Երեւանի Արձաններ

Ականաւոր անձերու յուշարձաններ

1. Ստեփան Շահումեան - կարմիր որձաքար եւ պազալթ, հեղինակը՝ Սերկէյ Մերքուրովն է, ճարտարապետը՝ Իվան Ժոլթովսքի։ Տեղադրուած է 1931-ին Շահումեան հրապարակին մէջ։ Երեւանի ամէնէն հին կոթողական արձանն է։
2. Խաչատուր Աբովեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Անտրէաս Տէր-Մարուկեանն է, ճարտարապետը՝ Մարք Գրիգորեան։ 1908-ին Խաչատուր Աբովեանի մահուան 60-ամեակին առիթով, Յովհաննէս Թումանեան, Ալեքսանտր Շիրվանզադէ եւ Գէորգ Պաշինճաղեան կ'որոշեն յուշարձան մը պատուիրել փարիզաբնակ քանդակագործ՝ Տէր-Մարուկեանին։ Հանգանակութիւն մը կը կազմակերպեն, եւ հարկ եղած գումարը կը հաւաքուի 1913-ին։ Քանդակը երկար ատեն կը մնայ Փարիզի ձուլարանին մէջ, մինչեւ որ նոր գումար հայթայթեն: 1933-ին, գաղափարը յղանալէն 25 տարի ետք, քանդակը կը տեղադրուի Շարլ Ազնաւուրի հրապարակին մէջ: Քանդակին բարձրութիւնը պատուանդանին հետ 4.5 մեթր է։

1. Խաչատուր Աբովեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սուրէն Ստեփանեան, ճարտարապետը՝ Գէորգ Թամանեան։ Տեղադրուած է 1950-ին Աբովեան Պուրակին մէջ։ Արձանին բարձրութիւնը 3.5 մեթր է, պատուանդանին հետ՝ 9 մեթր։
2. Յովհաննէս Թումանեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Արա Սարգսեանն է, ճարտարապետը՝ Գրիգոր Աղապապեան։ Տեղադրուած է 1957-ին Թատերական Հրապարակին մէջ (այժմ՝ Ազատութեան հրապարակ)։
3. Ալեքսանտր Սփենթիարեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակները՝ Ղուկաս Ճուպարեան եւ Արա Սարգսեան, ճարտարապետը՝ Գրիգոր Աղապապեան։ Տեղադրուած է 1957-ին, Թատերական հրապարակին մէջ (այժմ՝ Ազատութեան հրապարակ)։

•  
  1. Ստեփան Շահումեան
•  
  2. Խաչատուր Աբովեան (Քանաքեռ)
•  
  3. Խաչատուր Աբովեան
•  
  4. Յովհաննէս Թումանեան
•  
  5. Ալեքսանտր Սփենթիարեան

1. Սայեաթ-Նովա - մարմար, հեղինակը՝ Արա Յարութիւնեանն է, ճարտարապետը՝ Էտուարտ Սարափեան։ Տեղադրուած է 1963-ին Սայեաթ-Նովայի Անուան Երաժշտական Դպրոցին դիմաց, Մաշտոցի պողոտային եւ Մոսկովեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ։
2. Անանիա Շիրակացի - պազալթ, հեղինակը՝ Գրիգոր Պատալեանն է։ Տեղադրուած է 1963-ին, Մատենադարանին դիմաց։
3. Մովսէս Խորենացի - պազալթ, հեղինակը՝ Երեմ Վարդանեանն է։ Տեղադրուած է 1965-ին Մատենադարանին դիմաց։
4. Միքայէլ Նալպանտեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Նիկողայոս Նիկողոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ճիմ Թորոսեան։ Տեղադրուած է 1965-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Նալպանտեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ։
5. Աւետիք Իսահակեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սարգիս Պաղտասարեանն է, ճարտարապետը՝ Լիփարիտ Մադոյեան։ Տեղադրուած է 1965-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Աբովեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ, այժմ Երիտասարդական մեթրոյին մօտ։

•  
  1. Սայեաթ-Նովա
•  
  2. Անանիա Շիրակացի
•  
  3. Մովսէս Խորենացի
•  
  4. Միքայէլ Նալպանտեան
•  
  5. Աւետիք Իսահակեան

