Словак чӀал (чпин тӀвар: slovenčina, slovenský jazyk) — словакрин чӀал я.
Славъян чӀаларин рагъакӀидайпатан агъакӀватӀалдик акатзавайди я. Виридалайни мукьва тирди — чех чӀал я. Словакияда кьилди сад тир гьукуматдин ва ЕврогалкӀдин официал тирбурукай са чӀал я.
Словак чӀал | |
Вичин тӀвар: | slovenčina, slovenský jazyk |
---|---|
Уьлквеяр: | |
Официал статус: | |
Рахазвайбурун кьадар: | 6 млн касдилай пара |
Рейтинг: | 104 |
Классификация | |
Категория: | Евразиядин чӀалар |
| |
Кхьинар: | латин алфавит (словак кхьинар) |
ЧӀаларин кодар | |
ГОСТ 7.75–97: | сло 605 |
ISO 639-1: | sk |
ISO 639-2: | slk/slo |
ISO 639-3: | slk |
Официал делилрив кьурвал, дуьньяда словак чӀалал рахадайбурун кьадар 6 миллион касдилай пара авайди я. Абурукай 4,72 млн касди кьван, гьукуматдин вири агьалийрикай 86 % кьван яз, Словакияда уьмуьр гьалзавайди я. 2001-лагьай йисан делилриз килигайвал, пата 2,016 млн словак чӀалал рахадайди уьмуьр гьалзавайди я.
Гьукумат | Посольстводин делилрив кьурвал | 2001 йисан официал делилрив кьурвал |
---|---|---|
Америкадин Садхьанвай Штатар | 1200000 | 821325 |
Чехия | 350000 | 183749 |
Венгрия | 110 000 | 17 693 (къ.1) |
Канада | 100000 | 50860 |
Сербия | 60000 | 59021 (къ.2) |
Польша | 47000 | 2000 (къ.3) |
Румыния | 18000 | 17199 |
Украина | 17000 | 6397 (къ.4) |
Австрия | 10 234 | 10 234 |
Хорватия | 5000 | 4712 |
Къейдер:
1. Словак чӀал чируникай 68852 касди лагьана
2. КьетӀендаказ Воеводинада
3. Юкьван гьисабдай комиссияди и кьадардиз акси тир Словак ассоциациядин арза кьабулна
4. КьетӀендаказ Подкарпатыдин Русьда
Вичиз мукьва тирбурукай словак чӀал агъадик ганвай кьетӀенвилери чара ийизавайди я:
Адетдалди словак чӀал пуд рахунрин кӀватӀалдиз чара ийизва:
Тарих девирриз чара авун:
V-VI-лагьай вишйисара гилан Словакиядин чилерал славъян тайифайяр ацукьна. Гьа чӀавуз садлагьайславян чӀалан фонетикадин чаравал жез гатӀумна.
863-лагьай йисал кьван админстрациядинни диндин хилера официал чӀал яз латин чӀал тир. Адалай кьулухъ адан чка цӀуруклисадин славян чӀала кьуна, гьакӀни «глаголица» кӀвалахариз гатӀумна. ГьакӀ ятӀани, латин кхьинар къушабадаказ кӀвалахарзавайди тир.
885-лагьай йисуз Рим Папади ЧӀехи Моравияда цӀуруклисадинни словак чӀалан кӀвалахарун къадагъа авуна. И вакъиадиз латин чӀалан цӀийи хъухьунин мас гана кӀанда, вучиз лагьайтӀа латин чӀал мад администрациядинни диндин официал чӀал яз хъхьана.
Мадъярри ЧӀехи Моравия чукӀурунин кьулухъ X-лагьай вишйисуз словак чӀалан кӀалубда гьатун са шумуд славъян нугъатрин таъсирдик авайди тир. Гилан Словакиядин чилерал администрациядин чхелда латинни словак чӀалар кӀвалахардай чӀавуз, диндин чхелда чех диндин къуллугъухъанрин куьмекралди чех чӀал чкӀиз гатӀумна.
Са чӀавара кхьидайла словакри латинни чех чӀалар сад хьиз кӀвалахарзавайди тир. ГьакӀни гьикӀ хьайитӀани гьар йикъан уьмуьрда словак чӀал физ авайди тир.
Чеб словак чӀалал авур кхьинар XV—XVI вишйисариз талукь я, гьакӀни гьадалайни вилик словак чӀалан кьетӀенвилер чех, латинни немец чӀаларал авур кхьинрани гьалтзавайди я.
XVIII вишйисал кьван Словакиядин чилерал чех чӀалан къанунар литературадин чӀал хьиз гьисабзавайди тир.
XVII—XIX вишйисарра Славъян халкьарин цӀийи хъухьунин девир тир. Къвердавай пара инсанриз словак чӀал са стандартдик хъийиз кӀанзавайди тир. ТуькӀуьрунин финифда авай литературадин словак чӀал словакрин уьмуьрдиз миллетдин жувагьакьулдин чӀехи хьунин, миллет сад авунин ва миллетдин мединиятдин вилик тухунин фактор яз тир.
1783-лагьай йисуз Йозеф Игнац Байзади садлагьай словак роман акъудна. «Приключения и испытания юноши Рене» (René mlád’enca prihodi a skusenost’i) тӀвар алай эсер словак чӀалан рагъакӀидайпатан нугъатдал кхьенва.
