Արարատ կամ Մասիս լեռը, (աւանդաբար՝ Սիս եւ Մասիս), յանգած հրաբուխ՝ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ՝ Արաքս գետի աջ ափին: Ունի երկու գագաթ՝ Մեծ Մասիս՝ 5165 մ (յաւերժական ձիւնով ծածկուած) եւ Փոքր Մասիս՝ (Սիս) 3925 մ (անոր գագաթը միշտ ձիւնածածկ չէ)։ Հայկական լեռնաշխարհին եւ Արեւմտեան Հայաստանին ամէնէն բարձր լեռն է։ Արարատին պուպուլ զանգուածը ունի շուրջ 40 քմ տրամագիծ։ Կը գտնուի Արարատեան դաշտին հարաւը:
Արարատ | |
---|---|
Արարատը Արտաշատ քաղաքէն | |
Տեսակ | Լեռ եւ տեսարժանութիւն |
Երկիր | Թուրքիա |
Վարչատարածքային միաւոր | Աղրըի մարզ? |
Լեռնաշղթայ | Հայկական Լեռնաշխարհ |
Բարձրութիւնը ծովու մակարդակէն | 5137 մեթր[1] |
Յարաբերական բարձրութիւն | 3611 մեթր[2] |
Վերջին ժայթքում | 1840 |
Սմիթսոնիան կոդ | 213040 |
Երկու Մասիսներն ալ լերկ են, զուրկ ակերէ եւ աղբիւրներէ եւ բնականաբար` շատ աղքատ բուսականութեամբ: Ժայռոտ գագաթը 12 քառակուսի քիլոմեթր տարածութիւն ունի: Լանջերը ձորերով ու հեղեղատներով կտրատուած են: Հիւսիս-արեւելեան խորխորատը ծանօթ է Վիհ Մասեաց անունով: Լեռնալանջերը քարակարկառներով ծածկուած են, ծանօթ` «քարէ ծովեր» անունով: 1500-էն մինչեւ 3500 մեթր բարձրութեամբ լանջերուն փռուած են արօտավայրեր եւ թփուտներ: Իսկ 1500 մեթրէն վար տարածուած են չոր թփուտներ. ճախճախուտներուն մէջ` եղէգնուտներ:
Յակոբ Մծբնայ հայրապետ, Դ. դարուն, Նոյեան տապանը տեսնելու յոյսով փորձած է բարձրանալ Արարատի գագաթը: Աստուած, տեսնելով սուրբին ապարդիւն ջանքերը եւ անսալով անոր պաղատանքին, հրեշտակի միջոցով տապանի փայտերէն կտոր մը ուղարկած է անոր: Փայտի այդ կտորը պահուած է Ս. Էջմիածինի մէջ:
Արարատի լանջին, Ակոռի գիւղէն քիչ մը վեր կար Սուրբ Յակոբայ մենաստանը: Վանքին մօտակայքը, վիհի եզրին սառնորակ աղբիւր մը կար, որ աւանդութեան համաձայն Սուրբ Յակոբին արտասուքէն գոյացած է: Անհատական կամ Անահտական կոչուող աղբիւրը ուխտատեղի էր եւ ամուլ կիներ բուժելու յատկութիւն ունէր: Աղբիւրին ջուրը կը սրսկէին դաշտերուն վրայ, բերքը մարախներէն պաշտպանելու համար:
Արարատի հիւսիսային ստորոտէն կը բխի Արաքսի հարկատու Միջին Սեւջուրը: Արեւելեան կողմէն Սեւջուրին կը միանայ Գինոյ գետակը, ոռոգելով Ակոռիի դաշտերն ու այգիները: Գինոյէն հիւսիս-արեւմուտք, Սիսի ստորոտը կը գտնուէր Երեւանի Սարտար Հիւսէյն խանին ամառանոցը` Սարտար-պուլաղը` իր սառնորակ աղբիւրով:
Առաջին անգամ 1829 սեպտեմբերին Արարատի գագաթը բարձրացած է Դորպատի համալսարանի փրոֆէսոր Ֆրիտրիխ Պարրոտ, իբրեւ ուղեկից ունենալով Խաչատուր Աբովեանը, ակոռեցի երկու գիւղացիներ եւ ռուս երկու զինուորներ:
20 Յունիս, 1840-ի երեկոյեան պատահած երկրաշարժը կը կործանէ Ակոռին, Ս. Յակոբայ վանքը` իր աղբիւրով եւ սարտարի պալատը:
Արարատի կլիման ձմեռը խիստ է եւ բարձունքներուն վրայ ջերմաստիճանը զերոյէն վար 25 կ'իջնէ, ստորոտը` զերոյէն վար վեց. ամառը բարձունքներուն վրայ` զերօ, իսկ ստորոտը` 26 աստիճան:
Արարատ հարուստ է կենդանիներով եւ թռչուններով, եւ անցեալին հայոց արքունի որսատեղի եղած է:
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Արարատ (Լեռ), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.