1. Մեսրոպ Մաշտոց - պազալթ, հեղինակը՝ Ղուկաս Ճուպարեանն է։ Տեղադրուած է 1967-ին Մատենադարանի մուտքին մօտ։
2. Մխիթար Գոշ - պազալթ, հեղինակը՝ Ղուկաս Ճուպարեանն է։ Տեղադրուած է 1967-ին Մատենադարանին մօտ։
3. Ալեքսանտր Թամանեան - պազալթ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Արտաշէս Յովսէփեանն է, ճարտարապետը՝ Սփարտակ Պետրոսեան։ Տեղադրուած է 1974-ին Քասքատ համալիրի տարածքին մէջ, Մոսկովեան փողոցին վրայ։
4. Ալեքսանտր Կրիպոյետով - պազալթ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Յովհաննէս Պեճանեանն է, ճարտարապետը՝ Սփարտակ Կնտեղցեան։ Տեղադրուած է 1974-ին Օղակաձեւ զբօսայգիին ստորին մասին մէջ, Տիգրան Մեծ պողոտայի եւ Խանճեան փողոցի խաչմերուկին վրայ՝ Արարատ թատրոնին դիմաց։
5. Եղիշէ Չարենց - պղինձ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Նիկողայոս Նիկողոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ճիմ Թորոսեան։ Տեղադրուած է 1985-ին Օղակաձեւ զբօսայգիին միջին մասին մէջ, Սայեաթ-Նովա պողոտային եւ Խանճեան փողոցի խաչմերուկին վրայ՝ Շախմատի տան կից։
6. Առնօ Պապաճանեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Դաւիթ Պեճանեանն է, ճարտարապետը՝ Լեւոն Իկիտեան։ Տեղադրուած է 2003-ին Թատերական հրապարակին քովի տարածքին մէջ, Կարապի լիճին մօտ, Տէրեան եւ Թումանեան փողոցներու խաչմերուկին վրայ։

•  
  1. Մեսրոպ Մաշտոց
•  
  2. Մխիթար Գոշ
•  
  3. Ալեքսանտր Թամանեան
•  
  4. Եղիշէ Չարենց
•  
  5. Առնօ Պապաճանեան

1. Մարտիրոս Սարեան - մարմար, հեղինակը՝ Լեւոն Թոքմաքեանն է, ճարտարապետը՝ Արթուր Թարխանեան։ Տեղադրուած է 1986-ին Մարտիրոս Սարեանի անուան պուրակին մէջ։
2. Յակոբ Մեղապարտ - որձաքար, հեղինակը՝ Խաչատուր Իսքանտարեանն է։ Տեղադրուած է 1987-ին հրատարակչութիւններու շէնքին դիմաց։
3. Արմէն Տիգրանեան - պազալթ, հեղինակը՝ Արտաշէս Յովսէփեանն է, ճարտարապետը՝ Ֆենիքս Դարբինեան։ Տեղադրուած է 1987-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Հիւսիսային համալսարանին դիմաց։
4. Կոմիտաս - պրոնզ, հեղինակը՝ Արա Յարութունեանն է, ճարտարապետ՝ Ֆ.Դարբինեան։ Տեղադրուած է 1988-ին Երեւանի Պետական Երաժշտանոցին դիմաց։
5. Ուիլիըմ Սարոյեան- պրոնզ, հեղինակը՝ Դաւիթ Երեւանցին է, ճարտարապետներն են՝ Ռուբէն Հասրատեան եւ Լեւոն Իկիտեան։ Տեղադրուած է 2008-ին Մաշտոցի պողոտայի եւ Մոսկովեան փողոցի խաչմերուկին վրայ։

•  
  1. Մարտիրոս Սարեան
•  
  2. Յակոբ Մեղապարտ
•  
  3. Արմէն Տիգրանեան
•  
  4. Կոմիտաս
•  
  5. Ուիլիամ Սարոյեան

