Avoltöi: Nómme comùn de çèrte spêce de öxelli

Avoltöio: nómme comùn de öxelli da rapìnn-a diùrni che se nùtran de bestie mòrte e de spésso de carcàsse de gròsci animæ, són de fæto di spasìn naturali, no én öxelli scinpàtici, ma fàn 'n'inportànte servìçio a l'ecoscistêma e évitan o propagâ de moutîe.

Sti öxelli chi fan parte da famiggia di Accipitridae.

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte
Grifón euraziàtico

Caraterìstica a l'é a testa piâ, nûa sénsa ciùmme, còllo covèrto de péi, gatìn dûo ò de râre ciumétte rédene, che ghe perméttan de mantegnî a testa polîa méntre o se nùtre. Són öxelli de gréndi dimenscioìn, becco gròsso a lensìn, sanpe robùste sôvia a cäsòtti, ónge gròsse ma no a granfia, ghe sérvan sôlo pe caminâ pe tæra, âe larghe, côe ariondæ ò a triangolo con 12 ò 14 timonêe.

Àn in xeuo poténte ma lento; co-e larghe âe destéize gìan in çèrcio senpre ciù in érto, fin a grande altessa, pöi velézan in çèrca de carcasse ò di "carnâi" (i scarti di maxelli) predispòsti senpre in pòsti diversci.

Difuxón: én presenti in tùtti i continenti, levòu l'Òustràlia, i Pöli, Îzoe picìnn-e e in gran parte de l'Óceània. Gh'é 23 spêce de avoltöi.

Avoltöi do Vêgio Móndo

Vìvan in Àfrica, Àzia, Eoröpa. Çércan a vìsta da grendi altesse. Conpréndan 9 Géneri e 16 Spêce:

Sóttafamiggia - Gypinae   (Blyth, 1851 )   

     . Génere   Aegypius   (Savigny, 1809 )

                               . Aegipyus monacus    ( Linnaeus, 1766 )

       . Génere   Gyps  ( Savigny,  1809 )

                              .  Gyps   fulvus      (Hablizi,  1783 )

                              .  Gyps   bengalensis     (J.F. Gmelin,  1788 )

                              .  Gyps   coprotheres     (J.R, Forster,  1798 )

                              .  Gips    indicus             (Scopoli,   1786 )  G   

                              .  Gyps   tenuirostris      (G. R. Geay,  1844 )

                              .  Gyps   rueppelli         (A. E. Brehm, 1852 )

                              .  Gyps   africanus         (Salvadori,   1865  )

                              .  Gyps   himalayensis   (Hume,   1869)             

       .  Génere  Necrosyrtes  ( Gloger,  1841 )

                              .  Necrosyrtes monacus (Temminck, 1823 )

      .  Génere  Sarcogyps  (Lesson,  1842 )

                              .  Sarcogyps calvus  (Scopoli,  1786 )

      .  Génere  Torgos (Kaup, 1828 )

                              .  Torgos tracheliotus (J.R.Forster,  1791 )

     .  Génere  Trigonoceps  Lesson,  1842 )

                              .  Trigonoceps occipitalis (Burchell,  1824 )

.  Sóttafamiggia - Gypaetinae  (Bonaparte,  1831 )

       .  Génere  Gypaetus  (Storr, 1784 )

                               .  Gypaetus  barbatus  (Linnaeus, 1758 )

     .   Génere  Neophron  (Savignt, 1809 )

                               .  Néophton  percnopterus  (Linnaeus,  1758 )

     .   Génere  Gypohierax  (Ruppell,  1836 )

                               .  Gypohierax  angolensis (J.F. Gmelin, 1788)

Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus)

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus)

Avoltöio Barbûo (Gypaetus barbatus Linnaeus 1758; In Italiàn Gipeto e Avvoltoio degli Agnelli). O l'é 'n' öxello da rapìnn-a da Famiggia  Accipitridae, unica spêce do genere Gypaetus (Storr 1784). Con 'na longhéssa de 120 cìtti, 'n' avertûa alâre de 280 cìtti e 7 chìlli de peizo, o l'é l'avoltöio ciù gròsso tra quelli che nidifican in Eoröpa.

