Չեզարե Բեկարիա: իրավաբան, փիլիսոփա, քաղաքական գործիչ

Չեզարե Բեկարիա;
Ծնվել է	մարտի 15, 1738[…]
Ծննդավայր	Միլան, Միլանի դքսություն
Մահացել է	նոյեմբերի 20, 1794 (56 տարեկան)
Մահվան վայր	Միլան, Միլանի դքսություն
Գերեզման	Mojazza Cemetery
Քաղաքացիություն	Միլանի դքսություն
Ազգություն	իտալացի
Կրթություն	Պավիայի համալսարան
Ազդվել է	Շառլ Լուի Մոնտեսքիո, Հելվեցիուս, Դեյվիդ Հյում, Դենի Դիդրո, Alessandro Verri? և Pietro Verri?
Երկեր	Հանցագործության և պատժի մասին
Մասնագիտություն	Իրավաբան ; քրեագետ; փիլիսոփա
Աշխատավայր	Միլանի համալսարան
Ամուսին	Աննա Բարբո
Անդամություն	Accademia dei Pugni?
Երեխաներ	Giulia Beccaria?
	Cesare Beccaria Վիքիպահեստում

Կյանքը և կրթությունը

Բեկարիան ծնվել է 1738 թվականի մարտի 15-ին Միլանում։ Բեկարիան իր նախնական կրթությունը ստացել է Պարմայի Հիսուսի միաբանության քոլեջում։ Այնուհետև 1758 թվականին ավարտել է Փավիայի համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետը։ Սկզբում նա մեծ հետաքրքրություն էր տածում մաթեմատիկայի նկատմամբ, սակայն ավելի ուշ սկսեց հետաքրքրվել տնտեսագիտությամբ։ 1762 թվականի նրա առաջին հրատարակված աշխատանքը վերաբերում էր Միլանի դրամական միավորին։

Երիտասարդական տարիներին մտերմանում է Պիետրո Վերրիի ու Ալեսսանդրո Վերրիի՝ երկու եղբայրների ու Միլանի արիստոկրատիայի այլ ներկայացուցիչների հետ, հիմնադրում "L'Accademia dei pugni" (Բռունցքների ակադեմիա) անունով գրական խմբակ։ Խմբակի քննարկման հիմնական հարցն էր քրեական արդարադատության համակարգի վերակառուցումը։ Այս խմբի շնորհիվ Բեկարիան ծանոթացավ ֆրանսիացի ու բրիտանացի այնպիսի փիլիսոփաների հետ, ինչպիսիք են Թոմաս Հոբսը, Դենի Դիդրոն, Կլոդ Ադրիեն Հելվեցիուսը, Շառլ Լուի Մոնտեսքյոն, Դեյվիդ Հյումը։ Նա իր վրա է կրել հատկապես Հելվեցիուսի ազդեցությունը։

«Հանցագործության և պատժի մասին» աշխատությունը

1764 թվականին Պիետրո Վերրիի աջակցությամբ Բեկարիան հրատարակեց աշխատության սեղմագիրը։ Աշխատության հիմնական որոշ գաղափարներ առաջարկել էր Պիետրոն, ով տեքստը հեղինակել էր պատմական տեսանկյունից, իսկ Ալեսսանդրո Վերրին Միլանի բանտում պաշտոնյա էր և մեծ փորձ ուներ այդ բնագավառում։ Այստեղ Բեկարիան առաջարկում է մահապատժին դեմ չորս հակափաստարկները։ Սա նաև պատժագիտության առաջին աշխատությունն էր ու քրեական իրավունքի համակարգում պաշտպանական նոր բարեփոխում էր։ Սա ավելի քիչ տեսական աշխատություն է, քան Հուգո Գրոցիոսինը, Սամուել վոն Պուֆենդորֆինն ու այլ մտածողներինը, և ավելի շատ փաստաբանական աշխատանք։ Բեկարիան դեմ է արտահայտվում գաղտնի բանտարկություններին, դատավորների խտրական վերաբերմունքին, պատժի անհամապատասխանությանը, թեթև պատիժ ստանալու համար անձնական կապերն օգտագործելուն, ծանր և նույնիսկ թեթև հանցագործությունների համար մահապատիժ նշանակելուն։

