Shennaghys Yn Oaylleeaght As Y Çhaghnoaylleeaght
She magher jeh shennaghys eh shennaghys yn oaylleeaght as y çhaghnoaylleeaght (SOÇ) ta scrutaghey caghlaa toiggaltys deiney jeh'n theihll najooragh (oaylleeaght) as jeh'n jargaght ec deiney eh dy stiurey (çhaghnoaylleeaght) harrish ny milley-vleeantyn.
Ta'n magher acadoil shen jannoo studeyrys er eiyrtyssyn cultooragh, tarmaynagh, as politickagh jeh noaidyn oaylleeagh.
Va shennaghyssyn yn oaylleeaght screeut sheese dy bunneydagh liorish oaylleeyn obbree as aa-oaylleeyn, as ny shennaghyssyn shen er nyn doshiaght ec William Whewell, myr saase dys mieyssyn yn oaylleeaght dy insh da'n phobble cadjin. Ayns ny 1930yn leah, lurg papyr ard-ghooagh v'er ny chur magh ec y screeudeyr shennaghys Soveidjagh Boris Hessen, va SOÇ cruinnit dy cho-chruinnaghey er saaseyn va cleeantaghtyn oaylleeagh cochaarjagh marish ymmyrçhee as greesaghtyn jeh'n cho-heks oc. Lurg y Nah Chaggey Dowanagh, va ram saaseyn currit stiagh ayns ynsagh as ronsaghey y vagher, as v'ee yn treisht ayn na lhiggey da'n phobble toiggaltaght ny share dy chur er yn oaylleeaght as y çhaghnoaylleeaght er y fa dy row paart ard-cheimagh aasoil oc 'sy theihll. Ayns ny 1960yn, ayns eiyrtys jeh'n obbyr va jeant ec Thomas Kuhn er lheh, va currym noa ry-akin 'sy vagher. Hoshee er dy ve ymmydit myr saase dys y treealys oaylleeagh dy scrutaghey dy contoyrtagh. Ec y traa t'ayn nish t'eh çheughit dy mennick lesh magher ny studeyryssyn oaylleeagh.
Va oaylleeaght maddaghtoil as jeshaghteyrys fishigagh myr ta toiggit jiu crooit car y çhyndaa oaylleeagh, ga va'n chooid smoo jeh'n vaddaght as yn oaylleeaght bunnit er obbyr ny Greagee, ny h-Egyptee, ny Mesopotamee, ny Sheenee, ny h-Injinee as ny Moslymee. Jeeagh er ny h-ard-artyn Shennaghys yn oaylleeaght as Shennaghys y çhaghnoaylleeaght son tooilley fys er ny bun-chooishyn shen.
Screeudeyryn shennaghys ard-ghooagh y vagher
|
|
|
| She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wiki. |
This article uses material from the Wikipedia Gaelg article Shennaghys yn oaylleeaght as y çhaghnoaylleeaght, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gaelg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.