Çhengaghyn Yn Oarpey

Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: Çhengaghyn yn Unnaneys Oarpagh, Rolley çhengaghyn marroo ny h-Oarpey, as Rolley çhengaghyn ayns gaue 'syn Oarpey

Ta'n kynney shen goll er rheynn magh ayns ram crouwyn, goaill stiagh ny crouwyn Romanagh, Germaanagh, Baltagh, Slavagh, yn Albaanish as y Ghreagish. Ta faare mooar chammah ec ny çhengaghyn Ooralagh, crouw ta goaill stiagh yn Ungaarish, yn 'innlynnish, as yn Estaanish. Ta olteynyn ny çhengaghyn Turkagh as ny çhengaghyn Mongoilagh ry-gheddyn 'syn Oarpey chammah, as ta scansh vooar ec ny çhengaghyn Coagaashagh Hwoaie as ny çhengaghyn Kartvelagh 'syn Oarpey hiar yiass. She çhengey anerit y Vascish ta ry-gheddyn ayns ny Sleityn Pyreanagh as she yn Valtish yn un çhengey Hemittagh 'syn Oarpey as staydys ashoonagh eck.

Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: Rolley çhengaghyn Ind-Oarpagh

Ta'n kynney Ind-Oarpagh çheet magh as y Phroto-Ind-Oarpish. T'eh er credjal dy row yn çhengey shen goll er loayrt thousaneyn dy vleeantyn er-dy-henney. Ta çhengaghyn Ind-Oarpagh goll er loayrt er feie yn Oarpey, as ta scansh vooar er lheh 'syn Oarpey Heear.

Yn Albaanish

Ta daa abbyrt vooar ec yn Albaanish: yn Albaanish Gheg yn Albaanish Tosk. T'ee goll er loayrt 'syn Albaan, ayns Pobblaght ny Massadoan, ayns Kosovo as ayrnyn jeh Montenegro, jeh'n Terb, jeh'n Turkee, jiass yn Iddaal (yn Albaanish Arbëresh), as jeh'n Ghreag (Arvanitika). T'ee goll er loayrt ec arreyderyn magh ayns ram çheeraghyn elley.

Yn Armeainish

Ta daa abbyrt vooar ec yn Armeainish: yn Armeainish Heear as yn Armeainish Hiar. T'ee goll er loayrt 'syn Armeainish raad t'ee ny çhengey oikoil. Myrane lesh shen, t'ee goll er loayrt 'sy Çhorshey, 'syn Eeraan as 'syn Asserbajaan. T'ee goll er loayrt 'sy Turkee ec mynlagh beg (yn Armeainish Heear as Homshetsi), as ec mynlee veggey ayns çheeraghyn raad ta olteynyn yn eebyrtys Armeainagh cummal.

Ny Çhengaghyn Baltagh

 

Ta ny çhengaghyn Baltagh goll er loayrt 'sy Litaan (Litaanish, Samogitish) as 'sy Latvey (Latvish, Latgalish). Ta'n Tamogitish as y Latgalish coontit dy mennick myr abbyrtyn y Litaanish as y Latvish er lheh.

Ta'n Noa Churonish begnagh marroo: v'eh goll er loayrt er Gob Curonia ta rheynnit magh jiu eddyr y Litaan as Queiggey Kaliningrad. Ta ram çhengaghyn Baltagh marroo elley ayn chammah, goaill stiagh y Çhenn Phrooshish as y Tudovish.