Աշխատությունն անմիջապես թարգմանվեց ֆրանսերեն ու անգլերեն, մի քանի անգամ փոփոխվեց։ Բեկարիայի աշխատությունում 2 տարբեր ուղղություններ են առանձնանում՝ Բեկարիայի հեղինակածը և ֆրանսիացի թարգմանիչ Անդրե Մորելետի՝ 1765 թվականի հեղինակածը, ով ավելի համակարգված տեսք տվեց Բեկարիայի տեքստին։ Բեկարիան իր աշխատությունում առաջարկում է բարեփոխում կատարել քրեական արդարադատության ոլորտում և դրա համար մի քանի տարբերակ առաջարկում։ Իր աշխատանքում նա 2 փիլիսոփայական տեսություն է առաջադրում՝ հասարակական պայմանագրի և սպասարկող ծրագրի։ Հասարակական պայմանագրի առումով նա նշում է, որ պատժի միակ նպատակը հասարակական կարգը պաշտպանելն է ու համոզվելը, որ բոլորը կենթարկվեն դրան։ Հելվեցիուսից ազդվելով՝ սպասարկող ծրագրի մեթոդով նա նշում է, որ ընտրված պատիժը պետք է հասարակությանն առավելագույն օգուտ բերի։ Նրա ժամանակակից քաղաքական փիլիսոփաները պատժի երկու տեսություն էին առաջ քաշում։ Առաջինը՝ հատուցող մոտեցումը, նշում էր, որ պատիժը պետք է համարժեք լինի հանցանքին, նշանավոր Թալիոնի սկզբունքին համապատասխան՝ «ակն ընդ ական, ատամ ընդ ատաման», կամ դրսևորվի փոխհատուցման ձևով։ Երկրորդը սպասարկող ծրագրի տեսությունն է, համաձայն որի՝ ավելի խիստ պատիժը աշխարհն ավելի երջանիկ կդարձնի։ Սա ներառում է այն տեսակետը, որ պատիժն օգնում է հանցագործի ուղղմանը, նրա կողմից հետագա հանցագործությունները կանխելուն, ուրիշներին կանխելուն։ Բեկարիան հակված է երկրորդ տեսությանը։ Բեկարիայի կարծիքով՝ պատժի նպատակն ավելի լավ հասարակություն ստեղծելն է, և ոչ թե վրեժը։ Պատժի նպատակն է ուրիշների կողմից հանցանքի կատարումը կանխելը, իսկ հանցագործների կողմից՝ կրկին հանցանք կատարելը կանխելը։

Բեկարիան նշում է, որ պատիժը ժամանակային առումով պետք է հնարավորինս մոտ լինի հանցագորությանը՝ ուղղիչ ազդեցությունը մեծացնելու համար։ Այսպես, հանցագործությունից շատ հետո նշանակվող պատիժներից խուսափելով մենք կուժեղացնենք հանցագործ վարքի ու դրա արդյունքի միջև կապը, ինչն էլ, իր հերթին, կնպաստի հանցագործ արարքների նվազմանը։ Բեկարիայի կարծիքով՝ երբ պատիժն արագորեն հաջորդում է հանցագործությանը, հանցագործություն և պատիժ հասկացությունները մարդու մտքում ավելի ուժեղ են ասոցացվում։ Ինչպես նաև նրանց միջև կապն է ուժեղանում։ Այն տեսակետի մասին, որ դաժան պատիժները կանխում են հանցավորությունը, Բեկարիան նշում է, որ սա չի տարածվում ծանր հանցագործությունների վրա։

Բեկարիան նշում է, որ պատիժը պետք է համապատասխանի հանցանքի ծանրությանը։ Հայրենիքի դավաճանությունն ամենածանր հանցագործություն է։ Հաջորդը անձի կամ նրա ունեցվածքի նկատմամբ բռնությունն է, երրորդը՝ հասարակական անդորրը խախտելը։ Սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունները պետք է պատժվեն տուգանքով։ Հանցագործությունը կանխելու լավագույն եղանակը պարզ և կոնկրետ օրենքներ գրելն է ու կրթությունը բարելավելը։ Այս դրույթները Բեկարիայի քրեական արդարադատության տեսության հիմքն են՝ ազատ կամք, ռացիոնալ մտածողություն ու ենթարկվողություն։ Ազատ կամքն օգնում է մարդկանց ընտրություն կատարել։ Բեկարիան հավատում էր, որ մարդիկ ռացիոնալ կամք ունեն և այն օգտագործում են որոշում կայացնելիս ու անձնական հաջողության հասնելիս։

Օրենքն, ըստ Բեկարիայի, ստեղծվում է հասարակական հաղորդակցությանը և անվտանգությանը նպաստելու համար։ Բայց քանի որ մարդկանց շահերը հաճախ բախվում են հասարակական շահերին ու օրենքներին, նրանք հանցանքներ են գործում։ Բեկարիան դեմ էր արտահայտվում պետությունը որպես պայմանագիր ընկալելուն։ Նա Պիետրո Վերրիի հետ ստեղծեց ուտիլիտարիզմի գաղափարախոսությունը։

Նա դեմ էր մահապատժին երկու պատճառով․

առաջին, պետությունը կյանքեր խլելու իրավունք չունի,
երկրորդ, մահապատիժը ոչ օգտակար, ոչ էլ անհրաժեշտ պատիժ է։