Садлагьай илимдалди делил авай литературадин словак чӀалан кодификациядин кирам католиквилин кешиш Антон Бернолак хьана. Кодификация ийидайла ада диб хьиз рагъакӀидайпатан рахунрин кӀватӀалар къачуна.
Ам словакни чехни латинни немецни венгер ругуд том авай гафарганда чӀал са стандартдик хъувунин садлагьай агалкьунралди авунвай алахъун хьана.
Людовит Штурани адан кӀилийри авур чӀалан реформа словак халкь вилик тухунин патал чӀехи мана квай рол къугъвана. Абуру цӀийи, юкьван рахунрин кӀватӀалдин рахунрин лексикадал диб эцигай, литературадин чӀал теклифна. Гьа и чӀалал словак миллетдин литература вилик физ гатӀумна.
1851-лагьай йисуз словак интеллектуалрин алтӀушдал масакӀунар туна цӀийикӀа туькӀуьрнавай Штуран кодификациядин версия кьабулна, версиядин кирам — Милан Гаттала. И вариант гилан словак литературадин чӀалан диб я.
A a | Á á | В в | Ä ä | B b | C c | Č č | D d |
Ď ď | Dž dž | E e | F f | G g | H h | Ch ch | I i |
Í í | J j | K k | L l | Ĺ ĺ | Ľ ľ | M m | N n |
Ň ň | O o | Ó ó | Ô ô | P p | Q q | R r | Ŕ ŕ |
S s | Š š | T t | Ť ť | U u | Ú ú | V v | W w |
X x | Y y | Ý ý | Z z | Ž ž |
Кьилин гьарф | ЦӀарцӀин гьарф | Гьарфдалди сивяй акъудун | ВФАдив кьурвал |
---|---|---|---|
A | a | a | [a] |
Á | á | á | [a:] |
Ä | ä | široké e | [ɛ], [æ] |
B | b | bé | [b] |
C | c | cé | [ʦ] |
Č | č | čé | [ʧ] |
D | d | dé | [d] |
Ď | ď | ďé | [ɟ] |
Dz | dz | dzé | [ʣ] |
Dž | dž | džé | [ʤ] |
E | e | e | [ɛ] |
É | é | é | [ɛ:] |
F | f | ef | [f] |
G | g | gé | [g] |
H | h | há | [ɦ] |
Ch | ch | chá | [x] |
I | i | i | [ɪ] |
Í | í | í | [i:] |
J | j | jé | [j] |
K | k | ká | [k] |
L | l | el | [ḷ], [l] |
Ĺ | ĺ | dlhé el | [ḷ:] |
Ľ | ľ | eľ | [λ] |
M | m | em | [m] |
N | n | en | [n] |
Ň | ň | eň | [ɲ] |
O | o | o | [o] |
Ó | ó | ó | [o:] |
Ô | ô | ó | [u̯o] |
P | p | pé | [p] |
Q | q | kvé | [k] |
R | r | er | [r], [ṛ] |
Ŕ | ŕ | dlhé er | [ṛ:] |
S | s | es | [s] |
Š | š | eš | [ʃ] |
T | t | té | [t] |
Ť | ť | ťé | [c] |
U | u | u | [u] |
Ú | ú | ú | [u:] |
V | v | vé | [v] |
W | w | dvojité vé | [v] |
X | x | iks | [ks] |
Y | y | ypsilon | [ɪ] |
Ý | ý | dlhý ypsilon | [i:] |
Z | z | zé | [z] |
Ž | ž | žé | [ʒ] |
Кьилин гьарф | ЦӀарцӀин гьарф | ВФАдив кьурвал | Мисал |
---|---|---|---|
- | ia | [i̯a] | viac |
- | ie | [i̯ε] | miesto |
- | iu | [i̯u] | cudziu |
Ô | ô | [u̯ɔ] | stôl |
Лишандин мана | Чпин тӀвар | Ванер |
---|---|---|
яргъивал къалурдай | «dĺžeň» | á, é, í, ó, ú, ý, ĺ, ŕ |
хъуьтуьлвал къалурдай | «mäkčeň» | č, dž, š, ž, ť, ď, ň, ľ |
кьветӀинкӀ | «dve bodky» | ä |
о-циркумфлекс | «vokáň» | ô |
i/y кхьинралди
Жуьре | Ванер |
---|---|
кӀеви | d, t, n, l, k, g, h, ch |
хъуьтуьл | ď, ť, ň, ľ, c, č, š, ž, dz, dž, j |
лишан авачир | b, m, p, v, r, z, s, f |
вандайвилелди/вандай туширвилелди
Жуьре | Кьве-кьвед тир | Кьве-кьвед тушир |
---|---|---|
вандай | b, d, ď, g, dz, dž, z, ž, h, v | m, n, ň, l, ĺ, ľ, r, ŕ, j |
вандай тушир | p, t, ť, k, c, č, s, š, ch, f | - |
This article uses material from the Wikipedia Лезги чІал (Lezgi č’al) article Словак чӀал, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Къене авайбур CC BY-SA 4.0 лицензиядалди гъил агакьдай я (муькуь затl къалурнавачтlа). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Лезги чІал (Lezgi č’al) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.