Ny Çhengaghyn Celtiagh

 

Haink er ny çhengaghyn Celtiagh Mooarheeragh dy ve marroo 'sy chied villey bleeaney BNJ, agh v'ad goll er loayrt er feie'n Oarpey veih'n Ibeir as Goal gys yn Aishey Veg hannah hene. Ta ny çhengaghyn Celtiagh noa-emshyragh goll er rheynn magh myr:

• çhengaghyn Brythonagh: y Vretnish, ta goll er loayrt ayns Bretyn er y chooid smoo, y Vritaanish (y Vritaan), as y Chornish (y Chorn)
• çhengaghyn Gaelgagh: y Yernish, ta goll er loayrt ayns Nerin as y Reeriaght Unnaneysit, y Ghaelg Albinagh (Nalbin), as y Ghaelg (Mannin)

Ny Çhengaghyn Germaanagh

 

She ny çhengaghyn Germaanagh y preeu-chynney çhengagh 'syn Oarpey Heear Hwoaie, as ad goll er loayrt veih'n Eeslynn gys y Toolynn as veih'n Reeriaght Unnaneysit as Nerin gys yn Austeyr. Ta daa vooar-rheynn ayn 'sy chynney çhengey shen: çhengaghyn Germaanagh y Neear as çhengaghyn Germaanagh y Twoaie. Va mooar-rheynn elley ayn, çhengaghyn Germaanagh y Niar, agh cha nel ee foast er mayrn; cha nel screeuynyn foast er mayrn ayns çhengaghyn Germaanagh y Niar goaill magh adsyn ta screeuit 'sy Ghothish.

Çhengaghyn Germaanagh y Neear

Ta tree mooar-rheynnyn ayn jeh çhengaghyn Germaanagh y Niar: ny çhengaghyn Anglo-Freeshlannagh, ny çhengaghyn Franconagh Eeghtyragh (yn Ollanish er y chooid smoo) as Germaanish Eeghtyragh (Saksonagh); ta'n daa rheynn s'jerree goaill stiagh sorçhyn jeh'n Ghermaanish yl-veanagh, goaill stiagh y Ghermaanish Chadjinit.

Ny Çhengaghyn Anglo-Freeshlannagh

Ard-art: Ny Çhengaghyn Anglo-Freeshlannagh

Ta daa vooar-phossan 'sy chynney çhengey Anglo-Freeshlannagh:

• Y Vaarle t'er ny çheet magh ass Shenn Vaarle ny Anglo-Hostnee as ta goaill stiagh:
  • Y Vaarle, çhengey de facto y Reeriaght Unnaneysit as ta goll er loayrt ayns çheeraghyn elley yn Oarpey
  • Y Vaarle Albinagh, ta goll er loayrt ayns Nalbin as Ullee.
• Ny çhengaghyn Freeshlannagh ta goll er loayrt ec mysh 500,000 dy Reeshlannee, ta cummal er coose yiass Vooir Hostyn 'sy Çheer Injil, 'sy Ghermaan as 'sy Danvarg. T'ad goaill stiagh y Reeshlannish Heear, y Reeshlannish Hiar (Saterlandish) as y Reeshlannish Hwoaie.

Y Ghermaanish

Ard-art: Germaanish

Ta'n Ghermaanish goll er loayrt er feie'n Ghermaan, yn Austeyr, Liechtenstein, Cantoonyn Hiar ny Belg as ayrn mooar jeh'n Elveeish (goaill stiagh ny h-ardjyn hiar hwoaie ta bentyn rish y Ghermaan as yn Austeyr).

Ta shiartanse d'abbyrtyn ayn 'sy Ghermaanish:

• Y Ghermaanish Eaghtyragh ta goaill stiagh shiartanse dy chynnee abbyrtagh:
  • Y Ghermaanish Chadjinit (Y Ghermaanish Eaghtyragh)
  • Abbyrtyn y Ghermaanish Veanagh, ta goll er loayrt 'sy Ghermaan veanagh as ta goaill stiagh y Lucsemburgish
  • Y Rankonish Eaghtyragh, kynney jeh eddyr-abbyrtyn eddyr y Ghermaanish Eaghtyragh Veanagh as Heose
  • Y Ghermaanish Heose, goaill stiagh yn Austro-Baveyrish as Germaanish ny h-Elveeish
• Y Ghermaanish Eeghtyragh
  • Germaanish Eeghtyragh y Neear
  • Germaanish Eeghtyragh y Niar

