Србиново: село во Општина Гостивар

Србиново
Воздушен поглед на селото Србиново
Србиново Местоположба на Србиново во Македонија Србиново на карта
Координати 41°42′20″N 20°57′37″E / 41.70556° СГШ; 20.96028° ИГД / 41.70556; 20.96028
Регион	Полошки
Општина	Гостивар
Област	Горен Полог
Население	317 жит. (поп. 2021)
Пошт. бр.	1239
Повик. бр.	042
Шифра на КО	07074
Надм. вис.	670 м
Србиново на општинската карта Атарот на Србиново во рамките на општината
Србиново на Ризницата

До 2004 година, селото претставувало административно седиште на поранешната истоимена општина, а служи како главно село за останатите планински села.

Името на селото се поврзува со машкото лично име Србин. Дијалектно селото се сретнува и како Србиноо.

 

Селото се наоѓа во јужниот дел на територијата на Општина Гостивар, чиј атар се допира со подрачјето на Општина Кичево. Селото е ридско, сместено на надморска височина од 670 метри. Од градот Гостивар, селото е оддалечено 18 километри.

Селото се наоѓа во подножјето на планината Буковиќ, во тесната долина на Србиновска Река. Во минатото, водата за пиење се добивала од чешмите кои се наоѓале по селските маала. Имињата на чешмите биле Прој Ките, Шпо, Крој Рамас, Гура и Крој Бала. Во селото до 1947 година постоеле и два бунари, длабоки околу 8 метри, а надвор од селото се наоѓала и чешмата Буаза.

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Брењово, Ливада Катундит, Забел Зенели, Гури Бард, Мелена, Фјериште, Запоќе, Длого Ливад, Петре Шума, Мочила, Самоков, Фтасена и Ове Ол.

Србиново е селска населба од збиен тип. Поделена е на маала, кои се сместено во насока југозапад-североисток. Почнувајќи од југозапад маалата се Кита, Туше Поштр, Туше Епр, Диша и Бала. Имињата на маалата доаѓаат по родовите кои ги основале.

Помеѓу Србиново и Куново се наоѓало некогашното село Бркињово, кое било македонско село. Некои родови од Бркињово заминале во Куново, додека други во Србиново. По името на најстариот доселеник кој дошол од Бркињово, селото Србиново го добило своето име. Денес, во Србиново нема зачувани родови на Македонци. За дел од нив се мисли дека преминале на ислам и дека биле албанизирани.

Селото некогаш било населено со православни македонски родови, што се заклучува по името на селото, по некои топоними и по остатоците на црковен храм. За храмот некои веруваат дека бил и манастир, кој се наоѓал во југоисточниот дел на селото, во денешното маало Диша. Во близина на храмот била подигната чешмата Гура. Некои Македонци од околните села Железна Река и Куново велеле дека едно маало во Србиново населено со православно македонско население се нарекувало Дејаново Маало. За местото на храмот и за постоењето на словенското население, говореле и самите селски Албанци.

Северозападно од Србиново, на оддалеченост од околу 3 километри, се наоѓа месноста Самоков, каде Роми топеле железна руда. Рудата ја добивале од соседното Железна Река. До Самоков била ископана една бразда од изворот Гури Шпелит, со што била обезбедена вода. На местото, рудата првин се испирала со вода, а потоа се топела загревајќи ја со дрвен ќумур. Поради ова, шумите околу месноста се многу уништени.

Вкупно 15 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.

Атарот на селото е зафаќа простор од 17,8 км², при што преовладуваат шумите со површина од 1.141 хектар, на пасиштата отпаѓаат 461 хектар, а на обработливото земјиште 157 хектари.

Врз основа на составот на атарот селото Србиново има мешовита земјоделска функција. Во селото работат услужни објекти.

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Србиново живееле 440 жители, сите Албанци муслимани.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 650 Албанци.

Селото е големо, коешто во 1961 година броело 897 жители, од кои 878 биле Албанци, а 16 жители Македонци. Во 1994 година, бројот се зголемил на 983 жители, албанско население.

Пописот од 1991 година не бил воопшто одржан во селото Србиново, бидејќи целото негово население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, за селото нема податоци.

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото имало 1.039 жители, сите Албанци.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 317 жители, од кои 270 Албанци и 47 лица без податоци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Родови

Србиново е албанско село, во кое живеат доселени Албанци и малку исламизирани и албанизирани Македонци. Целото население говори на албански јазик. Кон крајот на XVIII век во селото дошле три муслиманско-албански семејства, а останатите семејства дошле подоцна. Доселувањето на Албанците во Србиното го помогнал Мемет-паша од Тетово.

