Վճարային քարտ (անգլ.՝ Payment cards), նույնականացման քարտ, վճարային համակարգի մաս կազմող գործիք՝ թողարկված ֆինանսական հաստատությունների կողմից, ինչպիսիք են բանկերը։ Վճարային քարտը հաճախորդին (քարտապանին) հնարավորություն է տալիս մուտք գործել և ունենալ հասանելիություն իր բանկային հաշիվներին, կատարել էլեկտրոնային վճարումներ, փոխանցումներ, բանկոմատից կանխիկացումներ։ Այս քարտը հայտնի է նաև տարբեր անուններով, այդ թվում՝ բանկային քարտ, բանկոմատային քարտ, հաճախորդի քարտ կամ կանխիկի քարտ։
Վճարային քարտը կարող է լինել նաև որպես խելացի քարտ, որն ունի անհատական համար և պարունակում է անվտանգային որոշ տեղեկություններ, ինչպիսիք են վավերականության ժամկետը կամ հետևի մասում մագնիսական ժապավենը, որը թույլ է տալիս քարտի հասանելիություն՝ տարբեր ավտոմատացված մեքենաներով (բանկոմատներ, POS տերմինալներ)։
Վճարային քարտերի առավել տարածված տեսակներն են՝ կրեդիտային և դեբետային քարտերը։ Դրանք համապատասխանում են միջազգային չափանիշներին և իրենցից ներկայացնում են մմ x մմ x մմ չափսի պլաստիկ սմարթ-քարտեր՝ հիմնականում ռելիեֆային համարով։
Պատմականորեն բանկային քարտերը ծառայել են նաև որպես երաշխավորված չեկ-քարտեր։
Առաջին բանկային քարտերը եղել են ավտոմատացված բանկոմատային քարտերը՝ թողարկված Լոնդոնի Բարկլեյս բանկի (Barclays) կողմից 1967 թվականին, և Նյու Յորքի Քեմիքալ բանկի (Chemical Bank) կողմից 1969 թվականին։
1972 թվականին Լլոյդս բանկը (Lloyds Bank) առաջին անգամ թողարկեց բանկային քարտ՝ մագնիսական ժապավենով, որը անվտանգությունից ելնելով պարունակում էր անձնական նույնականացման կոդ (PIN):
Աթալլա տեխնոլոգիական ընկերությունը (Atalla Technovation, ներկայումս՝ Utimaco Atalla)՝ հիմնադրված 1972 թվականին Մուհամեդ Աթալլայի կողմից, 1973 թվականին օգտագործելով միկրոպրոցեսորային տեխնոլոգիա՝ ներկայացրել է առաջին ապարատային անվտանգության մոդուլը (HSM)՝ քարտով վճարային գործարքների ապահովման համար։ Աթալլա HSM մոդուլները ներկայումս էլ կիրառվում են վճարային քարտերի արտադրության ոլորտում, և մինչև 2013 թվականը օրական ապահովել են 250 միլիոն քարտային գործարքներ (տարեկան ավելի քան 90 միլիարդ գործարք)։
Ընդհանուր առմամբ, վճարային քարտը բաղկացած է հետևյալ տարրերից.
Վճարային քարտը գործիք է, որը հնարավորություն է տալիս՝
Քարտի գործածման ողջ ընթացքում դրա սեփականատերը քարտը թողարկող բանկն է։
Գոյություն ունեն վճարային քարտերի մի շարք տեսակներ, որոնցից ամենատարածվածներն են վարկային քարտերը, դեբետային քարտերը և կանխավճարային քարտերը։ Հաճախ վճարային քարտը էլեկտրոնային եղանակով կապված է քարտապանին պատկանող բանկային հաշվի կամ հաշիվների հետ։
Վճարային քարտերը կարելի է դասակարգել ըստ մի քանի չափանիշների.
ՀՀ տարածքում շրջանառվող վերոնշյալ վճարային քարտերը թողարկվում և սպասարկվում են ՀՀ բանկերի կողմից, և նշված վերջին երեք քարտերը կարող եք օգտագործել արտասահմանում, ինչպես նաև արտասահմանյան կայքերից գնումներ կատարելիս։
Հանդիպում են նաև բանկերի կողմից տրամադրվող այլ քարտեր՝ «Կանխավճարային նվեր քարտ», «Ուսանողական» և այլն։ Դրանք գործում են վերոնշյալ «ԱրՔա», «Վիզա» և «ՄաստերՔարտ» համակարգերում և, ըստ էության, դրանց ենթատեսակն են և սպառողին տալիս են այդ վճարային քարտի օգտագործման սահմանափակ հնարավորություններ։
Սակայն առանձին բանկերի կողմից կարող են սպասարկվել նաև այլ վճարային համակարգերի պատկանող քարտեր, օրինակ` American Express: Հայաստանում այլ վճարային քարտերի սպասարկումը շատ քիչ է տարածված։
PIN կոդը վճարային քարտի անվտանգության և նույնականացման գործիք է, որն անհրաժեշտ է բանկոմատից և POS տերմինալից գումար կանխիկացնելու, իսկ չիպային քարտերի դեպքում՝ նաև POS տերմինալով վճարումներ կատարելու ժամանակ։ Գաղտնաբառը ընտրվում է քարտային պայմանագիրը կնքելիս։
Վճարային քարտերով այս տեսակի գործառնություններ կարելի է իրականացնել POS տերմինալների, բանկոմատների ու համակարգիչների միջոցով։
POS տերմինալները հնարավորություն են տալիս առևտրի և սպասարկման կետերում վճարումներ կատարելու, ինչպես նաև բանկերում դրամ կանխիկացնելու։
POS տերմինալը հնարավորություն է տալիս գնումներ կատարել նաև առանց քարտը սպասարկողին փոխանցելու և PIN կոդ հավաքելու՝ պարզապես քարտը POS տերմինալին մոտեցնելով։ Այդ տեխնոլոգիան անվանվում է PayWave (Visa-ի քարտերի համար) և PayPass (MasterCard-ի քարտերի համար)։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վճարային քարտ» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Վճարային քարտ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.