Իր աշխատության հիմքում Բեկարիան դնում է մի քանի սկզբունքներ․

պատիժը պետք է ունենա կանխող նշանակություն,
պատիժը պետք է համապատասխանի հանցագործությանը,
հանցագործությունը կանխում է պատժի անխուսափելիությունը, կոչ թե խստությունը,
քրեական արդարադատությունը պետք է իրականացվի հրապարակայնորեն,
արդյունավետ լինելու համար պատիժը պետք է արագ արձագանքի հանցագործությանը։

Նա նաև դեմ է արտահայտվում զենքի մասին օրենքներին և առաջինն էր, ով խոսեց հանցագործության կանխման վրա կրթության ազդեցության մասին։ Զենք կրելն արգելող օրենքների մասին նա նշում է, որ սրանք այն օրենքներն են, որոնք արգելում են զենք կրելը ու դրանով զրկելով անձանց զենքից, կանխում են նաև հանցագործությունը։ Ավելի ուշ նշում է, որ սրանք ավելի շատ նպաստում են հանցագործությանը, քանի որ ավելի հեշտ է սպանել չզինված մարդուն, քան զինվածին։

Չնայած Բեկարիայի տեսակետները քննադատական էին, նաև որոշակի հակասություն էին պարունակում, կառավարության հետապնդումից պուսափելու համար նա աշխատությունն անանուն տպագրեց։ Աշխատությունը լավ ընդունվեց։ Քեթրին Մեծը հրապարակայնորեն հաստատեց այն, մինչդեռ հազարավոր կիլոմետրեր հեռու ԱՄՆ-ում Թոմաս Ջեֆերսոնն ու Ջոն Ադամսը մեջբերում էին այն։ Երբ պարզ դարձավ, որ կառավարությունն ընդունում է իր աշխատությունը, Բեկարիան վերահրատարակեց այն՝ նշելով իր անունը։

Հետագա կյանքը

Երկար տատանվելուց հետո Բեկարիան ընդունեց Փարիզ հրավերը՝ ժամանակի լավագույն մտածողներին հանդիպելու համար։ Նա ճամփորդեց Վերրի եղբայրների՝ փիլիսոփաների շրջանում մեծ հեղինակություն ունեցողների հետ։ Սակայն ամաչկոտ Բեկարիան մեծ տպավորություն չգործեց, երեք շաբաթ անց վերադարձավ Միլան, և իր կին Թերեզայի հետ այլևս երբեք չճամփորդեց արտասահման։ Իտալիայում Բեկարիան շարունակեց ճանաչված մնալ և նշանակվեց մի շարք քաղաքական պաշտոններում։ Իր ընկերներից բաժանվելով՝ նա որոշեց նույն կարևորության այլ աշխատություն գրել։ Իտալիայից դուրս ձևավորվել էր մի լեգենդ, ըստ որի Բեկարիայի ժամանակավոր լռությունն արդյունք էր Ավստրիայի կողմից Իտալիայում ազատ արտահայտվելու իրավունքի սահմանափակումների։ Բայց փաստորեն նա ինքն էր որոշել լռել։ Նրա տեսակետներն իրենց արտահայտությունը գտան եվրոպական երկրների օրենսդրության մեջ, բայց ոչ մի երկիր չընդունեց մահաժատժի վերաբերյալ նրա հայեցակարգը։ Նույնիսկ երբ Տոսկանան արգելեց մահապատիժը և սրանով դարձավ առաջինն աշխարհում, սա ևս հետևում էր Բեկարիայի տեսակետներին։

Անվանակոչումներ Բեկարիայի պատվին

ԱՄՆ-ում, կենտրոնական Փենսիլվանիայում, Բեկարիայի անունով է կոչվել համայնքներից մեկը։
Ֆլորենցիայում նրա անունով է կոչվել այգիներից մեկը։

Ծանոթագրություններ

Աղբյուրներ

Farrer, James Anson (1880). Crimes and Punishments. London: Chatto & Windus, pp. 1–107.
Groenewegen, Peter D. (2002). Eighteenth-Century Economics: Turgot, Beccaria and Smith and their Contemporaries. London: Routledge. ISBN 0-415-27940-2.

Արտաքին հղումներ

Բեկարիայի աշխատությունները
Բեկարիայի աշխատությունները Librivox-ում
Cesare Beccaria at McMaster University Archive for the History of Economic Thought
Cesare Bonesana di Beccaria: at Online Library of Liberty Արխիվացված 2022-11-29 Wayback Machine
Works by or about Չեզարե Բեկարիա in libraries (WorldCat catalog)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չեզարե Բեկարիա» հոդվածին։

This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Չեզարե Բեկարիա, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.