Y Rankonish Eeghtyragh

Ard-art: Frankonish Eeghtyragh

• Ta'n Ollanish goll er loayrt er feie'n Çheer Injil, ayns twoaie y Velg, chammah as ayns Nord-Pas-de-Calais ayns twoaie yn Rank, as mygeayrt Düsseldorf 'sy Ghermaan. 'Sy Velg as 'sy Rank she Flandrynish yn ennym ta currit er yn Ollanish. S'mooar yn anchaslys t'ayn ayns abbyrtyn ny h-Ollanish as t'ad sheeyney magh harrish joaraghyn ashoonagh. 'Sy Ghermaan she yn Vergish Hiar yn ennym ta currit urree.
• Ta'n Affrickaanish goll er loayrt ec boodeeyssyn eebyrtagh veih'n Affrick Yiass 'syn Oarpey, 'sy Çheer Injil, 'sy Velg as 'sy Reeriaght Unnaneysit er lheh.

Çhengaghyn Germaanagh y Twoaie

Ta çhengaghyn Germaanagh y Twoaie goll er loayrt ayns ny çheeraghyn Loghlinagh as t'ad goaill stiagh y Danvargish (y Danvarg, Greenlynn as Ellanyn ny Geyrragh), y Norlynnish (Norlynn), y Toolynnish (y Toolynn as ayrnyn ayns Finnlynn), Elfdalish ny Övdalish (ayns rheynn veg 'sy Toolynn veanagh), yn Aaroish (Ellanyn ny Geyrragh), as yn Eeslynnish (yn Eeslynn).

Y Ghreagish

Ard-art: Çhengaghyn Greagagh

• She yn Ghreagish çhengey oikoil y Ghreag as y Cheeprey, as ta boodeeyssyn dy Ghreagisheyryn ry-gheddyn 'syn Albaan, 'sy Vulgeyr, 'syn Iddaaly, ayns Pobblaght ny Massadoan, 'sy Romaan, 'sy Çhorshey, 'syn Ookraan, 'sy Livaan, 'syn Egypt, ayns Israel, 'sy Jordaan as 'sy Turkee, as ayns boodeeyssyn eebyrtagh er feie yn Chruinney. T'ad abbyrtyn y Ghreagish noa-emshyragh ren çheet magh as y Ghreagish Attagh (trooid y Ghreagish Koine as y Ghreagish vean-eashagh) na yn Chappadoshish, y Phontish, y Chreetish, y Chyprish, Katharevousa, as Yevanish
• Ta'n çhengey Griko, foddee, ny abbyrt Ghoragh jeh'n Ghreagish. T'eh goll er loayrt ayns ny h-ardjyn jiass jeh'n Iddaal na Calabria eeghtyragh as Salento.
• She abbyrt Ghoragh y Ghreagish ee y Tsakonish ta goll er loayrt ayns Arkadia, Peloponnesos, mygeayrt y valley beg Leonidio

Ny Çhengaghyn Ind-Eeraanagh

Ta daa vooar-phossan ayns ny çhengaghyn Ind-Eeraanagh: ny çhengaghyn Ind-Ayreeanagh (goaill stiagh y Romanish) as ny çhengaghyn Eeraanagh (ta goaill stiagh y Churdish, y Phershish, as yn Ossetish).

Ny Çhengaghyn Romanagh

 

Ren ny çhengaghyn Romanagh çheet magh ass y Ladjyn Chadjin va goll er loayrt harrish y chooid smoo jeh Impiraght ny Raue. Ta staydys oikoil ec fir jeh ny çhengaghyn Romanagh 'syn Unnaneys Oarpagh as 'syn Unnaneys Ladjynagh as ta ny fir smoo scanshoil goll fo studeyrys ayns ram undinyssyn ynsee er feie yn Chruinney. Ta billioon dy loayreyderyn ec tree jeh ny çhengaghyn Romanagh (y Spaainish, y Rangish, as y Phortiugish). Ta cooid vooar jeh çhengaghyn Romanagh as nyn abbyrtyn ynnydagh goll er loayrt er feie yn Oarpey, feeu as staydys ardjynagh ec fir jeu.