1. Սուրէն Սփանտարեան - պրոնզ, հեղինակը՝ Թադէոս Գէորգեանն է, ճարտարապետները՝ Լ. Գէորգեան, Գ. Յարութիւնեան եւ Վ. Գէորգեան։ Տեղադրուած է 1990-ին Սփանտարեան հրապարակին վրայ (այժմ Գարեգին Նժդեհի հրապարակ)։
2. Մովսէս Խորենացի - տուֆ, հեղինակը՝ Ա. Պօղոսեանն է։ Տեղադրուած է 1995 -ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին բակին մէջ։
3. Արամ Խաչատուրեան - պրոնզ, որձաքար, հեղինակը՝ Եուրի Պետրոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ռոմիկ Մարտիրոսեան։ Տեղադրուած է 1999-ին Ֆիլհարմոնիայի Արամ Խաչատուրեանի Անուան Համերգասրահին դիմաց։
4. Ալեքսանդր Միասնիկեան - հեղինակը՝ Արա Շիրազն է։ Տեղադրուած է 1980-ին Քոմայգիի (այժմ՝ Անգլիական) եւ Մանկական այգիներուն միջեւ։
5. Գէորգ Էմին - պրոնզ, հեղինակը՝ Աշոտ Արամեանն է։ Տեղադրուած է 2010-ին Սիրահարներու այգիին մէջ։

•  
  1. Սուրէն Սփանտարեան
•  
  2. Մովսէս Խորենացի
•  
  3. Արամ Խաչատուրեան
•  
  4. Ալեքսանտր Մեասնիքեան
•  
  5. Գէորգ Էմին

1. Մեսրոպ Մաշտոց եւ Սահակ Պարթեւ - պազալթ, հեղինակը՝ Արա Սարգսեանն է, ճարտարապետը՝ Ռոմիօ Ճուլհաքեան։ Ստեղծուած է 1943-ին, տեղադրուած է 2002-ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին դիմաց։
2. Յովհաննէս Այվազովսկի - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Եուրի Պետրոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ստեփան Քիւրքճեան։ Տեղադրուած է 2003-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ։
3. Անանիա Շիրակացի - պազալթ, հեղինակը՝ Արամ Ղարիպեանն է։ Տեղադրուած է 1999-ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին բակին մէջ։

•  
  1. Սահակ Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց
•  
  2. Յովհաննէս Այվազովսկի
•  
  3. Անանիա Շիրակացի

1. Դաւիթ Անյաղթ - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սերժ Մեհրապեանն է, ճարտարապետը՝ Է. Սաֆարեան։ Տեղադրուած է 1985-ին Երեւանի Նոր Զէյթուն վարչական շրջանին մէջ։
2. Վահան Թէքէեան - պրոնզ, հեղինակը՝ Լեւոն Տոկմաճեանն է։ Տեղադրուած է 1990-ին Երեւանի թիւ 92 միջնակարգ դպրոցին բակին մէջ։
3. Վահան Տէրեան - պազալթ, հեղինակը՝ Նորայր Քարկանեանն է, ճարտարապետ՝ Համլեթ Խաչատուրեան։ Տեղադրուած է 2000-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ։

Հեծեալներու արձաններ

1. Սասունցի Դաւիթ - կոփածոյ պղինձ եւ պազալթ, հեղինակը՝ Երուանդ Քոչարն է, ճարտարապետը՝ Միքայէլ Մազմանեան։ Տեղադրուած է 1959-ին Սասունցի Դաւիթի հրապարակին մէջ, երկաթուղային կայարանին առջեւ։ Դաւիթին մարմինը շարժման մէջ է՝ պատրաստ մարտի։ Անոր հեքիաթային ձին՝ Քուռքիք Ճալալին, տեղադրուած է հսկայական պազալթէ ժայռին վրայ։ Քանդակը տեղադրուած է 25 մեթր ջրաւազանի կեդրոնին մէջ եւ պատուանդանին հետ ընդհանուր բարձրութիւնը 12,5 մեթր է։ Արձանը յաճախ պատկերուած է լուսանկարներու, գիրքերու նկարազարդումներուն մէջ եւ ճամբորդական ուղեցոյցներուն վրայ՝ դառնալով Երեւանի խորհրդանիշներէն մէկը։
2. Վարդան Մամիկոնեան - կոփածոյ պղինձ եւ աւազաքար, հեղինակը՝ Երուանդ Քոչարն է, ճարտարապետը՝ Ստեփան Քիւրքճեան։ Տեղադրուած է 1975-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Վարդանանց փողոցներու խաչմերուկին վրայ, շարժանկարի սրահին դիմաց։ Բարձրութիւնը պատուանդանին հետ՝ մօտաւորապէս 15 մեթր է։
3. Հայկ Բժշկեանց (Գայ) - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սուրէն Նազարեանն է, ճարտարապետը՝ Սարգիս Գուրզատեան։ Տեղադրուած է 1977-ին Նորքի առաջին զանգուածին վրայ։