Fernando Del Paso: Escritor mexicano

Era especialmente recoñecido por tres extensas novelas, que son consideradas como algúns dos mellores expoñentes da narrativa mexicana do século XX: José Trigo (1966), Palinuro de México (1977) e Noticias do Imperio (1987). En 2015 foille concedido o Premio Cervantes.

Fernando del Paso

Biografía
Nacemento	(es) Fernando del Paso Morante 1 de abril de 1935 Cidade de México
Morte	14 de novembro de 2018 (83 anos) Guadalaxara, México
Datos persoais
Residencia	Cidade de México
País de nacionalidade	México
Educación	Universidade Nacional Autónoma de México
Actividade
Campo de traballo	Escrita creativa e profesional, Prosa, poesía, ensaio, xornalismo, pintura, Caricatura, economía e diplomacia
Ocupación	escritor , economista , diplomático , pintor , dramaturgo , poeta , xornalista , ensaísta , caricaturista
Período de actividade	1958 - 2011
Membro de	Colegio Nacional (en) Academia Mexicana da Lingua
Xénero artístico	Novela, poesía e teatro
Lingua	Castelán peruano e lingua castelá
Obra
Obras destacables (1966) José Trigo (1977) Palinuro de México (1987) Noticias del Imperio
Premios (2015)  Premio Miguel de Cervantes (2014)  Alfonso Reyes International Prize (en) (2007)  FIL Award (en) (1991)  Premio Nacional de Ciencias e Artes (1988)  Premio Mazatlán de Literatura (1982)  Premio Rómulo Gallegos (1980)  Bolsa de estudos Guggenheim (1970)  Bolsa de estudos Guggenheim (1966)  Xavier Villaurrutia Award (en)

Fernando do Paso naceu o 1 de abril de 1935 na Cidade de México, nun domicilio situado na Colonia Roma, en Orizaba 150. Desde os seus primeiros anos mostrou inclinación polo debuxo e a literatura, as cales desenvolvería na súa vida adulta. Cursou a preparatoria no Colexio de San Ildelfonso, onde coñeceu á súa esposa, Socorro Gordillo. Faleceu na mañá do mércores 14 de novembro do ano 2018 á idade de 83 anos.

Iniciou os estudos de Medicina, pero descubriu que non soportaba a visión do sangue e as vísceras, polo que decidiu cambiar de carreira, cursando dous anos da de Economía e realizando un seminario de Literatura na UNAM. En 1955 comezou a traballar como escritor de textos para varias axencias publicitarias, desempeñándose ademais como xornalista e locutor. É a época en que Del Paso empezou a escribir os poemas de Sonetos de lo diario, libro que publicou en 1958.

En 1965 recibiu a bolsa do Centro Mexicano de Escritores, e ao ano seguinte publicou a súa primeira novela, José Trigo, na recentemente creada editorial Siglo XXI. Trátase dunha obra formalmente sofisticada, con influencias de James Joyce polo seu afán totalizador e o uso de diversas técnicas narrativas, ambientada nos talleres ferroviarios de Nonoalco-Tlatelolco (onde actualmente se ergue o conxunto do mesmo nome) durante o levantamento ferroviario de 1959. A pesar de que recibiu o Premio Xavier Villaurrutia o mesmo ano da súa aparición, e de ter o aval de Juan Rulfo e Juan José Arreola, as críticas iniciais foron adversas, debido á dificultade e complexidade da obra, que aos elementos históricos xa mencionados, agrega unha ampla variedade de rexistros lingüísticos e elementos da mitoloxía azteca.

En 1969 foi bolseiro pola fundación Ford e viaxou a Iowa para participar no International Writing Program, a fin de poder dedicarse á súa carreira literaria. Alí residiu coa súa familia até 1971, cando solicitou e obtivo a Bolsa Guggenheim, coa que se instalou en Londres, onde se desempeñou como produtor de programas de radio, escritor e locutor na BBC, á vez que traballou na súa segunda novela, Palinuro de México, que publicou en 1977.

Emparentada con obras como Gargantúa e Pantagruel de François Rabelais ou Tristram Shandy de Laurence Sterne, esta novela narra as andanzas do seu protagonista, Palinuro, estudante de medicina, pola Cidade de México, ao mesmo tempo que o seu romance coa súa curmá Estefanía, ás veces narradas en terceira persoa e ás veces polo mesmo Palinuro. Entre os elementos e temas dispares que se dan cita na novela poden mencionarse a crónica da represión policial na Praza das Tres Culturas de México durante as Olimpíadas do 68, a descrición minuciosa da cidade con carácter de personaxe, o pastiche literario e a sátira da publicidade. Palinuro... tivo unha mellor recepción crítica inicial que a súa antecesora, e obtivo o Premio Rómulo Galegos en 1982.

Despois de vivir catorce anos na capital británica, en 1985 trasladouse a París onde se desempeñou como conselleiro cultural na embaixada de México —cargo que exerceu durante tres anos—, á vez que traballa en Radio France Internationale como escritor e produtor. Ese mesmo ano Palinuro de México traduciuse ao francés; recibiu o recoñecemento da crítica francesa e o Premio ao Mellor Libro Estranxeiro en Francia. En 1986 gañou o premio Radio Nacional de España ao mellor programa en español de carácter literario pola súa Carta a Juan Rulfo.

En 1987 publicou a obra que resultou ser a de máis éxito entre o público e a crítica: Noticias del Imperio. Ambientada durante o Segundo Imperio Mexicano (1864 — 1867) e baseada na vida dos emperadores Maximiliano e Carlota, esta novela enciclopédica non se conforma cunha descrición monolóxica de «o que sucedeu». Ao contrario, Del Paso mesmo insiste en ofrecer, de forma historiográfica, todas as versións posibles dos incidentes importantes na vida dos protagonistas e da intervención francesa en México, para o que se documentou vastamente durante o proceso de escritura da obra. En 2007, unha convocatoria organizada por revístaa Nexos considerouna a mellor novela mexicana dos últimos trinta anos.