Shoh heese rolley jeh ny çhengaghyn Romanagh ta ry-gheddyn 'syn Oarpey:

• Yn Aragonish, as staydys ardjynagh agh gyn staydys oikoil eck ayns Aragon, 'sy Spaainey.
• Yn Astoorish, as staydys ardjynagh agh gyn staydys oikoil eck ayns Asturias, 'sy Spaainey.
• Y Chataloanish; ta staydys oikoil eck ayns Andorra as ta staydys co-oikoil eck 'sy Chataloan, Boodeeys Valencia (myr y Valensish) as ny h-Ellanyn Balearagh; t'ee goll er enney, agh gyn staydys oikoil, ayns La Franja ayns Aragon. Myrane lesh shen, t'ee goll er loayrt 'sy Chataloan Hwoaie, y Rank, 'syn ard Languedoc-Roussillon (Llengadoc-Rosselló) as 'sy chaayr Alghero, y Tardeen, 'syn Iddaal (myr yn Algherish).
• Ta'n Chorsickish goll er loayrt ellan Frangagh y Chorsickey. T'ee ny s'niessey da abbyrtyn yn Iddaalish na'n Rangish as t'ee goll er loayrt ayns slystyn hwoaie ellan y Tardeen.
• Ta'n Arpitaanish, ny Franco-Provençal, goll fo coadey yn lattys ayns Glion Aosta 'syn Iddaal. Myrane lesh shen, t'ee goll er loayrt ayns ard Romandie ayns neear yn Elveeish as 'sy Rank Hiar Veanagh. T'ee ayns gaue yn anvioys.
• Ta staydys oikoil ec y Rangish 'sy Rank, 'sy Velg, ayns Lucsemburg, ayns Monaco, 'syn Elveeish as ayns Ellanyn Vooir Eeaght. Myrane lesh shen ta staydys oikoil eck 'sy Chanadey, ayns ram çheeraghyn 'syn Affrick as ayns rheynnyn as thallooyn harrish mooir ny Frank.
• Ta staydys co-oikoil ec y Ghaleeshish, çhengey feer chosoylagh rish y Phortiugish, 'sy Ghaleesh ayns sheear hwoaie yn Spaainey.
• Ta'n Iddaalish ny çhengey oikoil 'syn Iddaal, ayns San Marino, 'syn Elveeish, ayns Ard-valley yn Phaab, as ayns Istria ('sy Chroit as 'sy Clovean).
• She çhengey varroo ee yn Ladjyn ren brey ny çhengaghyn Romanagh elley myr fo-phossan. T'ee foast goll er ymmyd myr çhengey liturgagh ec yn Agglish Chatoleagh Raueagh as t'ee goll er n'ynsaghey ayns ram undinyssyn ynsee. Myrane lesh shen, she fer jeh ny çhengaghyn oikoil ayns Ard-valley yn Phaab. By ee yn Ladjyn preeu-hengey yn lettyraght, ny h-oaylleeaghtyn as ny h-ellynyn er feie ny keeadyn as ren ee cur stiagh dy mooar er dagh fer jeh ny çhengaghyn Oarpagh.
• Ta'n Leonish er enney dy h-oikoil ayns ard y Chashteel as León 'sy Spaainey.
• Ta'n Ligoorish ny çhengey Ghallo-Romanagh ta goll er loayrt 'sy Ligoor ayns twoaie yn Iddaal, ayns Monaco as ayns ny baljyn beggey Carloforte as Calasetta 'sy Tardeen.
• Ta enney oikoil ec y Virandish ec Parlamaid y Phortiugal.
• Ta arganeys ayn mychione staydys y Normanish as ta fir ennagh gra nagh vel aynjee agh abbyrt y Rangish Chadjin as fir elley gra dy nee çhengey er lheh t'aynjee. Ta enney oikoil eck ayns Ellanyn Vooir Eeaght, remlad jeh Diucaght ny Norman, as veih'n vlein 2008 hie ee er enney myr fer jeh çhengaghyn ardjynagh y Rank rere y vunraght Frangagh.
• Ta'n Ocsitaanish goll er loayrt ayns jiass y Rank er y chooid smoo, agh cha nel staydys oikoil eck agh 'sy Spaainey raad t'eh er enney myr yn Aranish as 'syn Iddaal myr çhengey vynlagh.
• Ta'n Phicardish goll er loayrt ayns twoaie yn Rank ayns Nord-Pas-de-Calais as ayns Picardie as ayns ayrnyn 'sy Walloon, y Velg. Ta staydys oikoil ec y Phicardish mastey boodeeys ny Frangisheyryn 'sy Velg.
• Yn Iddaalish Hwoaie yn ennym ta currit er y Phiemontish, er y Lombardish Heear as er y Emilianish-Romagnolish.
• She çhengey oikoil y Phortiugal ee yn Phortiugish. Myrane lesh shen ta staydys oikoil eck ayns ram eear-choloinyn y Phortiugal ayns Affrick ny Portiugal, 'syn Aishey Hiar as ayns America.
• Çhengey oikoil y Romaan as Voldova (myr y Voldovish) ee yn Romaanish. Chammah as shen ta staydys oikoil ayns Vojvodina (y Terb).
• Fer jeh ny çhengaghyn oikoil 'syn Elveeish ee yn Romansh.
• Ta staydys co-oikoil ec y Tardeenish 'sy Tardeen.
• Ta'n Çhisslish goll er loayrt 'sy Çhissyl, yn Iddaal, er y chooid smoo, agh ta abbyrtyn y çhengey goll er loayrt ayns Calabria Yiass as Apulia Hiar Yiass.
• Ta'n Spaainish (ny yn "Chashteelish") ny çhengey oikoil 'sy Spaainey. Ta staydys oikoil 'sy chooid smoo jeh America Ladjynagh (faagail magh y Vrasseel).

