Старословенска азбука, црковнословенско писмо или поретко климентовица (Климєнтовица) или стара кирилица — писмо создадено за време на IX век за пишување на старословенскиот јазик.
Азбуката била заснована на грчкото писмо и со тоа се заменила првата словенска азбука — глаголицата.
Старословенска азбука | |
---|---|
Тип | |
Период | од ~ 893 г. |
Правец на пишување | од лево кон десно |
Јазици | старословенски, црковнословенски, стари варијанти на многу словенски јазици, вклуч. македонскиот |
Сродни писма | |
Матични системи | |
Сродни системи | латиница коптска ерменска |
ISO 15924 | |
ISO 15924 | Cyrs, 221 , Cyrillic (Old Church Slavonic variant) |
Уникод | |
Уникоден опсег | U+0400 to U+04FF U+0500 to U+052F U+2DE0 to U+2DFF U+A640 to U+A69F |
Старословенската азбука била создадена во крајот на IX век. Една од теориите е дека таа била создадена во Преславската книжевна школа во Првото Бугарско Царство, најверојатно во 893-тата година на Црковно-народен собор, на кој биле присутни и дел од учениците на браќата Кирил и Методиј. Оваа азбука подоцна во историјата започнала да се нарекува како „кирилица“, во чест на Св. Кирил, мисионер кој заедно со својот брат, Методиј ја измислиле глаголицата - првата словенска азбука. Кирилицата во добар дел е заснована на грчкото писмо, но можат да се забележат и некои латински или хебрејски влијанија. Како официјално писмо, новата азбука прво ја прифатило Бугарското Царство, кога речиси истовремено монахот Црноризец Храбар го напишал трактатот За буквите, во кој детално се разработува оправданоста за постоење на посебно словенско писмо и во кој се брани словенската писменост. Ова се случило за време на владеењето на Симеон Велики, кој бил под силно византиско културно влијание. Самиот тој завршил Магнаурската школа во Цариград и бил дури нарекуван полугрк.
Македонската наука смета дека донесените одлуки на Преславскиот собор во 893 година и замената на глаголицата со писмо поблиску до грчкото, биле причината несогласните Климент и Наум да се повлечат од Преслав во тогашната покраина Кутмичевица, во денешна Република Македонија. Тука тие почнале да градат нов духовен и книжевен центар преку Охридската книжевна школа, а Климент ја обновил Брегалничката епископија. Како епископ тука тој го поставил својот кирилометодиев соученик Константин Преславски — повлекувајќи го исто од Преслав. Во Бугарија се смета дека овие настани се случили со согласието на релевантните црковни и државни органи.
За време на следните векови, кирилицата се адаптирала на промените во говорниот јазик, развила регионални варијации за задоволување на локалните потреби и била предмет на академски реформи и политички декрети. Варијации на кирилицата се употребуваат како писма кај јазиците ширум источна Европа и Азија.
