Zètmael

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Zètmael, zatmael, stark of sterk (molecuul: (C₆H₁₀O₅)_n) is 'ne vergaoringsnaom veure kómplekse polymere van glucoos en kaolhydrate die inne netuur denen es voorrezerf veur plantje.

De naam zètmael vindj zienen oearsprónk in 't percès worin óngeraffineerdje zètmaelmilk in slempgäöt wuuertj oetgewassen en óntwaterdj. 't Óntwaterdj mael blief es zètmael inne slempgäöt achter en wuuertj daonao handjmaesig oetgestaoke. d'n Angere naam, stark, is verwantj aan 't Duutsj Stärke en 't Ingels starch. Deze naam sleitj op ein vanne aadste toepassinge van 't zètmael: 't stieve (of sterke) van dook.

Inne aeteswaarindustrie wuuertj zètmael ónger anger gebroek es e bindjmiddel in aeteswaar. Veurbiljer hievan zeen: sóp, sauze, pudding, noedels, borrelnuuetjes en dróp. Es zeutstof wuuertj 't derivaat glucoossjroeap toegepas in limmenaad, slók, ies en zo wiejer.

Technische toepassinge zeen beveurbeildj liem (behangling en 't verlieme van golfkartón), stiefsel veur taofellinne en wasgood en bindjmiddel veur celluloosvezelssuspensie inne pepierbereijing. Zètmael wuuertj ouch gebroek es pepierhölpstof veure oppervlakdjebehanjeling (sterken en coate) van pepier. Inne tèkstielindustrie wuuertj 't gebroek veur 't versterke van gares veur 't weven es drökverdieker veur pigmenten in 't drökpercès. Daonaeve is nag e väölvaad aan anger toepassinge, wie petfood, veur aoljebaoringe, desintegratiemiddel in farmaceutische toepassinge en zo wiejer.

Bie jodometrie, 'n titratietechniek, wuuertj 't gebroek es indicator veur di-jood, womit 't e deepblaw kómpleks vörmp. De titratie wuuertj ummer oetgeveurdj op zón meneer det veur 't equivalentiepuntj 'n blaw kluuer (jood mit zètmael) aanwaezig is; nao 't equivalentiepuntj is de oplossing kluuerloeas. 't Verzwinje vanne litste späör van 't blaw-gekluuerdje kómpleks guuef 't ènjpuntj vanne titratie aan.