Ny Çhengaghyn Slavagh

Ard-art: Çhengaghyn Slavagh

Ta ny çhengaghyn Slavagh goll er loayrt harrish ardjyn mooarey 'syn Oarpey Veanagh, 'syn Oarpey Yiass as 'syn Oarpey Hiar, goaill stiagh y Roosh.

• Çhengaghyn Slavagh y Niar, goaill stiagh y Rooshish, yn Ookraanish, y Velarooshish, Rusyn, as Rusyn Pannonagh.

• Çhengaghyn Slavagh y Neear, goaill stiagh y Çheckish, y Chashoobish, y Pholynnish, y Clovackish, as y Torbiash. Ta enney currit er abbyrtyn ennagh y Pholynnish, lheid as y Tileeshish, myr çhengaghyn er lheh.

• Çhengaghyn Slavagh y Jiass, goaill stiagh y Vosnish, y Vulgeyrish, y Chroitish, y Vassadoanish, y Vontenegrish, y Clavish Agglishagh (çhengey liturgagh), y Romano-Serbish (çhengey vestit), y Terbish, as y Cloveanish.

Y Vascish

Ard-art: Bascish

She çhengey anerit ee yn Vascish (Euskara) as çhengey vayrey ny Bascee ta cummal 'sy Çheer Vascagh, ard ayns ny Sleityn Pyreneagh heear ayns iar hwoaie yn Spaainey as eear yiass y Rank. T'ee goll er loayrt myr çhengey flaaoil ec mysh 750,000 deiney as er toiggal ec ny smoo na 1.5 millioonyn dy 'leih.

Ta kiangley jeeragh eddyr y Vascish as y Çhenn Aquitaanish, as s'liklee dy row cummey leah yn Vascish goll er loayrt 'syn Oarpey Heear roish çheet ny çhengaghyn Ind-Oarpagh. Foddee dy row yn Vascish goll er loayrt veih'n Eash Henn-chlaghagh.