Буква | Уникод | Изворно име | Име (трансл.) | Име (МФА) | Предавање на македонски | МФА |
---|---|---|---|---|---|---|
А а | азъ | azǔ | [aʒʌ] | а | [a] | |
Б б | боукы | buky | [buki] | б | [b] | |
В в | вѣдѣ | vědě | [vɛdi] | в | [v] | |
Г г | глаголи | glagoli | [glagoli] | г | [g] | |
Д д | добро | dobro | [dobro] | д | [d] | |
Є є | єсть | estǐ | [iɛstɪ] | е | [ɛ] | |
Ж ж | живѣтє | živěte | [ʒivɛtɛ], [ʒivjɛtɛ] | ж | [ʒ] | |
Ѕ ѕ | ѕѣло | dzělo | [ʣɛlo], [ʣjɛlo] | ѕ | [dz], [z] | |
З з | земля | zeml’ja | [zemlja] | з | [z] | |
И и | ижє | iže | [iʒɛ] | и | [i] | |
І і / Ї ї | и/ижеи | i | [i] | и | [i] | |
К к | како | kako | [kako] | к | [k] | |
Л л | людиѥ | ljudije | [ljudijɛ] | л | [l] | |
М м | мыслитє | mūslite | [muslitɛ] | м | [m] | |
Н н | нашь | našǐ | [naʃɪ] | н | [n] | |
О о | онъ | onǔ | [onʌ] | о | [o] | |
П п | покои | pokoi | [pokoj] | п | [p] | |
Р р | рьци | rǐci | [rɪʦi] | р | [r] | |
С с | слово | slovo | [slovo] | с | [s] | |
Т т | тврьдо | tvrǐdo | [tvrɪdo], [tfrɪdo] | т | [t] | |
Ѹ ѹ | оукъ | ukǔ | [ukʌ] | у | [u] | |
Ф ф | фрьтъ | frǐtǔ | [frɪtʌ] | ф | [f] | |
Х х | хѣръ | xěrǔ | [xɛrʌ]? [xjɛrʌ]? | х | [x] | |
Ѡ ѡ | отъ | otǔ | [otʌ] | о | [oː] | |
Ц ц | ци | ci | [ʦi] | ц | [ʦ] | |
Ч ч | чрьвь | červ | [ʧrɪvɪ] | ч | [ʧ] | |
Ш ш | ша | ša | [ʃa] | ш | [ʃ] | |
Щ щ | шта | šta | [ʃta] | шт, шч | [ʃt], [ʃʧ] | |
Ъ ъ | ѥръ | jerǔ | [jɛrʌ] | ' | [ʌ] | |
Ы ы | ѥры | jerū | [jɛry] | ' + и | [y] | |
Ь ь | ѥрь | jerǐ | [jɛrɪ] | ии | [ɪ] | |
Ѣ ѣ | ять | jatǐ | [jatɪ] | је | [jɛ] | |
Ю ю | ю | ju | [ju] | ју | [iu] | |
Я я | я | ja | [ja] | jа | [ja] | |
Ѧ ѧ | ѧсъ | ęsǔ | [ɛ̃s] | е назално | [ɛ̃] | |
Ѩ ѩ | ѩсъ | jęsǔ | [jɛ̃s] | ј + е назално | [jɛ̃] | |
Ѫ ѫ | ѫсъ | ǫsǔ | [ɔ̃s] | о назално | [ɔ̃] | |
Ѭ ѭ | ѭсъ | jǫsǔ | [jɔ̃s] | ј + о назално | [jɔ̃] | |
Ѯ ѯ | кси | ksi | [k͡si] | кс | [k͡s] | |
Ѱ ѱ | пси | psi | [p͡si] | пс | [p͡s] | |
Ѳ ѳ | фита | fita | [fita] | меѓу т и ф (англ. „th“) | [t], [θ], [f] | |
Ѵ ѵ | ѵжица | ižica | [iʒiʦa] | и или в | [ɪ], [y] | |
Ѥ ѥ | ѥ | jeː | [jɛ] | ие | [iɛ] | |
Ћ ћ | дєрвь | đerv, djerv | [ʤɛrv], [djɛrv] | ѓ, џ | [ʤ], [dj] | |
Ѿ ѿ | oтъ | otǔ | [otʌ] | от | [ot] | |
Ҁ ҁ | коппа | kopa | [kopa] | копа | ||
Секоја буква имала и нумеричка вредност. Врз низа зборови се ставало т.н. титло кое укажувало на фактот дека тие букви треба да се сметаат за броеви.Видете кирилични броеви, Титло.
Неколку дијакритики, преземени од политонската грчка ортографија, исто така се употребувале (овие може да не се прикажуваат правилно кај секој интернет пребарувач; тие треба да бидат директно над буквцата, а не горе надесно)
Интерпункциски знаци:
This article uses material from the Wikipedia Македонски article Старословенска азбука, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Содржината е достапна под CC BY-SA 4.0 освен ако не е поинаку наведено. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Македонски (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.