Karrek

Rag usys erel, y hweler Karrek (klerheans)

Klass	stoff naturel, aggregate
Konter a	gweres
Restrennow kelmys war Gemmyn Wiki

Karrek yw soled a hwer yn naturel gwrys a vonyow krystallek. An brassa rann a’n Norvys yw gwrys a garrygi (an gresten ha’n mantel). Kemyskansow dyffrans a vonyow a wra karrygi dyffrans. Gorherys yw karrygi dell ys usys gans gweres po dowr. Menonieth (petrology po lithology) yw studhyans karrygi.

Karrygi a yll bos pur dhyffrans an eyl dh’y gila. Re anedha yw pur gales ha re erel yw medhel, re pur gemmyn, erel pur danow. Pub karrek a wra longya dhe dri hlass, tanek, godhosek ha treusfurvek.

• Karrek danek yw karrek furvyes gans gwrians loskvenydhyek. Gwrys yns i pan vo lava war enep an Norvys po magma yn-dann enep an Nor ow yeynhe ha kaleshe.

Men growan
Basalt
Gabbro
Elven
Andesit

• Karrek wodhosek yw karrek gwrys dhyworth godhes, hemm yw temmigow karrek movys gans an gwyns, dowr po rewlivow ha gesys dhe godha. Droppys yw an godhes avel gweli, dell yw usys yn dowr war woles avon po’n mor. Pan vo moy a wodhes bernys war benn, an gweliow isella yw gwaskys war-barth dhe wul karrek.

Grow
Kevili
Growven
Leysven
Kragen
Kalgh
Krey
Pri
Margven
Kyllasen
Dolomit
Ganister

• Karrek dreusfurvek yw karrek chanjys gans tomder po gwaskedh.

Legh
Hornven
Sarfven
Marbel
Shist
Labolven

 

Furvyes ha distruys yw karrygi y'n Kylgh Karrek. Karrygi yw furvyes gans loskvenydhyow wosa gwrysans magma. Wosa esknians, furvyes yw karrygi godhosek gans godhesans y'n mor, gans avonow, an gwyns po rewlivow. Re anedha yw eskniys arta, re yw treusfurvyes dhe vos karrygi treusfurvyek. Drefen tektonieth plattys karrygi yw teudhys dhe furvya karrygi tanek arta.

 

Klassys yw karrygi tanek herwydh an kansrannow a SiO₂ ha monyow erel. Karrygi tanek yw pennfenten da a vonyow. Balweyth re beu kowlwrys yn Kernow rag hy monow a'n Oos Brons, a-dhia nans yw a-dro dhe 4000 bledhen bys y’n jydh hedhyw, yn arbennik rag sten, kober, arsenik, arghans ha zynk. Martesen y fydh balweyth rag lithiom y'n termyn a dheu yn ranndir Kammbronn. Yn-mysk an monyow henwys dhyworth Kernow yw Logsulyanit, Kernowit, Cornwallit ha cornubit.

• Treeth carrek ha le cales - between the devil and the deep blue sea
• Mar ny vedn ev bos rewlys gen an lyw, y tal dhodho bos rewlys gen an garrek - if he doesn’t do as he is told, he must face the consequences
• Mar boos ‘vel carrek - as heavy as lead
• Hei (ev) a glen orto (orti) pecara brednygen ort'garrek - she (he) clings to him (her) like a limpet to a rock