Descriçión

O se distìngoe da-i âtri avoltöi pe-e âe ciù lónghe e streite, côa a cùnio, dîta anche a diamante, timonêe lónghe 40 cìtti. In xêuo o l'à 'na sagoma ciù scimile a 'n grande farco, ciufìto che a 'n avoltöio, anche pò-u mòddo de xoâ. Legêro e elegante, o xêua con virate e a pìcco inta poxiçión a "Santo Spirito": xêuo batûo sensa mesciâse. Pe ste carateristiche o l'é conscideròu intermêzo tra 'n'aquila e 'n'avoltöio, a conferma do nómme ascì: da-o Grêgo "Gyps" avoltöio e "Aetos" aquila.

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
In xêuo

A Testa a l´é de cô gianco, in ciùffo de penne setóze de cô neigro o va da-o becco a l'êuggio, e-o végne zu fin sôtta a-o becco a formâ 'na spêce de barba - de chi o nómme. I éuggi én de cô giano çerciæ de rósso; dòrso, âe e côa de cô grixo-scûo quæxi neigro con sôtî rigatûe gianchinastre. O resto do còrpo o tîa a-o rósso: a raxon de sto cô chi a l´é i bagni che fan inte ægoe rìcche de færo.

Alimentaçión

O l'è l'ùrtimo spasìn, o se nûtre de òsse sporpoæ lasciæ da-i atri, e no résta ciù nìnte, nisciunn-a traccia manco de carcasse; o no l'à de goscio e o peu colâ e ciù cùrte 20-30 cìtti, e ciù gròsse o-e pìggia co-e granfie, no goæi poténti, o e làscia càzze da l'âto in scê prie pe menisâle e poéile colâ. Da chi vegne ben ben di nómmi forèsti de l´öxello: Catalan Trencalòs, spagnòllo Quebrantahuesos, portoghéize Quebra-ossos.

Habitat e Distribuçión

Tipicaménte stançiâle, o vive in scê cadenn-e montagnôze de l'Eoröpa Meridionâle, do Nòrd Àfrica e a Sùd do Sahara, in Àzia fìn a-o Tibet e l'Himalaya. Estìnto inte Arpi da iniçio 900 e òua reintrodûto con exito poxitivo: cóbie e neui nasciûi tra o parco do Stelvio e o parco de Arpi Marittime e o Mónte Argentera confinànti co-o parco Mercantour.

Riproduçión

Nidifican in derûi inacescibili tra Zenâ e Frevâ; fan dôe êuve distançiæ 4-5 giórni, côvæ 55-60 giórni, che sccioìscian in primavéia, quande a néie a deslengoa, e végne a-a vìsta e carcasse de bestie mòrte in invèrno (carne fresca da dâ a-o picìn pe 7-8 giórni. Ne nasce doî, ma o primmo o fa moî de famme o segóndo, éntro 24-26 ôe, - pratica dîta "cainismo", tipica de aquile ascì.

Avoltöi: Avoltöi do Vêgio Móndo, Nòtte 
Ina òstaia a Barcelonn-a, Catalogna

Nòtte

Tags:

Avoltöi do Vêgio MóndoAvoltöi NòtteAvoltöiAccipitridaeAves

🔥 Trending searches on Wiki Lìgure:

WikipediaColsaBerlinI manézzi pe maiâ 'na fìggiaRattoLengua amaricaÇeriana193Prinçipato de SeborcaLassioCòsta d'AvòïoThomas Alva EdisonDialèto spezin190023 dexénbreCarles PuigdemontLèngoa ingleiseLengua cecaLèngoa ligure antigaSòciologiaAb Urbe conditaSanta ÇittaUcrainn-a18532004ZenaArte19138219341279RuandaStâti do móndoDussaigaMacaoCaligola1945GerusalemmeFermioBaghdadVenessiaInternet1946PagiassoRepubbrica Socialista Sovietica da LituaniaOçeania9 marsoFederigo II do Sacro Impeo RomanÀnnoFixiologiaNepal2000Libano4 lûggioV secoloContrasto co-ina dònna zeneizeFelix MendelssohnCologno al SerioPagina prinçipâWorldCatPusöBibliografîa da léngoa lìgureMichele da CuneoCuorgnèIranAvesBelfast🡆 More