Esta obra tivo decisiva influencia noutras de xeracións posteriores, sobre todo en escritores cubanos como Leonardo Padura en La novela de mi vida e sobre todo influencia estilística en Fernando Velázquez Medina e a súa novela experimental Última rumba en La Habana.

En 1989 foi nomeado cónsul xeral de México en París, cargo no que permaneceu até 1992, cando regresou a México despois de vinte e tres anos de vivir no estranxeiro e asumiu o cargo de director da Biblioteca Iberoamericana Octavio Paz da Universidade de Guadalaxara. Nesta cidade comezou a traballar na súa seguinte novela, na que explora o xénero da literatura de suspenso, e que se publica en 1995: Linda 67.

En maio do 2007 a citada universidade fíxolle unha homenaxe pública ao nomear a unha das súas máis grandes bibliotecas, situada no Centro Universitario da Ciénega, como Biblioteca-Mediateca Fernando del Paso.

Entre os recoñecementos que obtivo, ademais dos xa citados, destacan: o premio Novela México 1975, Mazatlán de Literatura 1988, Nacional de Lingüística e Literatura 1991, e Premio FIL de Literatura 2007. En 1993 foi nomeado Creador Emérito. En outubro de 2006, foi elixido membro correspondente da Academia Mexicana da Lingua. É membro honorario do Seminario de Cultura Mexicana. O 12 de febreiro de 1996 ingresou ao Colexio Nacional co discurso «Eu son un home de letras», o cal foi contestado polo doutor Miguel León-Portilla. O 5 de decembro de 2013 foi distinguido co doutoramento Honoris Causa pola Universidade de Guadalaxara; en abril de 2014 foi galardoado co Premio Internacional Alfonso Reyes, o mesmo día que cumpriu 79 anos; e en novembro de 2015 o goberno español outorgoulle o Premio Cervantes, o máis importante das letras castelás, en recoñecemento a toda a súa obra.

Ademais do seu labor literario, Fernando del Paso traballou no debuxo e a pintura: presentou as súas obras en Londres, Madrid, París e varias cidades de Estados Unidos. Na cidade de México expuxo no Museo de Arte Moderna e o Museo de Arte Carrillo Gil, e en Guadalaxara, no Instituto Cultural Cabanas e no Ex Convento del Carmen.

En 2013 sufriu unha serie de infartos cerebrais que lle provocaron unha afasia da que da pouco logrou recuperarse. Faleceu na súa casa de Guadalaxara o 14 de novembro de 2018, aos 83 anos, sen que transcendese a causa do deceso.

Novela

• José Trigo (1966).
• Palinuro de México (1977).
• Noticias del Imperio (1987).
• Linda 67. Historia de un crimen (1995).

Poesía

• Sonetos de lo diario (1958).
• De la A a la Z (1988).
• Paleta de diez colores (1990).
• Sonetos del amor e de lo diario (1997).
• Castelos no aire (2002).
• PoeMar (2004).

Teatro

• La loca de Miramar (1988).
• Palinuro en la escalera (1992).
• La muerte se va a Granada (1998).

Conto

• Cuentos dispersos (1999).

Ensaio

• El coloquio de inverno, con Carlos Fuentes e Gabriel García Márquez (1992).
• Memoria y olvido. Vida de Juan José Arreola (1920-1947) (1994).
• Viaje alrededor de El Quijote (2004).
• Bajo la sombra de la historia. Ensayos sobre el islam y el judaísmo. vol. I. (2011).

Infantís

• Paleta de diez colores (1992).
• Encuentra en cada cara lo que tiene de rara (2002).
• Ripios e adivinanzas do mar (2004).
• Hai laranxas e hai limóns! (2007).

Outras

• Douceur et passion da cuisine mexicaine (1991).
• Trece Técnicas Mixtas (1996).
• 2000 caras de cara al 2000 (2000).
• Castillos en el aire. Fragmentos y anticipaciones. Homenaje a Maurits Cornelis Escher (2002).
• La cociña mexicana, con Socorro Gordillo de Do Paso (2008).
• El Va y Ven de las Malvinas (2012).
• Amo e señor de mis palabras, artigos, discursos e outros textos sobre literatura (2015).

• 1966: Premio Xavier Villaurrutia, por José Trigo.
• 1975: Premio México de Novela.
• 1982: Premio Rómulo Galegos, por Palinuro de México.
• 1988: Premio Mazatlán de Literatura, por Noticias del Imperio.
• 1991: Premio Nacional de Ciencias e Artes de México.
• 1996: Membro do Colexio Nacional.
• 2006: Membro da Academia Mexicana da Lingua.
• 2007: Premio FIL de Literatura.
• 2013: Doutor honoris causa pola Universidade de Guadalaxara.
• 2014: Premio Internacional Alfonso Reyes.
• 2015: Premio Cervantes.
• 2018: Medalla Sor Juana Inés da Cruz.

Wiki Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Fernando del Paso

Bibliografía

• Vidaurre, Carmen V. (2007). "Laberintos ópticos: Castillos en el aire de Fernando del Paso". Análisis del arte. Guadalajara: CUAAD. pp. 281–292. ISBN 978-970-27-1389-0. 
• Vidaurre, Carmen V. (2004). "Estudios sobre narrativa mexicana". Galería de ecos. Guadalajara: Universidad de Guadalajara. p. 223. ISBN 968-7846-56-9.