Според истражувањата од 1947 година, родови во селото:

• Родови во маалото Кита: Алије или Китовци (10 к.), доселени се од околината на Булчиза во северна Албанија. Тие се најстар албански род во селото. Потекнуваат од предокот Алија, како што кажал Емин (жив, 45 години во 1947 година)-Бафтијар-Алија-Мифта-Авдил-Алија. Тој имал двајца браќа Фазлија и Ферат. Од нив потекнуваат родовите Фаслије (10 к.) и Ферате (4 к.). По народната традиција, порано во маалото живееле некои православни македонски родови и поради нив маалото се нарекувало Китановци.
• Родови во маалото Туше Поштр: Иса Туше (13 к.), доселени се од околината на Булчиза. Имаат роднини во селото Трново (Тушевци), со кои биле роднини во Булчиза. Од Булчиза се доселиле тројца браќа, Исо, Идо и Али. Родот потекнува од првиот брат, додека од другиот брат потекнува родот Бандре (или Вандре), а од третиот брат не е зачувано потомството. Големиот род Тушевци во Лопушник (денес дел од Беловиште) е гранка на овој род.
• Родови во маалото Туше Епр: Шанделе (8 к.), исто потекло како родот Иса Туше; Измете (14 к.), доселени се од околината на Тирана во Албанија. Предците на родот дошле на почетокот на XIX век, како што кажува Неџиб (жив, 44 години во 1947 година)-Јакуш-Ферат-Бешир-Цен, еден од нивните први доселеници.
• Родови во маалото Диша: Диша (11 к.), тие се најверојатно староседелци во селото и се претпоставува дека можеби потекнуваат од поранешните православни Македонци; Гура (9 к.), доселени се од местото Гури во Љусна, северна Албанија. Во близина на нивните куќи се наоѓа црквиште, имаат роднини во Чегране; Тока (4 к.), доселени се од околината на Булчиза во северна Албанија. Дошле двајца браќа, а тука дошле преку Кичевија во првата половина на XIX век.
• Родови во маалото Бала: Бала (14 к.), доселени од Булчиза и се еден од најстарите родови во селото. Од нивното семејство, две семејства се отселиле во Гостивар; Жупање или Асане (5 к.), исто потекло како и претходниот род. Имаат роднини во селото Чегране.

• Основно училиште „Ѓон Бузуку“, централно основно училиште
• Поранешна општинска зграда
• Пошта (1239)
• Амбуланта

Во минатото селото претставувало седиште на неколкуте околни планински села, па поради тоа во него имало месен народен одбор, полициска станица и болница.

•  
  Основното училиште
•  
  Поранешната општинска зграда
•  
  Поштата

Кон крајот на XIX век, Србиново било село во Гостиварската нахија на Тетовската каза на Отоманското Царство.

Селото се наоѓа во рамките на Општина Гостивар, која била значително проширена со територијалната поделба на Македонија во 2004 година. Претходно селото било административно седиште на поранешната помала Општина Србиново.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Гостивар.

Во периодот 1952-1955, селото било административно седиште на Општина Србиново, во која покрај Србиново се наоѓале Железна Река, Куново, Падалиште, Страјане, Трново и Ќафа. Во периодот 1950-1952 година, селото се наоѓало во тогашната општина Србиново во која влегувале селата Србиново, Страјане и Трново.

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 0521 и 0521/1 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.

На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачка места биле запишани вкупно 1.165 гласачи. На локалните избори во 2021 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.183 гласачи.

Археолошки наоѓалишта

• Анови — средновековна црква и некропола;
• Баловско Маало — доцноантичка некропола;
• Ѕвездино Кале — утврдена населба од римско и доцноантичко време;
• Самоков — средновековна рударска населба; и
• Црква — средновековна црква и некропола.

Џамии

• Џамија — главна селска џамија

Споменици

• Споменик на НОБ
• Споменик посветен на изградбата на џамијата

Мостови

• Србиновски мост — највисок железнички вијадукт во Македонија

Реки

• Србиновска Река — река низ селото, притока на Лакавица

•  
  Селската џамија
•  
  Србиновска Река низ селото
•  
  Споменикот посветен на изградбата на џамијата

•  
  Пругата Гостивар-Кичево и локалниот пат за селото Падалиште
•  
  Железнички тунел кај селото
•  
  Србиновски мост, највисок железнички вијадукт во Македонија
•  
  Селските гробишта