Ta'n Vascish goll er loayrt ec arreyderyn stiagh 'syn Austrail, 'sy Choose Verçhagh, ayns Meksico, ayns ny h-Ellanyn Philippeenagh as ayns ny Steatyn Unnaneysit, as ayns ny steatyn Nevada, Idaho, as California er lheh.

Ny Çhengaghyn Kartvelagh

 

Ta ny çhengaghyn Kartvelagh goaill stiagh y Çhorshish as ny çhengaghyn kianglee Svanish, Mingrelish, as Lazish. T'eh er credjal dy nee y Phroto-Kartvelish shennvayr chadjin er dagh çhengey Chartvelagh. Haghyr y chied rheynn magh 'sy çhengey 'sy nah villey-bleeaney RC ny ny s'leah tra hie yn Svanish er ny lhiassaghey. Ren y Vegrelish as y Lazish rheynn magh as y Phroto-Chartvelish mysh thousane dy vleeantyn ny lurg ec toshiaght y chied villey-bleeaney RC (m.s., Klimov, T. Gamkrelidze, G. Machavariani).

T'eh er credjal dy nee kynney çhengey anerit t'ayn, agh er cooishyn yn aashaght, ta'n kynney shen coontit marish ny çhengaghyn Coagaashagh, ga nagh vel kiangley çhengoaylleeagh ayn eddyr y daa phossan.

Twoaie Ard y Choagaash

Ta ny çhengaghyn Coagaashagh coodaghey daa phossan dy hengaghyn ta goll er loayrt Ard ny Coagaash as 'sy Turkee — ny çhengaghyn Coagaashagh Heear Hwoaie (goaill stiagh yn Abcaaishish, ta goll er loayrt 'syn Abcaaish as y çhengey Adyghe) as ny çhengaghyn Coagaashagh Hiar Hwoaie, ta goll er loayrt 'syn ard joaree jeh'n Roosh yiass (goaill stiagh y Dagestaan, Chechnya, as Ingushetia).

Ta ram çhengoaylleeyn, Sergei Starostin as Sergei Nikolayev er lheh, credjal dy ren y daa phossan çheet magh ass shennvayr chadjin mysh 5,000 bleeaney er dy henney.

Ny Çhengaghyn Ooralagh

Ard-art: Çhengaghyn Ooralagh

 

Ta shiartanse dy hengaghyn Ooralagh ry-chlashtyn 'syn Oarpey, goaill stiagh yn Estaanish, yn Innlynnish as yn Ungaarish.

Ny Çhengaghyn Turkagh

Ard-art: Çhengaghyn Turkagh

 

• Ta çhangaghyn Oghuz yn Oarpey goaill stiagh y Turkish ta goll er loayrt ayns ny çheeraghyn Balkanagh as ec ny mynlee Hurkagh 'syn Oarpey Heear as Veanagh, myrane lesh yn Asserbajaanish as y Ghagauzish.
• Ta ny çhengaghyn Kypchak ry-chlashtyn 'syn Oarpey chammah, as t'ad goaill stiagh y Tatarish Chrimeeagh, y Charaimish, as y Chrymchakish ta ry-chlashtyn 'syn Ookraan (y Chrimeea), 'sy Litaan, as 'sy Pholynn, as y Tatarish as y Chumykish ta ry-chlashtyn ayns ayrnyn Oarpagh y Roosh.
• Hie ny çhengaghyn Oghur er nyn loayrt er feie yn chooid iaragh jeh'n vooar-rheynn, agh ta'n chooid smoo jeu marroo nish. Cha nel agh y Chuvashish foast er mayrn jiu.

Ny Çhengaghyn Mongoilagh

Hie ny çhengaghyn Mongoilagh er nyn lhiassaghey 'syn Aishey as cha ren y chooid smoo jeu cur stiagh er yn Oarpey. Ansherbee, ta un çhengey ry-chlashtyn 'syn Oarpey ta ny çhengey Vongoilagh: y Chalmykish ta goll er loayrt ayns Kalmykia 'sy Roosh.

