Диспрозий
Диспрозий (көне грекше: δυσπρόσιτος; лат.
Dysprosium; Dy) — Менделеевтің Периодтық кестесінің лантаноидтар тобындағы химиялық элемент. Реттік нөмірі - 66, атомдық массасы - 162,5 г/моль. Жеті тұрақты изотоптары бар.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| күміс ақ металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Диспрозий, 66 | ||||||||||||||
| Топ, период, блок | ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Xe] 4f10 6s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 28, 8, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 178 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус | 192±7 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы | (+3e) 90,8 пм | ||||||||||||||
| Электродты потенциал | Dy←Dy3+ -2,29В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | 0, +1, +2, +3, +4 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы | 1-ші: 573.0(5,88) кДж/моль (эВ) | ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) | 8,55 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 1685 K (+1411°C) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 2835 K (+2561°C) | ||||||||||||||
| Булану жылуы | 291 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық | 28,16 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы | алтыбұрышты | ||||||||||||||
| Тор параметрлері | a=3,593 c=5,654 Å | ||||||||||||||
| c/a қатынас | 1,574 | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік | (300 K) 10,7 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі | α формасы: 61,4 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі | α формасы: 24.7 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | α формасы: 0.247 | ||||||||||||||
| Виккерс қаттылығы | 410–550 МПа | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы | 500–1050 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі | 7429-91-6 | ||||||||||||||
Dysprosium (Dy)
Диспрозийді 1886 ж. француз химигі П. Э. Лекок де Буабодран спектроскоп жәрдемімен гольмий тұздарының ерітіндісінен тапқан. Диспрозий жер қыртысында 4,5*40−4%, басқа лантаноидтермен аралас кездеседі.
Физикалық қасиеттері
Диспрозий — күміс түсті сұр металл. Балқу температурасы - 1685 К, қайнау температурасы - 2835 К.
2008 жылы әлемде 1 кг таза (99—99,9 %) диспрозийдің бағасы - 180—250 доллар болған.
Химиялық қасиеттері
Ауада өте баяу тотығады, 100 °C-тан биік температурада - тез.
Қыздырғанда галогендермен, азотпен, сутекпен әрекеттеседі. Қышқылдармен (HF-тан басқа) әрекеттескенде Dy (׀׀׀) тұздары түзеледі. (׀׀׀), не взаимодействует с растворами щелочей.
Қолдануы
Металлургияда, электроникада, ядролық энергетикада қолданады. Химияда - катализатор ретінде пайдаланады.
Тағы қараңыз
Сыртқы сілтемелер
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Dysprosium |
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Диспрозий, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.