင် နူကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ်လေဝ် ကျာ်ဇၞော် ဒက်ပ္တန်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင် မဒှ်ဒၟံင် ဥက္ကဋ္ဌဂှ် ကျာ်ပိစှ်ောမွဲဇံင်ဂှ် က္လေင်လဟဵုပတိုန်တၟိ။ ကျာ်ပါင်ကၠောန်၊ ကျာ်တၟအ်ဗု မဒှ်ကျာ်တြေံတြဟ် မနွံဇမ္ၚောဲၜိုတ် ပန်တိုန် နူကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ် သြဝါဒါစရိယဂှ် ကေတ်တာလျိုင်တုဲ က္လေင်လဟဵုပတိုန်လဝ်။ ကျာ်ဒေါဝ်သာသနာ ဍုင်မတ်မလီု ဂကောံခမဳဂှ်လေဝ် ယိုက်ဂၠေင်လဝ် သၞာံဗွဲမလအ်။

ဂၠံင် နူကွာန်တၟအ်ကၞေင် သွက်ဂွံကၠောအ်အာ ကွာန်လၟိုင်ဂှ် သ္ပသကိုပ်သကတုဲ ကၠောန်ကၠုင်၊ ဂၠံင် နူကွာန်တၟအ်ကၞေင် ကၠောအ်အာကဵု ကွာန်တၟိဂှ် ပံက်စၠောအ်တုဲ ကၠောန်ကၠုင်၊ တၞဟ်နညးဍုင်ကွာန်တအ် က္လိဂွံ ဍာ်သွုင် ဍာ်လွပ် ပ္ဍဲအခိင်ကညင်တုဲ ပံက်ဗဒှ် ဍာ်ပလိုင်၊ ဍာ်ကၟာဂမၠိုင်၊ ဒဒန်အကြာကွာန်ကီု ဒဒန် သွက်ဂွံအာ ကွာန်လၟိုင်ကီု ဒက်ကမ္မတဳကၠောန်ဒဒန်တုဲ အာဂတပၠတရဴတုဲကၠောန်ကၠုင်လဝ်ရ။

လက်ထက်သကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဥူနုဂှ် ကျာ်ဇၞော်ဂွံဒုင်ဗဂိန် တဆိပ်တြာ သမ္မုတိသြဝါဒါစရိယ။

1. ဘဒ္ဒန္တပုပ္ဖရမ္မ ကျာ်ဇၞော် ဘာတိုက်ပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ကအ်နှာတ် (မန်)၊
2. ဘဒ္ဒန္တစန္ဒိမာ ကျာ်ဇၞော်ဘာဂြိုပ် ဖအံက် (မန်)၊
3. အစာလိက်ဘာဝေဠုဝန် ဍုင်လ္ဂုင် (ဗၟာ)
4. ဘဒ္ဒန္တညာဏ ဘာပရိယတ္တိ ကအ်နှာတ် (မန်)
5. ဘဒ္ဒန္တပုပ္ဖ ဘာပရိယတ္တိ ကအ်နှာတ် (မန်)

သက္ကရာဇ် ၁၂၈၁ အံင် တန်ဍောတ် အလဵုအသဳ၊ သက္ကရာဇ် ၁၂၈၂ ဂှ် အံင် တန်ဒေါဝ် အလဵုအသဳ၊

ဘဒ္ဒန္တပညာဇောတိဝွံ ဖျေဟ်ဗတောန်ကၠုင် လိက်ပရိယတ် သၞာံဗွဲမဂၠိုင်ရ။

သက္ကရာဇ် ၁၃၅၂ ဂိတုဝှ် ၁၄ မမံက် (၁၉၉၀ အံက်တဝ်ဗါ ၂) တ္ၚဲအင္ၚာ အခိင်သဝ်တ္ၚဲ ၃ နာဍဳ ၃၀ မိနေတ်ဂှ် က္လိဂွံအာယုက် ၉၄ ဝှ် ၇၅ အာစိုပ်ဓဝ်အနိစ္စ စုတိစဴအာသွဝ် ပ္ဍဲဘာတိုက်၊ ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၅၂ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ၁၂ မမံက်ဂှ် ကၠောန်သဘင်အန္တိမအဂ္ဂိဇျာပနဖျဴသွဝ် ကျာ်ဇၞော်ရ။

1. ပြကိုဟ်ပရမတ္ထသံခိပ်
2. ပြကိုဟ်ဝင်ကျာ်ကေလာသ၊ ကွာန်လၟိုင်
3. ပြကိုဟ်သဇိုင်လောကုတ္တဵု

ဘဒ္ဒန္တဓမ္မဓဇ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိကထာ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘာတိုက်ပရိယတ္တိ ကွာန်တၟံကၞေင်။