Ard-art: Çhengaghyn Semittagh

Yn Arabish Varoneetagh Chypragh

She sorçh jeh'n Arabish ta goll er loayrt ec ny Maroneetee 'sy Cheeprey ee yn Arabish Varoneetagh Chypragh. Ta'n chooid smoo jeh ny loayreyderyn cummal ayns Lefkosia, agh ta fir elley ry-gheddyn ayns Kormakitis as Limassol. Chur ny Maroneetee yn çhengey gys yn ellan ny smoo na 700 bleeaney er dy henney tra ren ad çhea veih'n Livaan. Ta cleayney mooar y Ghreagish rere sheeanchoryssaghtys as tasht-fockle ry-chlashtyn 'sy çhengey, agh ta troyn shenn-emshiragh er lheh ry-chlashtyn chammah.

Yn Ewnish

Ta'n Ewnish er ny ve screeuit sheese as loayrit ec boodeeyssyn Ewagh 'syn Oarpey ayns co-heksyn liturgagh, ynsee, as coloayrtyssagh veih çheet ny h-Ewnyn stiagh 'syn Oarpey car y çhenneraght yeianagh. Ren aachur y çhengey myr çhengey oikoil Israel siyraghey yn ymmyd j'ee myr çhengey neuvonnagh. V'ee ymmydit ec rheynnyn er lheh jeh'n phobbyl Creestee ayns co-heksyn ynsee as liturgagh. Ta abbyrlhit corocklagh ec yn Ewnish raad foddee ny breeocklyn y chowraghey lesh scarreydee ta goll er enney myr pointal 'sy Ghaelg as dagesh as mappiq 'syn Ewnish. Va'n abbyrlhit Ewnish ymmydit dy screeu sheese yn Ewdish, çhengey Ghermaanagh y Neear, as y Ladinish, çhengey Romanagh, as ad goll er loayrt ec Ewnyn ayns twoaie as jiass yn Oarpey er lheh.

Y Valtish

She çhengey Hemittagh as cleaynaghyn Romanagh as Germaanagh eck ee yn Valtish. T'ee goll er loayrt 'sy Valta. T'ee bunnit er yn Arabish Hisslagh, as cleaynaghyn eck veih'n Iddaalish (as veih'n Çhisslish er lheh), veih'n Rangish, as, er y gherrid, veih'n Vaarle.

She çhengey er lheh ee er-yn-oyr dy nee yn Valtish yn un çhengey Hemittagh ta screeuit 'syn abbyrlhit Romanagh 'sy chummey cadjinit. T'ee ny çhengey oikoil sloo 'syn Unnaneys Oarpagh rere earroo ny loayreyderyn as yn un çhengey Hemittagh oikoil ayn.

Kianglaghyn mooie

 

Ta tooilley mean ayns Wiki Commons bentyn rish: Çhengaghyn ny h-Oarpey.

• Everson, Michael (2001). "The Alphabets of Europe" (ayns Baarle). evertype.com. Feddynit magh er 19 Mayrnt 2010.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
• Reissmann, Stefan; Argador, Urion (2006). "Luingoi in Europa" (ayns Esperanto, Baarle, as Germaanish). Reissmann & Argador. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2009-06-22. Feddynit magh er 2 Sauin 2009. CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
• Zikin, Mutur (2005–06). "Europako Mapa linguistikoa" (ayns Bascish as mastey çhengaghyn elley). muturzikin.com. Feddynit magh er 2 Sauin 2009. CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
• Haarmann, Harald (2011). "Europe's Mosaic of Languages" (ayns Baarle as mastey çhengaghyn elley). Undinys Hennaghys ny h-Oarpey. Feddynit magh er 2 Sauin 2011. CS1 maint: çhengey gyn enney (link)